Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Nkonko ya bantu ababadikaa

Nkonko ya bantu ababadikaa

Bena Isaleele babaadi na kingi kintu kia kudia mu kabaaka, kukatusha maana na tupoopo su?

Maana abaadi kidibua kikata kui bena Isaleele, munda a bipua 40 bibaabadi mu kabaaka. (Efi. 16:35) Yehowa baadi dingi muibape toonyi tua tupoopo misuusa ibidi. (Efi. 16:​12, 13; Mb. 11:31) Biabia, bena Isaleele babaadi dingi na bingi bidibua.

Bu kileshesho, ingi nsaa Yehowa baadi akunkusha muilo waye mu ma “mbalo abadia kushikama” bua’shi ebape meema a kutoma na biakudia. (Mb. 10:33) Imune ya ku aa ma mbalo, nku Elime, “kubaadi misulo ya meema ekumi na ibidi na mabo makumi musambobidi” a kala. (Efi. 15:27) Mukanda awakuila mitshi ya mu Bible awamba’shi: “Mabo a kala abaadi e bungi na kipindi kikata kia nsenga, . . . aatuusha bidibua mu kabaaka, muimu, na mitaala ilombene midiyo ya bantu kushaala.”

Wawa mukanda ubaadi awamba dingi’shi Wadi Feiran a mbalo ilombene kutambuka muntu bilometre 45 dia muibanda mbalo ifumankeene muela na kalunga, mbalo ibaadi ikata. Mu bula dia kunundu kua kalunga ka meema kubaadi na bilometre 4 mu bula, na mu buipi 610 metre. Mu baadi mabo e bungi bukile na ibaadi mbalo i buwa bukile nka bu bibaabadi abebipuandikisha na lupango lua Edene. Munda a bipua kinunu bantu babaadi abende mu nkatala kuanka bua kumona mabo ataadi na bipua kinunu.

Mabo a kala muibanda dia Feiran

Pa baadi bena Isaleele bakatukie mu Ejipitu, babatuadile bukula bua kuteeka naabo musabu, malonga a kusobela winyi musabu, ingi ntete, na muimu. Sunga mbiabia, biabia bintu ta bibaadi biyishe mafuku nya. Muilo ubaadi utuale dingi ‘bisaka bi bungi bya mikôko, na bya mbushi, mpâ na bya ngombe.’ (Efi. 12:​34-39, EEM) Pa muanda wa nshalelo baadi bukopo mu kabaaka, nyema i bungi ibafuile, ingi ya kuayidi babaadi abeyidi, ingi namu beyilambula bu milambu, mpaa na kui befile ba madimi. b (Bik. 7:​39-43) Dingi, bena Isaleele babaadi na nyema ibaadi Yehowa muibalungule’shi balambulanga nsaa y’abakitshi bilubilo bikata, bambile’shi: “Baana beenu abakeekala balami ba mikooko mu kabaaka, munda a bipwa makumi ananka.” (Mb. 14:33) Kumpala, nyema yabo ibaadi ilombene kuibapetesha mabeele na muita ingi misuusa, anka mu binyibinyi tayibaadi ilombene kuibapetesha bidibua bia kudia bantu midiyo isatu munda mua bipua 40 nya. c

Mbalo kinyi ibaadi nyema ayipete bidibua na meema? d Mu aa mafuku kubaadi akunoko mpeshi e bungi na kubaadi mitshi ibungi mu kabaaka. Mukanda wa Étude perspicace des Écritures, Volime 1, awamba’shi takudi bipua 3500 bipue kukila, mu mbalo mubaadi bena Isaleele abashaala “mubaadi meema e bungi bukile mu yaya mbalo kukila ano eetu mafuku. Kuikala kua kuanka kua mabanda e bungi a miela ipue kukama, na mubaadi miela ya kala, nkishinkamiisho akileesha’shi mu aa mafuku mpeshi baadi anoko e bungi bua kutuusha meema e bungi.” Sunga mbiabia, mu kabaaka mubaadi nka mbalo ya dikienga na i moo. (Miy. 8:​14-16) Su ta ngano meema abaadi Yehowa atuusha mu kilengieleeshi, bena Isaleele na nyema y’abo babadia kufua booso.—Efi. 15:​22-25; 17:​1-6; Mb. 20:​2, 11.

Moyise baadi mulungule bena Isaleele’shi Yehowa, muibadiishe maana bua kuibalesha’shi, “muntu tee na muuwa bwa penda mukate, anka ee na muuwa bwa kyooso akituuku mukanwa mwa Yehowa.”—Miy. 8:3.

a Tala Kitenta kia Mulami kia mu 1/5/1992 muisaki 24-25, mu nfualanse.

b Bible ateemuna misuusa ibidi ya nsaa ibaadi be na Isaleele abalambula Yehowa nyema mu kabaaka. Musuusa wa kumpala, mpabababangile bu tshite muakuidi, wa kabidi mpa Pasaka. Ino mianda yooso ibidi ibaadi ikitshikie mu kipua kia 1512 kumpala kua bino bipungo bietu (K.B.B.), mu kipua kia kabidi na bena Isaleele kutuuka mu Ejipitu.—Lv. 8:14–9:24; Mb. 9:​1-5.

c Ku nfudiilo kua bipua 40 mu kabaaka, bena Isaleele babapetele binunu nkama bia nyema ibaabadi abanyengie ku ngoshi. (Mb. 31:​32-34) Sunga mbiabia babatungunukile nka na kudia maana, mpaa na bibaabatuelele mu Nsenga ya Mulayilo.—Yosh. 5:​10-12.

d Ta kui mbalo su ngimune ayilesha’shi nyema ibaadi ayidi maana nya, muanda Yehowa baadi mulungule muilo’shi muntu ooso aate maana aadia kudia aye nabene, ta baadi muibalungule bua kudiisha nyema.—Efi. 16:​15, 16.