Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

NSHALELO A MUNTU

Ne na muloo mu mudimo wa Yehowa

Ne na muloo mu mudimo wa Yehowa

MUDIMO unadi nao ku Betele a mu Canada, ubadi wa kukomba mu kadimbo mubabadi abatushisha mikanda. Nafikile ku Betele mu 1958 na nadi na bipua 18. Nadi na muloo mu nshalelo, na mafuku apela kunyima, na bangile kufuba na kiamo akitshibaa mikanda kunyima kuayo kutuka. Nadi na muloo wa kuikala ku Betele!

Kipua kibalondele, abalele musase ku Betele’shi, be na lukalo lua bakuetu ba kuenda mu Afrique du Sud, mu’abakiebe kutula kiamo kipia kia kutushisha mikanda. Natushishe eshina bua kuenda, na nadi na muloo nsaa ibabasanguile. Abadi basangule bangi bena Betele basatu ba mu Canada​—Dennis Leech, Bill McLellan, na Ken Nordin. Abetulunguile’shi, atukayisha mu Afrique du Sud!

Nayitamine mama ku telephone namulungula’shi: “Mama, ne na mukandu wibuwa wa nkulungula. Nende mu Afrique du Sud!” Mama badi mukashi sha lukumino lui bukopo na badi mu kipuano ki buwa na Yehowa. Tabadi muakule bi bungi nya, anka nadi nauku’shi bakumina. Sunga bibadi mama na papa bakumine kitshibilo kiande, abadi benyongole muanda nadi muende kula nabo.

NENDE MU AFRIQUE DU SUD!

Tui mu mashuwa a ndjandja atukatuka mu Cape atuende mu Johannesburg na Dennis Leech, Ken Nordin, na Bill McLellan mu 1959

Mu 2019, tubadi bemonene atue boso bunanka ku kisangilo kia kipua kia 60 mu filiale a Afrique du Sud

Tubabandile kuenda ku Betele a mu Brooklyn, mubabadi baketulongieshe munda mua mieshi isatu mushindo wi pabuawo bia kutusha mikanda. Akupu, tubatuelele mu mashuwa a mu mema bua kuenda mu Cape, mu Afrique du Sud. Nka’mi kialombasha bipua 20. Tubakatukile bufuku mu Cape na mashuwa a ndjandja bua kuenda mu Johannesburg. Tubaimene bua musango wa kumpala mu kabaka ka Karoo. Mubadi lusenga na kibobo. Atue boso bananka, tubadi atuilamina kuididishi na kuiyipusha’shi, a ino mbalo i naminyi. Na tubadi atuiyipusha’shi, a kuinyi kua tuende akuikala naminyi? Kunyima kua bipua, tubekualukile dingi na tubamuene’shi ka kibundi ke buwa, nkataale.

Munda mua bipua bipela, nadi nafubisha kiamo ki bukopo ki’abetamina bu Linotype kibadi akiele mifunda mu Kitenta kya Mulami na mu Réveillez-vous ! kumpala kua’shi bebitushe. Filiale ta badi atusha mikanda penda ya mu Afrique du Sud, badi atushisha angi maumbo a mu Afrique. Tubadi na muloo muanda kiamo kibatufikile nakio mu Canada kibadi akifubu ngofu!

Kunyima, nafubile mu Biro a bitalaa midimo ya kutusha mikanda, expédition na midimo ya kualula mikanda. Nadi na bi bungi bia kukita na nadi na muloo.

KUIBAKILA NA KUPETA MUDIMO UPIA

Ami na Laura, pabatudi ba mbala-mashinda ba nsaa yoso mu 1968

Mu 1968, nadi muibakile mbala-mashinda Laura Bowen, badi mushale pepi na Betele. Badi dingi sekretere ku Departema a kualula mikanda. Mu aa mafuku, bantu baki’abakatuka mu kuiyibakishena, t’abadi abashala ku Betele nya, nyi buakinyi abadi betutume bu ba mbala-mashinda ba nsaa yoso. Bino bibadi abinkalakasha. Kunyima kua bipua ekumi ku Betele kunadi napete bia kudia, na tungi tu bintu toso, nadi n’eyipusha’shi nadia kukita naminyi bua kulombasha nkalo yetu n’ekuta dipela dibadi adipete ba mbala-mashinda ba nsaa yoso? Tubadi atupete ekuta dipela mueshi oso​—su tuakumbasha nsaa itekibue, kualukila bantu na kuabila mikanda. Na diadia ekuta, bibadi abitungu’shi tufute nshibo, bidibua, kufuta mutoka, kuula buanga, na ingi nkalo yetu.

Abadi betutume mu kasaka kabadi pepi na kibundi kia Durban, mu Océan Indien. Mubadi bantu be bungi ba mu Inde, na be bungi ba kuabadi abadi bana ba bena Inde abafikile mu kufuba ku sosiete a sukadi mu 1875. Binobino, tababadi abakitshi ingi midimo, sunga mbiabia baki balame bipikua na mushindo wabo wa kuteka. na abakula Anglais, nyi buakinyi tabibadi abitungu’shi tulongie ludimi bua kuibalungula bia binyibinyi.

Bibadi abitungu’shi, mbala-mashinda a nsaa yoso akite nsaa 150 mueshi oso mu bulungudi, nyi buakinyi ami na Laura tubambile’shi tukite nsaa isamombo efuku dya kumpala. Kubadi kibobo na mashika akile. Tatubadi na bantu ba kualukila mu kutala sunga balongi ba Bible​—bibadi abitungu’shi tukishe nsa yoso isamombo mu bulungudi bua ku nshibo na nshibo. Kapindi kapela kunyima kuatue kubanga, natadile ku nsaa ande, ami nkumona’shi tubapu kukita penda minite 40! Nadi neyipusha, atobesha binyibinyi uno mudimo?

Akupu, tubadi belumbule. Efuku dioso, tubadi atutuala ka kudia na kafe mu termuse. Nsaa ibatudi atukiebe kuikisha, tubadi atutulu ka motoka ketu muushi mua mutshi​—ingi nsaa abadi abetubandila kui bana ba bena Inde bebuwa ngofu! Kunyima kua mafuku apeela, tubamuene’shi kunyima kua kukisha nsaa ibidi sunga isatu, yaya ingi aishala aikidi lubilo biabia!

Nyi muanda wa mu muloo pa kutuala bia binyibinyi kui bantu ba sha kalolo ba mu yawa terituare! Tubadi bamone’shi bena Inde, be na kanemo kakile, na mbafule Efile Mukulu. Ba Hindous be bungi abadi abakumina mukandu ubatudi atuibatuadila. Abadi bafule kulonga pabitale Yehowa, Yesu, Bible, nsenga ipia a mu kekala butale na lukulupilo lua lusangukilo. Kunyima kua kipua, tubadi na balongi ba Bible 20. Efuku dioso, tubadi atudi kia kudia kia mu midi na kifuko kiatubadi atulongo nakio yaya nsaa. Tubadi na muloo wi bungi.

Kunyima kua mafuku apeela, tubadi bapete ungi mudimo. Abadi betutume mu mudimo wa kifunda pepi na Océan Indien. Lubingo loso abadi abetukukila kui kifuko pabatudi atukunku kakongye bua kunyingisha balungudi. Tubadi nka bu bena kifuko kiabo, na tubadi atukisha nsaa pamune nabo, bana babo na mbua yabo. Tubadi bakite bipua bibidi bibuwa bukile. Anka abadi betuitamine kui filiale. Betulungula’shi: “Atukumina’shi nualukile ku Betele.” Naluluile’shi: “Tui na muloo kuno kuatudi.” Sunga mbiabia tubadi atukumina kuenda koso ku’abetutumu.

KUALUKILA KU BETELE

Ku Betele nadi nafubu ku Departema a Mudimo, kuakua nadi nafubu na bakuetu banyingye mu kikudi na ba sha kiukilo kibungi. Mu aa mafuku, kunyima kua mukunkushi a kifunda kutuma luapolo lua kakongye kakunkanga ku filiale, Biro bia Mudimo abitumina kaka kakongye mukanda. Mu uno mukanda, abanyingisha kakongye na kuikapa bukunkushi buakadi nako lukalo. Bafundi abadi na mudimo wi bukopo wa kualula luapolo lua ba kunkushi ba bifunda lui mu ludimi lua Xhosa, Zulu, na ingi ndimi mu Anglais. Akupu, abalula mikanda ya ku filiale i mu Anglais, mu ingi ndimi ya mu Afrique. Nadi na lutumbu bua baluudi abadi abankuasha bua kupusha nkalakashi ya bakuetu balume na bakashi bafita ba mu Afrique.

Mu aa mafuku, mu Afrique du Sud mbulamatadi badi muele muiya wa kuiabula ku’ekoba, kuamba’shi, basungu t’abadi abakisha nsaa na bantu bafita nya. Bakuetu bafita ba mu Afrique abadi abakula nka ndimi yabo, kulungula mukandu wi buwa mu ndimi yabo, na kutuela mu tukongie tua mu ndimi yabo.

Ntshinadi nauku bakuetu bafita ba mu Afrique be bungi nya, muanda kakongye ketu kabadi nka mu terituare e bantu abakula Anglais. Binobino, tshinadi na mushindo wa kuiuka nshalelo na bipikua bia bantu bafita ba mu Afrique. Naukile nkalakashi aipete bakuetu pa muanda wa bipikua na bipuilo bia madimi. Abadi banyingie eshimba ngofu! Muanda abadi abapele bipikua bikutuene na bifundue na kukita bipikua bia malenganyi sunga bibabadi abebabingabinga kui bifuko na ka lupata kashima. Mu tu bibundi tupela, mubadi bulanda bukile. Be bungi abadi balongie bipela sunga kukutua kulonga, anka abadi abanemeka Bible.

Nadi mupete muabi wa kukuasha mu mudimo utale kuteka bulungatu bua lulanguilo na kupela kutuelakana mu myanda ya politike. Bibadi abinyingisha pa kumona lulamato na kunyinga ku’eshimba kua ba Temwe bakinga, abebabingi ku kalasa muanda wa kupela kuteka sunga kuyimba ngono ya bipuilo.

Bakuetu abadi bapete lungi lukalakashi mu ka kibundi kapela ka mu Afrique k’abadi abetamina bu Swaziland (lelo abekitaminaa bu Eswatini). Nsaa ibadi Mfumu Sobhuza II mufue, bibadi abitungu’shi bantu boso bakite bipikua bia maalo. Bibadi abitungu’shi bana balume batshibishe tupueto, na bana bakashi batshibishe nyene ishale ipi ngofu. Bakuetu balume na bakashi abadi bebabingiebingie muanda wa kupela kukita kino kipikua kia lulanguilo lua ba kambua. Lulamato luabo kui Yehowa lubadi luitukume ku mashimba ngofu! Tuibalongie ngofu pabitale kuikala na lulamato na luishinko kui bakuetu ba mu Afrique, na bino mbinyingishe lukumino luetu.

KUALUKILA DINGI MU KUTUSHA MIKANDA

Mu 1981, nalukile dingi mu kutusha kua mikanda, na kufubisha ordinatere bua kuiyitusha. Bibadi muanda wa muloo biabia! Mayele akutusha mikanda abadi ashintulukie. Mukata a bansunga, badi mupe Betele kiamo kipia ki’abetamina bu phototypesetter bisumanga bua kutompa. Biabia, bibadi abitungu’shi tushintule biamo kitema bia Linotype na biamo bipia bia phototypesetter. Tubadi dingi batule kiamo kia Presse typographique kipia. Tubabangile kutusha mikanda i bungi kukila kumpala!

Ordinatere ngikuashe dingi bua kutusha mayele apia akulonga maleta ku bukuashi MEPS. * Kasha tua katuka ku Betele a mu Canada, tua fika mu Afrique du Sud teknoloji mu lumbulukie ngofu! (Yesh. 60:17) Atue boso bunanka tubadi bapue kuibakila bakuetu bakashi ba mbala-mashinda bafule Yehowa ngofu. Ami na Bill tukibadi ku Betele. Anka, Ken na Dennis babadi bakusha bana babo pepi na betele.

Ku Betele kubadi midimo i bungi ya kukita. Mikanda ibadi ayalulua na kutushua mu ndimi i bungi, na ibadi aitumua mu angi ma filiale. Pa muanda wa biabia, kubadi lukalo lua ungi Betele. Bakuetu abadi bebakie Betele pa mbalo i buwa, kupona kua Johannesburg, na abadi bamulambule mu 1987. Nadi na muloo wa kukuasha mu kuno koso kutama kua mudimo, na wa kufuba bu muina Komite a Filiale mu Afrique du Sud munda mua bipua bi bungi.

UNGI MUDIMO UPIA!

Mu 2001, nadi mupete mukanda ushinadi natengiela muanda abadi bangitamine buankafuba bu muina Komite a Filiale a mu États-Unis, ababadi baki’abakatuka mu kukita. Sunga bibatudi benyongole pa kuleka ba kuuku betu ba mu Afrique du Sud, tubadi na muloo wa kubanga nshalelo mupia mu kifuko kia Betele a mu États-Unis.

Na dingi, tubadi atuikalakasha pa kuleka nyin’aye na Laura tabadi mununu. Tatubadi na kintu ki kapu kia kumukitshina atue be mu États-Unis, anka Laura e na bena baye bakashi basatu abadi abalombasha nkalo yaye yoso. Abamulunguile’shi: “Ta tuibalombene kuikala mu mudimo wa nsaa yoso, anka su tuapasukila Mama, abikukuasha bua’shi otungunukie na mudimo obe.” Atuibatumbula ngofu.

Nka bu bakuabo bakashi na Laura, mukuetu mulume na mukashi aye be mu Toronto mu Canada, abadi abapasukila nyinetu badi bupenka. Mu aa mafuku, mama badi mushale kuabo munda mua bipua bikile pa 20. Atuibatumbula bua kifulo na biabadi bamupasukile mpa na pa lufu luaye mafuku apela kunyima ku’atue kufika mu New York. Nyi muabi kuikala na bena Kifuko abakumina kushintula nshalelo abo bua kupasukila baledi abapu kununupa, sunga biabidi bukopo!

Munda mua bipua bi bungi, ne mufube mu kutusha kua mikanda mu États-Unis. Kutusha kua mikanda t’akukitshika na mayele a kano kabidi na apelepele. Binobino, nkuete kufuba mu Departema a kula bintu. Ne na muloo wa kuikala mu kino kifuko kia Betele ki bukata, ki na bena Betele 5 000 na bakuetu abafikaa mu kukuasha 2 000 munda mua bipua 20!

Takudi bipua makumi asamombo, anka tshi nadi napuandikisha’shi nekala bino nya. Munda mua bino bioso bipua, Laura munkuatshishene n’eshimba diaye dioso. Nemupete nshalelo e buwa bukile! Tuibafule midimo i bungi yatudi bafube na bakuetu be buwa batudi bafube n’abo, mpa na mu ma filiale mubabadi betutume mu nkakunka. Pa muanda tandi na bipua bikile pa 80, nkuete kukita tu midimo tupela muanda bakuetu baki ba nsongua, mbalongishibue bua kukita ingi midimo.

Mufundi a Misambo bakuile’shi: “Mwilo wi na Yehowa bu Efile âo, . . . wi na mulô!” (Mis. 33:12, EEM) Bino mbia binyi! Ne na lutumbu muanda nemupete kinemo kia kufubila Yehowa na muilo waye.

[Mwanda wi mushi mwesaki]

^ par. 26 MEPS nyi programe a mu ordinatere a kuashaa bua kulumbula mianda ifunde mu ndimi nkama, kuiyisanga na bifuatulo bua kuibitusha ku masaki.