Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Oukanga su?

Oukanga su?

Bantu ba kala babaadi ababadika bipua na mieshi naminyi?

BENA Ebelu babaadi mu Nsenga ya Mulayilo, babaadi ababanga kipua mafuku a kudima na a kukuna, nka bu biabakuete kukita lelo uno mu mueshi wa kitema na w’ekumi.

Babaadi ababadika mafuku aayisha mueshi, kubanga pa kubaluka kuawo (mueshi ubaadi aukitshi mafuku 29 sunga 30). Kadi babaadi ababadika kuyisha kua kipua kukiila ku nguba. Biabia, kipua kibaabadi ababadika kukiila ku mueshi, kibaadi akituku kiipi pe kipua kibaabadi ababadika kukiila ku nguba. Babaadi na lukalo lua kupeta mushindo wi buwa, wa kubadika kalolo bino bipaso bibidi bia bipua. Bino bibaadi bilombene kukitshibua, pa kutenteka angi mafuku sunga kutenteka kingi kipindi kia mueshi kumpala kua kubanga kubadika kingi kipua. Uno mushindo wa kubadika bipua sunga mieshi, ubaadi awipushena na kalandriye ka kipungo kia kukuna sunga kipungo kia kuumbula.

Mu kipungo kia Moyise, Efile Mukulu balunguile muilo waye’shi kulanguila kua ku kipua, kubaadi akubanga mu mueshi wa Abib, sunga wa Nisane mu kipungo kia printemps, (kipungo kipushene na mueshi wa kananka). (Efi. 12:2; 13:4) Musangeelo ubaadi aukitshibua mu uno mueshi, ubaadi wa kuumbula kua ntete ya orje.​—Efi. 23:15, 16.

Ungi muntu mulongie mianda i bungi abetanyinaa bu Emil Schürer, amba’shi: “Muiya pabitale kitshibilo kia kuela angi mafuku sunga kukaasha angi, ubaadi ubofule,” muyile abilesha mukanda waye wa kala wa Histoire du peuple juif à l’époque de Jésus Christ. Bua kukita “Musangeelo wa Pasaka, bibaadi abitungu nka apalombana mueshi kifunda mu mueshi wa Nisane (14 Nisane), na bibaadi abitungu kuiwukita, mu kipungo kia printemps, sunga’shi apalombana kaanya na bufuku bula bui mumune (équinoxe) . . . Su bibaadi abimueka’shi kipua kia Pasaka akikiebe kupua kumpala kua’shi kaanya na bufuku bikadikie mu bula bui mumune, babaadi abatenteka [mafuku 13] a mueshi kumpala kua’shi mueshi wa Nisane ulombane.”

Ba Temue ba Yehowa abalondaa ano mayele, nsaa y’abakiebe kuata efuku dia kukita Kitentekiesho kia lufu lua Yesu, efuku dipushene na kipungo kia printemps akipushena na efuku dia 14 Nisane muyile kalandriye ka bena Ebelu. Tukongie tooso tua mu nsenga ishima, atuukaa dino efuku kumpala kua nsaa. *

Kadi mmushindo kinyi ubaadi bena Ebelu abauuku’shi mueshi ubaapu na’shi ungi upia ubabanga? Lelo uno, pangi we mulombene kutala ku kalandriye ka ku masaki, ka ku nsaa yoobe sunga ku kaamo. Mu mafuku a kala, ta bibaadi bibabofuile bua kulondesha ku kalandriye nya.

Mu kipungo kia kuwula kua meema, babaadi abaata mieshi bu i na mafuku 30. (Kib. 7:11, 24; 8:3, 4) Kunyima, muyile kalandriye ka bena Ebelu, mueshi ta ubaadi utshibibue mafuku 30 nya. Muyile kalandriye ka bena Ebelu, babaadi ababadika mueshi nka ao uki’aumueneka na bi’autama, utukie’shi ubabaluka bu mueshi upia. Kuno kubadika, kubaadi akutusha mafuku 29 sunga 30 kunyima kua’shi ungi mueshi ubalukie.

Dingi efuku, Davide na Yonatane babaadi besambile pabitale kubanga kua mueshi bamba’shi: “Mweshi aubaluka maalooba.” (1 Sam. 20:5, 18) Biabia, abimueneka’shi mu siekele a 11 kumpala kua bipungo bietu (K.K.B), mieshi ibaadi ayibadikibua kumpala. Bena Isaleele babaadi abauuku nsaa ayibanga mueshi upia mushindo kinyi? Mukanda wa Mishnah wabadi bafunde miya ibaabadi abakula kui bena Yuda na bipikua, autusha ingi mianda. Wawa mukanda nguleshe’shi pabaadi bena Yuda babatuku mu bupika mu Babilone, ba Sanedrine (sunga’shi kadimbo kakata ka bena Yuda) ngi babaadi abeyifubisha. Mu mieshi musambobidi ibaabadi abakitshi misangeelo, bantu ba mu kadimbo kakata ba bena Yuda babaadi abebungu muifuku dia 30 dia mueshi. Bano booso bantu babaadi na mushindo wa kutshiba nsaa ilombene ungi mueshi upia kubanga. Babaadi balombene kutshiba bino mushindo kinyi?

Bakata babaabadi basangule mu Yelusaleme, babaadi abende mbuipi mua kibundi bua nkabandila kuiyilu bufuku, bua’shi bamone kutuka kua mueshi upia paukii upeela. Su babeumono abakalungula bena Sanedrine lubilolubilo. Nsaa i kino kisaka kia bena kadimbo kakata babapusha’shi mueshi upia ubamueneka, paapa ngi p’abalungula bantu’shi mueshi upia ubabanga. A bibaadi abikitshika naminyi su benyi bantu babaadi abende mu kubandila kuiyilu, bamona’shi kuiyilu kui makumbi ta be bia kumona mueshi upia? Wawa mueshi wi kuanka, babaadi abewamba’shi mmueshi wi na mafuku 30, na ungi mueshi upia ngulumbene kubanga.

Wawa mukanda wa Mishnah aupatuula’shi, kitshibilo kia bena Sanedrine kia kuukisha kubanga kua mueshi upia, babaadi abekiuukisha na kitunduilo kia kaalo kabaabadi abakuatshisha ku Muengie wa Mpafu wi peepi na kibundi kia Yelusaleme. Sunga nkui bangi bakata ba mu Isaleele, babaadi abafubisha kaalo bua kupalakasha mikandu. Kunyima kua bino bipungo, mbantu babaadi abapalakasha mikandu mu ma mbalo e bungi. Bena Yuda ba mu Yelusaleme na bena Isaleele booso, na bantu ba mu angi ma mbalo, babaadi abeuuku kubanga kua mueshi upia. Booso babaadi abakitshi misangeelo ikata ya ku kipua muifuku dimune.

We mulombene kupeta karte akakukuasha bibaadi mieshi na misangeelo na bipungo muyile kalandriye ka bena Ebelu.

^ Tala Kitenta kia Mulami kia 15/2/1990 esak. 15, na “Nkonko ya bantu ababadikaa” i mu Kitenta kia Mulami kia 15/9/1977, mu mfualase.