Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

MUISAMBO WA KULONGA 42

We na “bukidi bua kukookiela” su?

We na “bukidi bua kukookiela” su?

“Binangu bia muiyilu . . . bi na bukidi bua kukookiela.”—YAK. 3:17.

LOONO 101 Tufube booso mu buumune

KI’ABAKUILA MUANKA a

1. Buakinyi bikuituikiela bukopo bua kukookiela?

 OPUSHAA namu ingi nsaa’shi bi bukopo bua kukookiela su? Ngi bibaapushiishe Nfumu Davide, batekiele Efile Mukulu’shi: “Mpe namu eshimba dia kukukookiela.” (Mis. 51:​12, NWT) Davide baadi mufule Yehowa ngofu. Ingi nsaa, bibaadi abielela Davide bukopo bua kukookiela, n’atue namu tui kupusha nka biabia. Buakinyi? Kia kumpala, tui bapiane kinangu kia kukutua kukookiela. Kia kabidi, Satana kuete ekitshisha bua’shi tutombokiele Yehowa nka bu’ye. (2 Ko. 11:3) Kia kasatu, tui befunyishibue na bantu be na kinangu kia bu ntomboshi “kikudi kikuete kufuba binobino mui bana bash’abakookiela.” (Ef. 2:2) Abitungu tuikitshishe kushi penda bua kulua na kikudi kia kukita muluisho, anka tulue dingi bua kukambila bukitshishi bua Satana, na uno ndumbuluilo etutakula mu kukutua kukookiela. Abitungu tuikitshishe bua kukookiela Yehowa na baaba baadi musangule na ebapa matalua a kukunkusha.

2. “Bukidi bua kukookiela” abupushisha kinyi? (Yakobo 3:17)

2 Badika Yakobo 3:17. Mutumibua Yakobo baadi muyokielue bafundile’shi binangu bi kui bantu be na “bukidi bua kukookiela.” Nangushena ku ki’abipushisha. Abitungu tuikale belumbuule na kukumiina kukookiela baaba booso, babadi bape matalua a kukunkusha kui Yehowa. Biabia, Yehowa t’etutekie bua’shi tukookiele baaba abetutekie bua kupela kukookiela miya Yaye nya.—Bik. 4:​18-20.

3. P’atukookiela baaba bena matalua kuatudi, buakinyi bi na muulo kui Yehowa?

3 Abitungu tunyiishe kukookiela Yehowa, pamutue pa kukookiela bantu. Muanda Yehowa etupeyaa misuusa yooso buludiki bupuidikie. (Mis. 19:7) Anka bantu baadi mupe matalua a kukunkusha ta mbapuidikie nya, sunga mbiabia Nshetu a muiyilu mukulupile baaba booso baadi mupe matalua, baledi, bakata ba mbulamatadi, na bakulu mu kakongie. (Nki. 6:20; 1 Te. 5:12; 1 Mp. 2:​13, 14) Su tubebakookiela, atukookiela Yehowa binyibinyi. Tutaleyi mushindo watudi balombene kukookiela bangi bantu babadi bape matalua kui Yehowa, sunga ingi nsaa tui kumona’shi buludiki buabo bui bukopo bua kuibukumiina na kuibulonda.

KOOKIELA BALEDI BOOBE

4. Buakinyi bana be bungi t’abakookielaa baledi baabo?

4 Ba nsongua lelo uno, mbefunyishishue na ba nsongua naabo “bash’abakokiela baledi babo.” (2 Ti. 3:​1, 2) Buakinyi be bungi bakuabadi t’abakookiela? Muanda, bangi baledi abakitaa mianda ilekeene na y’abalungula bana baabo’shi bakite. P’abakitshi biabia, ngi buakinyi bana baabo abamba’shi, mbu nsesa. Bangi bana abamonaa’shi bu bikuete kushintuluka mianda mu nsenga, malango a baledi baabo ta ebakuasha, sunga’shi ngakile bukopo. Su we nsongua opushaa namu n’obe uno mushindo su? Ba nsongua be bungi mbasangane’shi, bi bukopo bua kukookiela muiya wa Yehowa awamba’shi: “Kookielayi benutande mu buumune na Muanana, muanda bino mbilulame ku meso ku’Efile Mukulu.” (Ef. 6:1) Nkinyi kilombene nkukuasha bua kukookiela?

5. Buakinyi Yesu nkileshesho ki buwa bukile bua ba nsongua abakookiela baledi baabo? (Luka 2:​46-52)

5 We kulonga bia kukookiela nsaa yuambula kileshesho ki buwa kia Yesu. (1 Mp. 2:​21-24) Baadi muntu mupuidikie, kadi baledi baaye tababaadi bapuidikie. Anka Yesu baadi aneemeka baledi baaye, sunga bibaabadi abakitshi bilubilo, sunga kukutua kumupusha kalolo ingi nsaa. (Efi. 20:12) Tutaleyi kibakitshikile pabaadi Yesu na bipua 12. (Badika Luka 2:​46-52.) Baledi baaye babamulekiele mu Yelusalema. Bubaadi bushito bua Mariya na Yosefe bua kushinkamisha’shi bana baabo booso be munkatshi mua bantu babaabadi abaaluka naabo mu luendo kunyima kua musangeelo. Mariya na Yosefe pa baabamuene Yesu, Mariya baadi mumushaashile muanda wa lukalakashi lubaadi muibatuushiishe! Yesu baadi mulombene kumona uno muanda bu kukutua kua kululama. Mu kuilekeena na biabia, Yesu baadi mualuule baledi baaye mu bishima bipeelepeele na kaneemo kooso. Sunga mbiabia, Yosefe na Mayira “ta babaadi bapushe kibaadi ebalungula nya.” Na dingi Yesu “batungunukile na kuibakookiela.”

6-7. Nkinyi ki bia kukuasha ba nsongua bua’shi bakookiele baledi baabo?

6 Ba nsongua, anumonaa’shi bi bukopo kukookiela baledi benu nsaa yabash’abenupusha kalolo su? Nkinyi kilombene kuinukuasha? Kia kumpala, banda kunangushena abipushaa Yehowa. Bible amba’shi nsaa y’anukookiela baledi beenu ‘bino abisankisha Muanana.’ (Kol. 3:20) Yehowa auku nsaa yabash’abenupusha kalolo kui baledi benu, na y’abenuelela miya ishi ibofule bua kukookiela. Anka nsaa y’anusangula bua kukookiela baledi benu mu mushindo ooso wawa, anusankisha Yehowa.

7 Kia kabidi, nangushena abipushaa baledi boobe. Nsaa y’okookiela baledi boobe webekasha na muloo na abanyiisha nkukulupila. (Nki. 23:​22-25) Okanyiisha kuifubuila kuabadi na n’abo namu abanyiisha kuifubuila koodi. Alexandre mukuetu mushaalele mu Belgique amba’shi: “Nsaa inambangile kukookiela baledi bande kipuano kietu naabo nkinyiishe kulumbuluka. N’atue booso tui na muloo.” b Kia kasatu, su bolongo bia kukookiela baledi boobe kubanga binobino, mianda ayikakulongamina mu mafuku aafiki. Paulo, mushaalele mu Brésil amba’shi: “Kulonga bia kukookiela baledi bande, nkunkuashe bua kukookiela Yehowa na bangi bena matalua.” Eyi di’Efile Mukulu adikupa kabingilo ke buwa kodia kukookiela baledi boobe. Adiamba’shi: “Bua’shi mianda yobe yende kalolo na olaale mafuku e bungi pa nsenga.”—Ef. 6:​2, 3.

8. Buakinyi ba nsongua be bungi abakumiina kukookiela baledi baabo?

8 Ba nsongua be bungi mbamone mushindo awibayila mianda kalolo, nsaa y’abakookiela baledi baabo. Luiza mushaalele dingi mu Brésil mmusangane’shi ku mbangilo abikalaa bukopo bua kupusha buakinyi baledi baaye abamulungula bua kufubisha telefone na mikalo. Nfudiilo a bioso baadi munangushene amona’shi benaaye booso ba mulongo waye bena ma telefone, anka mmusangane dingi’shi baledi baaye bakuete kumukaluila. Ngi buakinyi amba binobino’shi: “Ntamono kukookiela malango a baledi bande bu akunkutshishua bulungantu buande nya, kadi ne amono bu e kuanka bua kupaasha muwa wande.” Elizabeth mushaalele mu États-Unis ki’atungunukaa na kuikitshisha bua kukookiela baledi baaye ingi nsaa, apatuula’shi: “Nsaa yashampusha kalolo buakinyi baledi bande mbangielele ingi miiya, nabandaa kualusha binangu kunyima na kumona’shi yaaya miiya yabo ayinkaluilaa.” Monica mushaalele mu Arménie amba’shi: Misuusa yooso yankookiela baledi bande mianda ayingiilaa kalolo, kukila pasha nebakookiela.

KOOKIELA BA SHA MATALUA BE KUNUNDU

9. Be bungi abapushaa naminyi pabitale kukookiela muiya?

9 Bible ayitanyina bena mbulamatadi bu basha “matalua be kunundu.” (Lom. 13:1) Bantu be bungi mbakumiine’shi bibuwa tuikale na bena mbulamatadi, na kukookiela ku ingi miiya yabo y’abeele. Nka baaba bantu bamune, ta bakuete kukookiela muiya aumueka bu ushi ululame, sunga autekie mianda i bungi. Tubandeyi kutala, bu kileshesho kia kufuta bitadi. Bantu bapeela babadi beele nkonko ba mu kingi kibungi kia mu Europe abamba’shi: “Bi buwa kupela kufuta bitadi su onangushena’shi abakitshi mianda ishi ilulame.” Ngi buakinyi mu kiakia kibundi bantu be bungi abapelaa kufuta bitadi bioso abibatekie mbulamatadi’shi bafute.

Bolongiela kinyi ku kukookiela kua Mariya na Yosefe? (Tala kikoso 10-12) c

10. Buakinyi atukookiela sunga’shi miiya y’abetuelela t’atuiyikumiina?

10 Bible amba’shi mbulamatadi ya bana ba bantu ikuete kufuisha makienga, muanda ikuete kukunkushibua na Satana, na kubashaala kapindi kapeela bua’shi ibutudibue yooso. (Mis. 110:​5, 6; Mul. 8:9; Luk. 4:​5, 6) Ngi buakinyi Bible etulungula dingi’shi: “Muntu oso atombokiela ba sha matalua atombokiela mpango y’Efile Mukulu.” Bua binobino, Yehowa mmutadiile’shi mbulamatadi ya bana ba bantu ikunkushe mianda. Atengiela’shi atue namu tui bakookiele. Biabia, abitungu “tupe muntu oso kiakia kimulombene” mu biabia bintu mui mpaa na, bitadi, kaneemo, na kukookiela. (Lom. 13:​1-7) Ingi nsaa tui kumona muiya bu wi bubi, ushi ululame, na wi bukopo kukookiela. Anka, atukookiela Yehowa na etulungula’shi tukookiele be na matalua mu mianda yooso, su biabetutekie ta bikutuena na mayi aaye a kulonda.—Bik. 5:29.

11-12. Yosefe na Mariya babakitshiine kinyi bua kukookiela, na mbipeta kinyi bibaatukile? (Luka 2:​1-6) (Tala dingi kifuatulo.)

11 Tui kulongiela ku kileshesho kia Yosefe na Mariya babaadi abakookiela basha matalua, sunga nsaa ibaadi ingi miiya ya bano basha matalua ishi buwa. (Badika Luka 2:​1-6.) Pabaadi Mariya n’eyimi di mieshi kitema, mbulamatadi baadi mui batekie bua kukita kintu kampanda ki bukopo. Kezare Ogiste baadi muelele bantu booso babaadi mu Kibundi kia Loma muiya wa’shi bakefundishe mu kibundi kiabo kia butandua. Mariya na Yosefe babaadi bakite luendo lua 150 kilometre bua kuenda ku Beteleme kibundi ki na miengie i bungi. Luno luendo talubaadi buwa bikishekishe bua Mariya. Babaadi balombene kuikalakashi pabitale mbidi bukome ya Mariya na ya muana atandikua. Bibadia kuikala naminyi su atanda aku be muishinda? Babaadi balombene kuikalakasha pabitale mushindo wa kulama muana, muanda baadi nyi Mesiya mulayibue na Yehowa. Babadia kukutua kukookiela muiya wa mbulamatadi su?

12 Yosefe na Mariya ta mbatadiile lukalakashi su ndumune lua ku ino nkalakashi yooso yebakutshishua bua kukookiela uno muiya. Yehowa baadi musankie na kukookiela kuabo na aye kuibapasukila. Mariya bafikile nka biya ku Beteleme, na aye nkutanda muana e na mbidi bukome, bino bibakuashiishe kukulombana kua butemuki bua mu Bible!—Mik. 5:2.

13. Kukookiela kuetu kui na bukitshishi kinyi kui bena Nkidishitu netu?

13 Su tubakookiela basha matalua be kunundu abitukuasha atue banabene na kukuasha bangi. Mu mushindi kinyi? Mu muanda umune, muanda t’abetunyoko bu biabanyokaa baaba booso bash’abakookiela muiya. (Lom. 13:4) Su tubakookiela bakata ba mbulamatadi abakamono’shi Tumonyi tua Yehowa, bantu abakookielaa. Bu kileshesho, bipua bi bungi kumpala mu Nigeria basalayi babatuelele mu Nshibo ya Bufumu pabaadi bisangilo bia kakongie abikitshika, na abo nkubanga kukimba muntu sh’akumiina kufuta bitadi. Komanda a basalayi bebalunguile’shi: “Tukatukieyi, muanda Tumonyi tua Yehowa atuulaa bitadi misuusa yooso.” Nsaa y’okookiela miiya olesha’shi Tumonyi tua Yehowa tui na nkumo i buwa, na ino nkumo i buwa, dingi efuku ayikakaluila bakuetu balume na bakashi.—Mat. 5:16.

14. Nkinyi kibaadi kikuashe ungi mukuetu mukashi buadia kuikala na “bukidi bua kukookiela” ba sha matalua be kunundu?

14 Nta misuusa yooso ayitungu’shi tukookiele bakata ba mbulamatadi nya. Joanna mukuetu mukashi a mu États-Unis amba’shi: “Bibaadi abingielela bukopo bua kukookiela, muanda bakata ba mbulamatadi babaadi abakiengiesha bena kifuko kiande kuabashi basoole muanda.” Anka, Joanna baadi muikitshishe ngofu bua kushintuula binangu biaye. Kia kumpala, balekiele kubadika mianda y’abele ku internete ayakula bi bubi pabitale bakata ba mbulamatadi. (Nki. 20:3) Kia kabidi, baadi mutekie Yehowa bua’shi akulupile muadi, pamutue a kukulupila mu mianda y’abalaa kui bakata ba mbulamatadi. (Mis. 9:​9, 10) Kia kasatu, baadi mubadikie miisambo i mu mikanda yetu ayakuila kupela kutuelakana mu mianda ya polotike. (Yo. 17:16) Binobino, Joanna amba’shi: “Pa muanda nkuete kuneemeka na kukookiela bakata ba mbulamatadi, nepusha mu butaale bui bungi na ne na muloo.”

NEEMEKA BULUDIKI ABUFIKI MU NDUMBULUILO A YEHOWA

15. Buakinyi bi kuituikiela bukopo bua kukookiela buludiki abutuukila mu ndumbuluilo a Yehowa?

15 Yehowa etutekie’shi: “Kookielayi baaba bakuete kuinukunkusha” mu kakongie. (Eb. 13:17) Yesu Mukata eetu mmpuidikie, anka bakuetu bakuete kufubisha bua kukunkusha kakongie ta mbapuidikie nya. Tui balombene kuikitsha bua kuibakookiela, bikishekishe p’abetutekie bua kukita muanda watush’atukumiina kukita. Na Mpiele mutumiibua baadi eekoko bua kukookiela. Nsaa ibamulunguile muikeyilu bua kudia muita wa nyema ibaadi ayimuenka bu i butete mu muiya wa Moyise. Mpiele bapelele kushi musuusa umune kadi misuusa isatu! (Bik. 10:​9-16) Buakinyi? Buno buludiki bupia, ta bubaadi na muulo kuadi. Baadi mukite mianda mu waye mushindo ungi. Su bibaadi bielele Mpiele bukopo bua kukookiela buludiki bua muikeyilu mupuidikie, n’atue namu bi kuituelela bukopo bua kukookiela ku buludiki bua bantu bashi bapuidikie!

16. Sunga bibaadi Mpoolo mutumibua mumone buludiki bubaabamupeele bu bushi buwa, bakitshiine kinyi? (Bikitshino 21:​23, 24, 26)

16 Mpoolo mutumibua baadi na “bukidi bua kukookiela,” sunga pabaadi mupete buludi bubaadi mupushe’shi ta bui buwa kukookiela. Bena Nkidishitu ba mu Yunda babaadi bapushe nkumo ibi pabitale Mpoolo’shi ‘kuete alambukisha bantu bia kutombokiela muiya wa Moyise, na ta kuete kuiuneemeka.’ (Bik. 21:21) Bena Nkidishitu babaapu kununupa ba mu Yelusalema, babalunguile Mpoolo buadia kuata bana balume bananka ende nabo mu ntempelo na etooshe pamune naabo muyile bipikua, bua kulesha’shi baadi aneemeka Muiya. Anka, Mpoolo baadi muukie’shi bena Nkidishitu ta be muushi mua muiya wa Moyise nya. Na tabaadi mukite kintu kibubi su nkimune. Sunga mbiabia Mpoolo baadi mukookiele nka musuusa umune. Mpoolo “batshile baaba bantu, na nkuitoosha aye nabene muyile kipikua pamune nabo.” (Badika Bikitshino 21:​23, 24, 26.) Pa muanda wa’shi Mpoolo baadi mukookiele buno buludiki, baadi mukuashe bua’shi buumune butungunukie munkatshi muabo bena Nkidishitu.—Lom. 14:​19, 21.

17. Muanda ubabamuene kui mukuetu Stephanie ubakulongiesha kinyi?

17 Ingi nsaa mukuetu mukashi Stephanie baadi apusha bukopo bua kukookiela bitshibilo bibaabadi abaata kui bakuetu be na mashito mu diadia eyimbo diabo. Aye na mulume aaye babaadi na muloo wa kufuba mu kasaka ka ludimi luenyi. Kadi komite a filiale nkuimika kaaka kasaka. Na nkuibalusha mu kasaka ka ludimi luabo lua butandua. Stephanie amba’shi: “Naadi muinyongole ngofu, ntshinaadi nanangushena’shi mu kakongie keetu ka ludimi lua butandua mubaadi lukalo lukata.” Sunga mbiabia baadi muante kitshibilo kia kukookiela buludiki. Amba dingi’shi: “Kunyima, namuene buwa bua kino kitshibilo.” Tubafikile bu baledi ba mu kikudi ba bakuetu ba mu kakongie bashina baledi baabo mu bia binyibinyi. Nkuete kulonga na mukuetu mukashi babanguula kulungula mukandu wibuwa. Alombasha dingi’shi: “Binobino ne na nsaa i bungi ya kuilongiela pa bupenka.” Na dingi, “Ne na kondo k’eshimba katooka muanda nauku’shi ne mukite muande mooso bua kukookiela.”

18. Miabi kinyi y’atupete p’atukookiela?

18 Atue booso tui balombene kulonga bia kukookiela. Yesu baadi “mulongie bia kukookiela,” kushi pa muanda wa nshalelo e buwa abaadi naaye, kadi “ku makienga abaadi mufumankane nao.” (Eb. 5:8) Nka bu Yesu, tui balombene kulonga bia kukookiela nsaa yatudi mu nkalakashi. Bu kileshesho, pababangile kipupa kia COVID-19, pababetulunguile’shi tuimikie kuenda mu bisangilo ku Nshibo ya Bufumu, sunga kulungula mukandu wibuwa ku nshibo na nshibo tubaadi na bukidi bua kukookiela su? Kukookiela koobe akukukaluila, kukuikasha mu buumune na bakuenu bena Nkidishitu, na akusankisha Yehowa. Binobino, ooso a kuatudi muilumbuule kalolo, bua kukookiela ku buludiki booso buabua buatukapete mu mpombo ikata, muanda bua’shi tupashibue abitungu kukookiela!—Yob. 36:11.

19. Buakinyi okumiinaa kukookiela?

19 Tubakatuka mu kulonga’shi kukookiela akuitutuadila miabi i bungi. Kia kumpala atukumiina kukookiela Yehowa, muanda tui bamufule na atukumiina kumusankisha. (1 Yo. 5:3) Tatuana fute Yehowa bua bintu bioso biadi muitupe. (Mis. 116:12) Anka, tui kumukookiela na kukookiela baaba boso be na matalua kuatudi. P’atukookiela atulesha’shi tui na binangu. P’atuikala na binangu atusankisha eshimba dia Yehowa.—Nki. 27:11.

LOONO 89 Pusha, otumikile na opete myabi

a Bu biatudi bakutue kupuidika, bikuituelela bukopo bua kukookiela ingi nsaa, sunga yawa etupa buludiki e na matalua a kuitupa buanka. Mu uno muisambo atukesambila miabi ayipete baaba abakookiela baledi baabo, “basha matalua be kunundu,” na bakuetu bena Nkidishitu be na mashito mu kakongie.

b Bua kuuka mushindo wa kuisamba na baledi boobe pabitale miiya y’omono bukopo bua kukookiela, tala muisambo wi mu jw. org awamba’shi: Comment bien m’entendre avec mes parents ?

c BI MU BIFUATULO : Yosefe na Mariya abakookiela ku muiya wa Kezare wa kuenda mu kuifundisha ku Beteleme. Lelo uno, bena Nkidishitu bakuete kukookiela ku miiya ya busunga, kufuta bitadi, na y’abatuusha kui bakata ba mbulamatadi bua kukaluila mbidi.