Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Ki buwa na ki bubi: Malango e buwa a mu Bible

Ki buwa na ki bubi: Malango e buwa a mu Bible

Bible mmukuashe midiyo ya bantu mu ino mianda inanka ya mu nshalelo.

1. Eyibakishi

Bantu be na mueneno muilekeene pabitale eyibakishi, na pabitale kiabadia kukita buabadia kuikala na eyibakishi dia muloo.

AKIAMBA BIBLE: “Abitungu oso a kuanudi afule mukashi aaye bu biadi muifule aye nabene; mukashi namu abitungu ekale na kanemo kakata kui mulume aaye.”—Bena Efeso 5:33.

KI’ABIPATUULA: Eyibakishi nyi mpango y’Efile Mukulu ya ku kibangilo, muanda baadi muwukie akitungu bua’shi mulume na mukashi bekale na muloo. (Maako 10:​6-9) Su mulume sunga mukashi akimba buwa bua mukuabo kushi penda buwa buaye aye nabene, booso babidi abekala na muloo. Mulume mufule mukashi aaye, amuleshaa kianka ku mushindo w’amukitshina mianda na kalolo kooso. Na mukashi aneemeka mulume aaye naamu, amuleesha bianka mu ngakuilo aaye na mu bikitshino.

MALANGO E BUWA A MU BIBLE: Quang na Thi, ba mu Viêt Nam babaadi abamono’shi, ta mbalombene kuikala na muloo muiyibakishi diabo. Quang ta baadi na kalolo. Akula’shi: “Ntshi naadi napasukila Thi nya, na misuusa yooso naadi namukuatshisha buufu.” Thi baadi akumiina’shi tutshibe eyibakishi. Thi amba’shi: “Naadi napusha’shi ntshi mulombene kuneemeka na kukulupila mulume ande.”

Biabia, Quang na Thi babalongiele akiamba Bible na mushindo wa kutumikila Bena Efeso 5:33 mu eyibakishi diabo. Quang amba’shi: “Uno verse mmunkuashe buandia kumona’shi abitungu ngikale na kalolo, na mmukuashe Thi buadia kuipusha’shi ne mumufule, na’shi namupasukilaa ku nkalo yaye ya ku mbidi, ya bintu bia ku mbidi na ya mu binangu. Nsaa yankitshi bino, anfulu na kuneemeka ngofu.” Thi namu amba’shi: “P’anyiisha kutumikila Bena Efeso 5:​33, na kuleesha mulume ande kaneemo, aye namu anyiisha kukita bia’shi nepushe’shi mmufule, kuete kunkaluila, na ne mu butaale.”

Bua kuuka mianda i bungi pabitale eyibakishi, badika Pasukayi! No. 2 a mu 2018 amba’shi: “Myanda 12 ayikwasha bifuko bwabidya kwikala na muloo,” mu jw.org.

2. Bia kukitshiina bangi mianda

Ke bungi bantu abakitshiina bangi mianda i bubi muanda wa ekoba diabo, kabila kabo, kipuilo kiabo, sunga pa muanda wa eyibakishi dia mulume na mulume naye sunga mukashi ayibakila mukashi naye.

AKIAMBA BIBLE: “Nemekayi bantu ba mishindo yoso.”—1 Mpiele 2:17.

KI’ABIPATUULA: Bible t’etulongiesha’shi tushikue muntu a dingi ekoba, kangi kabila, sunga mulume ayibakila mulume naye sunga mukashi ayibakila mukashi naye nya. Mu kuilekeena na biabia, Bible etunyingisha buatudia kuneemeka bantu booso, sunga bekala na ekoba kinyi, kabila kinyi, sunga bekala na nshalelo e naminyi. (Bikitshino 10:34) Sunga tuakutua kusankila mianda yabadi bakumiine kui bangi na bikitshiino biabo, atutungunuka nka na kuibakitshiina mianda na kalolo na kaneemo.—Mateo 7:12.

MALANGO E BUWA A MU BIBLE: Daniel baadi amono bantu abafiki mu Asie bu bantu abafiki mu kuluisha eumbo diabo. Baadi mufikie mu kushikua muntu ooso mukudile mu’Asie, na baadi akamba kuibakaa nka munkatshi a bantu. Daniel amba’shi: “Naadi nanangushena’shi ne mulamate nka penda kuiwumbo dietu.” Ntshi naadi namono’shi binaadi nanangushena na kukita’shi bibaadi bubi.

Akupu Daniel balongiele akilongiesha Bible. Amba’shi: “Naadi mushintuule binangu biande bioso. Nabangile kumona bantu abibamonaa Efile Mukulu, kuamba’shi atue booso tui nka mumune sunga tuekala b’eumbo kinyi.” Daniel apatuula bi’epusha binobino, p’afumankana na bantu. Amba’shi: “Kuwuka mbalo ayituukila muntu t’abikalaa bu muanda kuandi. Ne mufule bantu ba mishindo yooso binobino, na ne na bakuuku abatuukila mu ma mbalo elekeene mu nsenga ishima.”

Bua kuuka mianda i bungi, badika Réveillez-vous! No. 3 a mu 2020 amba’shi: Y a-t-il un remède contre les préjugés? mu jw.org.

3. Makuta

Bantu be bungi mbepaane mu kukimba makuta bua’shi bekale na muloo na nshalelo e buwa mu mafuku aafiki.

AKIAMBA BIBLE: “Kinangu akikaluilaa bantu nka bu makuta, anka buwa bua kiukilo mbuno: Kinangu akilamaa muwa wa yawa e nakio.”—Mulungudi 7:​12, NWT.

KI’ABIPATUULA: Tui na lukalo na makuta, kadi ta ndio aetuikasha na muloo sunga kulumbuula mafuku aafiki nya. (Nkindji 18:11; 23:​4, 5) Mu kuilekeena na biabia, muloo wa binyibinyi na bulami bua mu mafuku aafiki, abituukila nka mu kutumikila binangu bi Muiyi di’Efile Mukulu, Bible.—1 Timote 6:​17-19.

MALANGO E BUWA A MU BIBLE: Cardo ungi muana mulume a mu Indonésie baadi mutuule binangu biaye nka mu kukimba makuta. Amba’shi: “Naadi na mushindo wa kuenda mu nyendo na wa kuula bintu, bi’abakimbaa kui bantu. Naadi na mushindo wa kuenda mu nyendo, kuula bintu bia muulo, miotoka, na mashibo.” Buno bupeta booso ta bubaadi buishe nya. Cardo amba’shi: “Babaadi bangibe bintu bioso, na makuta a naadi mufube ngofu munda a bipua bi bungi nka mu kapindi kapeela. Naadi mufube ngofu munda a bipua bi bungi bua kuikala mpeta, anka naadi mutshobolokie muanda ntshi naadi dingi na kintu su nkimune, na ntshi naadi na muulo.”

Cardo babangile kutumikila elango dia mu Bible pabitale makuta. Ta mmuluishe dingi bukome buaye booso mu kukimba makuta, anka basanguile bua kuikala na nshalelo mupeelepeele. Amba’shi: “Binobino ne na bupeta bua binyibinyi, muanda ne mu kipuano ki buwa n’Efile Mukulu. Binobino nkuete kulala tulo bufuku bushima, na ne na muloo wa binyibinyi.”

Bua kuuka mianda i bungi pabitale mueneno a Bible bua makuta, badika muisambo wi mu Kitenta kia Mulami No. 3 kia mu 2021 awamba’shi: L’instruction et l’argent garantissent-ils un bel avenir ? mu jw.org, mu nfualase.

4. Lusandi

Bantu be na mueneno muilekeene pabitale mishindo ya kutambuka lusandi yabadi bakumiine kui bangi.

AKIAMBA BIBLE: “Nuikale beselele na nuilame ku lukiebanokiebano. Oso a kuanudi awukie bia kulama mbidi yaye mu buiselele na kinemo, kushi na lukalo lukile bukopo lua kuilaalena, bu bikuete kukita miilo ishi’aiuku Efile Mukulu.”—1 Bena Tesalonike 4:​3-5.

KI’ABIPATUULA: Bible mmuituelele mikalo pabitale mushindo wa kuleesha lukalo luetu lua lusandi. Mu kishima ‘kutambuka lusandi’ mui lukiebanokiebano, bundumba, lusandi lua bashi beyibakishene, lusandi lua mulume na mulume na lua mukashi na mukashi, na lusandi lua kutambuka na nyema. (1 Bena Kodinda 6:​9, 10) Kuilaalena nkia buntu ki’Efile Mukulu kiadi mupe nka mulume na mukashi beyibakishene.—Nkindji 5:​18, 19.

MALANGO E BUWA A MU BIBLE: Kylie muana mukashi a mu Australie amba’shi: “Bu biandi bukupi, naadi namono’shi kutambuka lusandi kubaadi akungikasha mufudibue na e mu bulami. Anka ta nabio, abikitshikaa mbingi. Naadi n’epusha bu shi mu bulami n’eshimba disasukie.”

Kunyima kua mafuku, Kylie balongiele na kutumikila akiamba Bible pabitale lusandi. Amba’shi: “Ne mumone’shi mayi a kulonda a Efile Mukulu, ngi aakaluilaa muntu ku nkalakashi yaye na kuishimba ditapikie. Binobino ntandi nepusha mu bulami na mufudibue, muanda nkuete kukita mianda mu mushindo aukumiina Yehowa. Kutumikila elango di buwa dia mu Bible, nkunkaluile ku tuinyongoshi tui bungi!”

Bua kuuka mianda i bungi, badika muisambo awamba’shi: “Bible amba naminyi bua mulume na mukashi abashaala pamune kushi kuiyibakishena?” wi mu jw.org.

Mupangi eetu etukuasha buatudia kuwuka ki buwa na ki bubi. Sunga kukookiela ku ki’akula misuusa yooso t’akuikalaa kubofule, abitungu kuikitshisha ngofu. Tui balombene kukulupila’shi kuanatuukie bipeta bi buwa mu nshalelo eetu mu mafuku aafiki.