Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

“Tanulubanga kupokyeela bantu [beenyi]”

“Tanulubanga kupokyeela bantu [beenyi]”

“Tanulubanga kupokyeela bantu [beenyi].”​—BEENA-EBELU 13:2.

NGONO: 124, 79

1, 2. (a) Lelo uno bantu beenyi bakwete kufumankana na nkalakashi kinyi? (Tala kifwatulo ki kumbangilo.) (b) Mpoolo mutumibwa baadi mwitutentekyeshe naminyi, na nkonko kinyi yatukyebe kutaluula?

TAKUDI bipwa 30 kasha Osei akatuka mu Ghana bwa kwenda mu Europe kumpala kwa’ye kwikala Temwe a Yehowa.  [1](Tala mayi e kunfudiilo.) Akula’shi: “Namwene’shi bantu bebungi tabantala ku meeso. Kapapi ka kwanka kabaadi mashika e bya kuumisha muntu. Panakatukile ku kipalwe napushishe mashika akile bukopo ku ooso andi mupushe mu muwa wande, ami nkubanga kudila.” Bu bibaadi Osei na lukalakashi lwa kulonga ludimi, baadi mukite kipwa kishima kushii kupeta mudimo wi kapu. Pa mwanda wa kwikala kula na kwabo, baadi apusha bushiye bwa kifuko kyabo, na bepushishe bupenka.

2 Banda kunangusheena bibodya kukumina bwa’shi bantu bakukitshine su bodya kupeta mwanda wi bino. Kushii mpaka bodya kwikala na lutumbu na muloo ooso pabo nkukuukila ku Nshibo ya Bufumu. Kwi bantu bakufule kushii ntondo y’eumbo na y’ekoba. Byabya, Bible alungula beena kidishitu ba binyibinyi’shi “tanulubanga kupokyeela bantu [beenyi].” (Beena-Ebelu 13:2) Tubandeyi kutaluula ino nkonko ayilondo: Yehowa apushaa naminyi pabitaale bantu beenyi? Abitungu tushintuule mweneno eetu bwa bantu beenyi su? Na twi kukwasha bantu ba mu dingi eumbo bwabadya kwipusha bu be kwabo nsaa yabadi mu kakongye ketu naminyi?

BYABAMONAA BEENYI KWI YEHOWA

3, 4. Muyiile mukanda w’Efilu 23:9, Efile Mukulu batekyele beena Isaleele bwabadya kwata bantu beenyi naminyi, na bwakinyi?

3 Kunyima kwa Yehowa kutusha mwilo waye mu bupika mu Ejiipitu, baadi mwibape miiya ibaadi ayibalongyesha byabadya kuleesha kalolo kwi bantu beenyi babebalondele. (Efilu 12:38, 49; 22:21) Bu bibaadi bantu beenyi mu nshalelo ebukopo, Yehowa baadi ebapasukila na kifulo kyooso. Bu kileshesho, babaadi balombeene kupumbuula bidibwa bibaabadi abalekye kwi bantu abaumbula.​—Beena-Levi 19:9, 10.

4 Pamutwe pa kukitshisha beena Isaleele pa bukopo bwa’shi bekale abanemeka bantu beenyi, Yehowa baadi mwibatentekyeshe bibaabadi abapusha mafuku abaabadi beenyi. (Badika Efilu 23:9.) Babaadi abauku abipushaa bantu beenyi. Mpa na kumpala kwabadya kwibakwata mu bupika mu Ejiipitu, beena Ejiipitu babaadi bashikwe beena Isaleele pa mwanda wa ntondo. (Kibangilo 43:32; 46:34; Efilu 1:11-14) Beena Isaleele abaadi na nshalelo e bukopo pa mwanda wa bwenyi. Kadi Yehowa baadi akumina’shi batentekyeshe byanka na’shi baleeshe bantu beenyi be munkatshi mwabo kalolo.​—Beena-Levi 19:33, 34.

Yehowa aleshaa bantu beenyi kalolo

5. Nkinyi kilombeene kwitukwasha bwa kuleesha bantu beenyi kalolo bu abibaleshaa Yehowa?

5 Yehowa tamushintulukye nya. Byabya nsaa ayifiki bantu beeyi mu kakongye ketu, tatulubanga’shi Yehowa ky’atungunuka na kulesha bantu beenyi kalolo. (Miiya Ikituulwe 10:17-19; Malakii 3:5, 6) Banda kwimana onangusheene nkalakashi ilombeene kupeta muntu mwenyi. Bu kileshesho, be kukutwa kupusha ludimi lwetu na bantu mbalombeene kwibakitshina myanda ishii ilulame. Tukiteyi bukopo bwa kwibakwasha na kwibaleesha kalolo.​—1 Mpyeele 3:8.

ABITUNGU TULUMBUULE MWENENO EETU BWA BANTU BEENYI SU?

6, 7. Nkinyi akilesha’shi beena Kidishitu ba kumpala ba mu Yuuda abakimbile bya kukambila ntondo?

6 Beena Kidishitu ba kumpala abakitshine bukopo bwabo booso bwa kukambila ntondo ibaadi ipalakane mwi beena Yuuda. Mu Pentekote a kipwa kya 33, beena Kidishitu ba mu Yuuda abaadi bashale mu Yeelusaleme abaadi bakuukile beenyi abafiki mu angi maumbo na kwibaleesha kifulo. (Bikitshino 2:5, 44-47) Bino abilesha’shi beena Kidishitu ba mu Yuuda abaadi bashinguule kalolo akilesha “kupokyeela bantu [beenyi]” na “kwi balesha kalolo.”

7 Byabya, kubatukile mwanda mu aa mafuku. Beena Yuuda abakula kina Greke ababangile kwidila’shi tabakwete kukitshina bakashi kilele ba mwiumbo dyabo myanda na kululama nya. (Bikitshino 6:1) Bwa kupudisha uno mwanda, batumiibwa abasangwile balume musambo bwabadya kutaluula bwa’shi bakitshine bantu booso myanda mu mushindo umune. Abasangwile bantu be na mashina a beena Greke, pangi bwa kusankisha bano bakashi kilele.​—Bikitshino 6:2-6.

8, 9. (a) Nkonko kinyi ayiketukwasha bwa kuuka su twi na ntondo? (b) Nkinyi akitungu’shi tukatushe mu mashimba eetu? (1 Mpyeele 1:22)

8 Byabikala’shi atwibiuku sunga’shi tatwibiuku, bipikwa byetu abikalaa na bukitshishi bwibungi mwatudi. (Beena-Looma 12:2) Na dingi, twi kupusha ba nkungishanyi netu, beena mudimo netu, sunga beena kalasa netu abakula bantu ba mu dingi eumbo, kabila, sunga ba dingi ekoba myanda ibubi. Bino binangu bibubi bi na bukitshishi mwatudi su? Sunga’shi atukitaa naminyi nsaa ibetwelesha muntu museku pabitale mwilo wetu sunga bingi bipikwa byetu?

9 Ingi nsaa Mpyele mutumiibwa namu abaadi bamuleshe ntondo kwi bantu bashii beena Yuuda. Anka baadi mulongye bya kukambila ino nangunangu ibubi ku kapeelakapeela. (Bikitshino 10:28, 34, 35; Beena-Ngalatea 2:11-14) Bi mumune, su twamona’shi twi na katoba su nkapeela ka ntondo sunga kwitatula bw’ekoba dyetu, abitungu tukite bukopo bwa kwikakatusha. (Badika 1 Mpyeele 1:22.) Nkinyi kilombeene kwitukwasha bwa kwiyikatusha? Tentekyesha’shi, booso bwetu twi bakutwe kupwidika, byatwikala’shi twibafikye mwiumbo kinyi, takwi muntu a kwatudi mulombeene kwipetela kipandjilo nya. (Beena-Looma 3:9, 10, 21-24) Dingi tatwi na kabingilo ka kwimona bu bakile bangi nya! (1 Beena-Kodinda 4:7) Abitungu kupusha nka bibapushishe Mpoolo mutumiibwa. Baadi mulungule bakwabo beena Beena Kidishitu’shi: “Tanuki beenyi dimo sunga bu bafilukye anka, . . . nwi beena kifuko ky’Efile Mukulu.” (Beena-Efeso 2:19) Abitungu kutumika ngofu bwa kukambila ntondo ya mishindo yooso bwa’shi tumone bya kufwala muntu mupya.​—Beena-Kolose 3:10, 11.

BYA KUPOKYEELA BEENYI

10, 11. Boaze baadi mwambule mweneno a Yehowa bwa beenyi naminyi?

10 Boaze muntu sha lulamato baadi mwambule mweneno a Yehowa pabitale bantu beenyi. Mu kipaso kinyi? Pabayile mu kutala efuba dyaye mu mafuku a kuumbula, bamwene Luuta muntu mwenyi a mwiumbo dya Moabe. Baadi afubu ngofu bwa kusangula ntete ipone mu nsenga. Muyiile Miiya ya Moyiise, Luuta baadi na matalwa a kupumbuula. Kadi pabapushishe Boaze’shi Luuta tekanga matalwa kumpala kwa kubanga kupumbuula mwifuba, bibaadi bimukaanyishe ngofu aye nkumupa na matalwa a kupumbuula munkatshi mwa bisaasa bya blé.​—Badika Luuta 2:5-7, 15, 16.

11 Myanda ibakitshikile kunyima ayilesha’shi Boaze baadi apasukila Luuta mu nshalelo ebukopo a bu muntu mwenyi. Bamulungwile bwadya kushala pamune na kisaka kya ba nsongwakashi bwa’shi bangi bantu be mwifuba tabamukitshinanga mwanda wibubi. Batumine mpa n’eyi bwa’shi bamupe bya kudya na meema, nka bibaadi abipete beena mudimo baaye. Boaze baadi muleshe uno mwana mukashi mwenyi kaneemo na dingi baadi mumukankamikye.​—Luuta 2:8-10, 13, 14.

12. Kalolo ketu nkalombeene kwikala na bukitshishi kinyi kwi bantu beenyi?

12 Boaze balesheshe Luuta kalolo ta nka penda mwanda wa bibaadi mulamate nyin’aye mweno Naomi nya, anka baadi mumuleeshe kalolo mwanda Luuta baadi mupwe kubanga kufubila Yehowa na baadi mukimbe kifwamino mwadi. Boaze pabalesheshe Luuta kalolo, baadi mwambule kifulo ki na lulamato kya Yehowa. (Luuta 2:12, 20; Nkindji 19:17) Mu mushindo umune, nsaa yatudi na kalolo, twi balombeene kukwasha “bantu booso” bwa kulonga bya binyibinyi na kumona’shi Yehowa mmwibafule ngofu.​—1 Timote 2:3, 4.

Atukuukilaa bantu beenyi pabafiki ku Nshibo ya Bufumu su? (Tala kikoso kya 13, 14)

13, 14. (a) Bwakinyi abitungu twikale atuseme bantu ku Nshibo ya Bufumu? (b) Nkinyi kilombeene nkukwasha bwa kukatusha buufu bwa kwisamba na muntu afiki mbalo yabadi na bipikwa bilekeene na byenu?

13 Twi balombeene kupokyeela beenyi pa kwibakuukila kalolo ku Nshibo ya Bufumu. Bantu bafilukye mu angi maumbo bakii benyi mu kibundji mbalombeene kwikala na buufu na kwitoloola pa bupenka. Pa mwanda wa bipikwa sunga nshalelo aabo mbalombeene kwimona bu bashadile kwi bantu ba dingi ekoba sunga ba dingi eumbo. Ngi bwakinyi abitungu twibaseme kumpala na kwibaleesha kalolo na kwipaana kwabadi. Su mu ludimi lwenu nwi na programe a Jw a kulonga ingi ndimi (Jw Language), e nkukwasha bwa kulonga bya kusema bantu mu ludimi lwabo.​—Badika Beena-Fidipe 2:3, 4.

14 We mulombeene kupusha buufu bwa kwisamba na muntu afiki mbalo yabadi na bipikwa bilekeene na byenu. Bwa kukatusha bwabwa buufu, we kumulungula mwanda ukutale’be nabeene. Yaya nsaa okamono’shi nwi na myanda ibungi ipusheene kukila byopwandikishanga kumpala. Uuka’shi bipikwa bya bantu booso bi nka na myanda ibuwa na ingi namu ibubi.

EBAKWASHE BOOSO BAPUSHE BU BE KWABO

15. Nkinyi ki bya kwitukwasha bwa kwikala na lwishinko kwi bantu beenyi abafiki mu dingi eumbo?

15 Bwa kukwasha bangi bwabadya kwipusha bu be kwabo mu kakongye, eyipushe mwishimba dyobe’shi: ‘Su ne mwiumbo dyabeene, ne kukumina’shi bantu bankitshine naminyi?’ (Mateo 7:12) Ikala na lwishinko kwi bantu abetatshisha bwa kwiubidisheena na nshalelo mupya. Kya kumpala, ta twi bya kupusha kalolo myanda yabanangushena na yabakitshi. Pamutwe pa kukimba bya’shi bekale abanangushena na kukita myanda bu bantu batudi nabo bipikwa bimune, bwakinyi ta twi balombeene kwibakumina nka byabya byabadi?​—Badika Beena-Looma 15:7.

Yehowa aleshaa bantu beenyi kalolo. Ikala na lwishinko bwa bantu abetatshisha bwa kwiubidisheena na bipikwa bya mwiumbo dishii dyabo

16, 17. (a) Twi kukita kinyi bwa kunyisha kwifubwila peepi na bantu abafiki mu angi maumbo? (b) Mmyanda kinyi yatudi balombeene kukitshina bantu beenyi be mu kakongye ketu?

16 Su twata nsaa ya kulonga myanda itale eumbo na bipikwa bya bantu beenyi, mbilombeene kwitubofwila bwa kwibauka kalolo. Mu lulangwilo lwetu lwa mu kifuko, twi balombeene kukimbuula myanda itale bipikwa bya bantu bafikye mu kakongye sunga mu teritware eetu. Ungi mushindo wa kunyisha kwifubwila peepi na bantu beenyi nkwibetanyina bwabadya kudya kidibwa kwetu ku nshibo. Yehowa “mmushitwile beena bingi bisamba kiibi kya lukumiino,” byabya abitungu tumwambule pa kushitwila bantu beenyi kiibi kyetu bikishekishe “bakwetu mu lukumiino.”​—Bikitshino 14:27; Beena-Ngalatea 6:10; Yoobo 31:32.

Atukuukilaa bantu beenyi abafiki mu angi maumbo su? (Tala kikoso kya 16, 17)

17 Su tubakisha nsaa pamune na kifuko kya bantu beenyi, bino abiketukwasha bwatudya kupusha mushindo wabetatshisha bwa kwiubidishena na bipikwa byetu. Twi balombeene kumona’shi be na lukalo lwa bukwashi bwa kulonga ludimi. Twi kwibaleesha dingi ma mbalo abadi balombeene kupeta bukwashi sunga kupeta midimo. Ino myanda ngilombeene kukwasha bakwetu balume na bakashi ngofu.​—Nkindji 3:27.

18. Nkileshesho kinyi kya kanemo na lutumbu kilombeene kwambula bantu beenyi?

18 Byabya, abitungu’shi bantu beenyi betatshishe bwa kwiubidishena na bipikwa bya mwiumbo dibabafiki. Luuta baadi mulekye kileshesho kibuwa pa uno mwanda. Kya kumpala, baadi muneemekye bipikwa bya mwiumbo dyabeene pa’ye kuteka matalwa a kupumbuula. (Luuta 2:7) Ta mufube na ano matalwa bwa kukitshisha bantu pa bukopo sunga kupushisha bangi’shi be mu kitungo kya kumupa bintu nya. Kya kabidi, tabaadi anyengakana bwa kutumbula bantu bwa kalolo kababamuleesha nya. (Luuta 2:13) Su bantu beenyi abaleesha ino ngikashi ibuwa, bakwabo balume na bakashi na bangi bantu abanyiisha kwibanemeka.

19. Ntubingilo kinyi atwitutakula mu kupokyeela bantu beenyi?

19 Twi na muloo wibungi mwanda Yehowa mmwituleeshe kalolo kakata na kukwasha bantu booso bwa kupusha mukandu wibuwa. Bangi bantu, pabadi mu maumbo aabo mbalombeene kukutwa nsaa ya kulonga Bible sunga kutwela mu bisangilo. Kadi pano pabadi na mushindo wa kutwela netu bu bisangilo, abitungu twibakwashe bwa’shi tabepushanga bu bantu beenyi. Twi balombeene kukutwa makuta bwa kwibakwasha na bintu bya ku mbidi, kadi nsaa yatuleesha bantu beenyi kalolo, atwambula Yehowa bwa kifulo kyadi nabo. Bu byatudi bantu ‘abambula Efile Mukulu,’ tukiteyi bukopo bwetu booso bwa kupokyeela bantu beenyi be munkatshi mwetu!​—Beena-Efeso 5:1, 2.

^ [1] (kikoso kya 1) Eshina mbedishintuule.