Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Kalolo—Nyi eyikashi adimwenekaa mu kwakula na mu bikitshino

Kalolo—Nyi eyikashi adimwenekaa mu kwakula na mu bikitshino

KALOLO nkalombene kukankamika na kusamba bantu ngofu! Nsaa yatuuku’shi muntu mmwitukitshine mwanda wa kalolo, atwikalaa na lutumbu lukata. Bu byatukumina atwe boso bwa’shi betukitshine myanda na kalolo, mushindo kinyi watudi balombene kwikala na dino eyikashi dibuwa?

Bwa kwikala na kalolo, abitungu wekale muntu opasukila bangi bantu, na dingi abitungu wekale webalesha’shi webapasukila pa kwibalungula na kwibakitshina myanda ilombene kwibakwasha. Bu byabaleshaa kalolo mu bikitshino, kulesha penda bantu bibuwa ku meso ta nkupwa kwa mwanda nya. Kalolo ka binyibinyi abekaleshaa pa mwanda wa kifulo na kwituula pa mbalo ya bangi. Kukaasha byabya, kalolo ke bino nkekale kimune kya ku bipindji bya kikuba kya kikudi ky’Efile Mukulu akitungu’shi bena Kidishitu boso bekale nakyo. (Beena-Ngalatea 5:22, 23) Abitungu twikale na kalolo, tubandeyi kutaluula mushindo wabadi baleshe dino eyikashi kwi Yehowa na Mwan’aye na byatudi balombene kwambula kileshesho kyabo.

YEHOWA ALESHAA BANTU BOSO KALOLO

Yehowa e na kalolo na apasukilaa bantu boso, mpa na “bashyaabatumbulaa na babi.” (Luka 6:35) Bu kileshesho, Yehowa ‘atundushaa nguba aaye bwa babi na be buwa, dimo anokyesha mpeshi bwa balulame naa bashii-balulame.’ (Mateo 5:45) Mpa na bantu bashii’abakumina Yehowa bu Mupangi aabo, abapetaa myanda ibuwa ya ku kalolo bu muwa na mbalombene kupeta muloo.

Atusangana kileshesho kya kalolo ka Yehowa mu bibadi mukitshine Adame na Eeva. Kapindji kapela kunyima kwabo kukita mulwisho, Adame na Eeva “meeso âbo ababulukile, bashingûla’shi: Twi muswa! Byabya, abatelele masaki a mutshi wa fingye, bafwala mu bifuka.” Anka , Yehowa baukile’shi babadi balombene kutela bilamba bwabadya kushala pasha pa lupango lwa Edena, kwakwa babadi bakyengye mu “milobo na meeba.” Bu bi Yehowa na kalolo baadi mwibapwile nkalo yabo pa kwi batelela “bilamba bya misokya”.—Kibangilo 3:7, 17, 18, 21, EEM.

Kushii mpaka Yehowa e na kalolo kwi “babi na be buwa,” na akuminaa kulesha kalolo kaye bikishekishe kwi bafubi baye basha lulamato. Bu kileshesho, kubanga mu mafuku a mutemuki Sekadya, mwikeyilu badi mukalakashwe pa kumona abayimika kwibaka ntempelo mu Yelusaleme. Yehowa bapushishe kukaanya kwa mwikeyilu na aye nkumwalula na “bishima bya kalolo, byakwiunyingisha kwishimba.” (Sekadya 1:12, 13) Yehowa bakitshine bino dingi na mutemuki Eliya. Ingi nsaa badi mwinyongole bibadi mutekye mpaa na Yehowa bwa’shi amwipee. Yehowa badi mutemeshe kudila kwa Eliya na aye nkutuma mwikeyilu bwadya kumukankamika. Byabya, Efile Mukulu badi mushinkamishe mutemiki’shi tabadi bupenka nya. Kunyima kwa kulungula Eliya bino bishima bya kalolo na kumukwasha ku nkalo yaye, bapetele mushindo wadya kwenda mu kulombasha mudimo waye kalolo. (1 Bafumu 19:1-18) Munkatshi mwa bafubi b’Efile Mukulu, nnanyi badi muleshe eyikashi dya kalolo kaye kakata?

YESU—NYI MUNTU SHA KALOLO KAKATA

Mu mudimo waye wa pano pa nsenga, Yesu badi mukitshine bantu myanda ya kalolo na kwibapasukila. Tabadi na myanda ibukopo na kukitshisha bangi myanda pa bukopo nya. Badi etulu pa mbalo ya bantu na kwamba’shi: “Fikaayi kwandji, anwe booso bafwambukye na bushito, ami neenupa kikiisho. . . . Kiita kyande nkipeelepeele.” (Mateo 11:28-30) Bu bibadi na kalolo, bantu abadi abalondo Yesu koso kubadi ende. “Lusa lukata nkumukwata,” Yesu badi mupushe basha mikumbo na basha bilema lusa, na aye nkwibalongyesha “bintu bibungi” pabitale Nshaye.—Maako 6:34; Mateo. 14:14; 15:32-38.

Bwa kulesha bibadi bukata bwa kalolo kaye, Yesu badi apushisha bangi na kunangushena ku myanda ibabadi abanyingiila. Anka Yesu badi atambula muntu oso badi amutemesha na “kalolo” sunga ekala na mwanda wi bukata naminyi. (Luka 9:10, 11) Tabadi musashile mwana mukashi badi atukibwa na mase nya, sunga mbibadi amweneka bu e butete, badi mukume lwembe lwaye lwa kilamba bwadya kupanda ku uno mukumbo waye wa mase. (Beena-Levi 15:25-28) Bu bibadi mupushe uno mwana mukashi badi mukumbe munda mwa bipwa 12 lusa, Yesu bamulungwile’shi: “Mwan’ande mukashi, lukumino lwobe lubakupaasha, nda mu butaale, bopaanda ku busungu bwobe.” (Maako 5:25-34) Kino nkikitshino kya kalolo kakata!

KALOLO NKWIKALA NA BIKITSHINO BIBUWA

Mu bileshesho bi kunundu bibatukatuka mu kumona, tubasangana’shi kalolo ka binyibinyi akamwekaa ku bikitshino. Yesu badi muleshe bi muulo wa bikitshino bya kalolo mu lukindji lwa nkungishanyi na mwina Samadiya. Byabya kubamwenekyele binangu bibubi pankatshi pa mwina Samadiya na mmwina Yuuda, mwina Samadiya a mu lukindji badi na lusa bwa uno muntu ababadi banyengye bintu, bamukupila, na ku muleka peepi na kufwa mu kilayi. Kalolo kabadi katakule uno mwina Samadiya bwadya kulesha bikitshino. Badi mukitshine uno muntu ababadi batape myanda na kalolo aye nkumukatusha mu kilayi nkumutwala ku nshibo ya benyi. Mwina Samadiya batushishe mpaa na makuta bwabadya kulama uno muntu na bwabadya kumubuka.—Luka 10:29-37.

Byabya kalolo akamwekaa ku bikitshino, nkalombene dingi kumweneka ku binangu na bishima bya kukankamika nabyo. Byabya, sunga “kenyongoshi akanyengyeshâ muntu eshimba” Bible amba dingi’shi: “Mwisambo wibuwa awidisangashâ.” (Nkindji 12:25, Ñono na malango) Twibalombene kupela binangu bibubi bya bangi nsaa yatukyebe kukitshina bangi kalolo na kutentekyesha nabo myanda ibuwa. Bishima byetu bya kalolo abikalesha’shi tukwete kupasukila bangi bantu. * Nsaa yatwibanyingisha, abakamono mushindo wa kukambila nkalakashi ya mu nshalelo.—Nkindji 16:24.

MUSHINDO WATUDYA KWIKALA NA KALOLO

Bu byatudi bapangibwe “kwifwanyiko dy’Efile Mukulu,” muntu oso e na ngobesha ya kwikala na eyikashi dya kalolo. (Kibangilo 1:27) Bu kileshesho, ungi mukata a basalayi a bena Looma ababadi abetanyina bu Yulyuse badi mulame Mpoolo Mutumibwa pabadi mwende ku Looma, “Yulyuse badi [muleshe] Mpoolo kalolo, amupa bulungantu bwa kwenda kwi bakuku bê bilombene bamukwasha ku byoso bibadi nabyo lukalo” mu kibundji kya Sidone. (Bikitshino 27:3, EEM) Kunyima kwa mafuku apeela bantu ba mu kibundji kya Malta babalesheshe Mpoolo na bangi bantu babadi mupete nabo masaku pamune mu meema “kalolo kakile.” Bantu ba mu kisangi babadi belele bantu babadi bapande mu meema kaalo ka koota. (Bikitshino 28:1, 2) Byabya bibabadi bakite ngi bibadi bitekibwe, anka bwa kukitshina muntu kalolo ka binyibinyi, abitungu kwikitshisha ngofu kushii kukitshina bantu kalolo nka penda mu angi ma nsaa.

Bwa kusankisha Efile Mukulu, abitungu twikale na kalolo nsaa yoso bu dimune dya ku ngikashi yetu mu nshalelo eetu. Kano ngi kabingilo aketulungula Yehowa bwatudya ‘kwikala’ na kalolo. (Beena-Kolose 3:12) Bwa kwakula kalolo, kwikala na dino eyikashi dya kalolo efuku dyoso ta nkubofule nya. Bwakinyi? Twi balombene kukutwa kukitshina bangi kalolo mwanda wa buufu, kukutwa bulungantu, mushikwa sunga kwikala mwifule. Sunga mbyabya, twi balombene kukambila ino nkalakashi nsaa yatukulupila kikudi ki selele na yatwambula mishindo yabaleshaa kalolo kwi Yehowa.—1 Beena-Kodinda 2:12.

Twi kuuka mishindo yatudi balombene kunyisha kulesha kalolo su? Abitungu twiyipushe atwe banabene’shi: ‘Napushishaa namu bangi su? Napasukilaa namu nkalo ya bangi su? Nsaa kinyi inadi mukitshine muntu shii a mu kifuko kyetu, kuuku sunga loole ande kalolo bwa musango wa nfudilo?’ Kunyima abitungu twikale na kepatshila ka kuuka myanda ibungi pabitale bantu betwifunyishe, bikishekishe bakwetu bena Kidishitu mu kakongye. Mu uno mushindo twibakumbene kuuka bi nkalo na myanda yabafumankana nayo. Mwanda wa kabidi, Abitungu twikitshishe bwa kulesha kalolo kwi bangi bantu mu mushindo watukumina’shi bangi namu bekale na kalolo kwatudi su tubetulu pa mbalo yabo. (Mateo 7:12) Bwa kufudisha, Yehowa aketwelela myabi bwa kwikitshisha kwetu bwa kwikala na kalolo su tubamutekye bukwashi.—Luka 11:13.

KALOLO AKAKAKA BANGI KWATUDI

Nsaa ibatemwine Mpoolo mutumibwa myanda ibadi ayilesha’shi mmufubi a Efile Mukulu, badi mwakule na pabitale kwikala na “kalolo.” (2 Beena-Kodinda 6:3-6) Bantu babadi befubwile kwi Mpoolo mwanda badi etulu pa mbalo yabo, badi mwibileshe mu bishima na mu bikitshino bya kalolo. (Bikitshino 28:30, 31) Mu mushindo umune, twi kukaka bantu mu bya binyibinyi kukiila ku bikitshino byetu bya kalolo. Su tubekala na kalolo kwi bantu boso, mpaa na kwi baba boso betushikwe, twi balombene kwibakwasha bwabadya kuleka kwitukwashila nsungu. (Beena-Looma 12:20) Ingi nsaa, mbalombene kubanga kukumina mukandu wa mu Bible.

Kushi mpaka, mu Mpaladiiso bantu bebungi abakasanguka, abakekala na muloo wibungi pabakamono bi kalolo ka binyibinyi, pangi bwa mususa wa kumpala. Bwa kulesha lutumbu, bino abikebatakula nabo namu bwabadya kulesha bangi kalolo. Byabya, muntu oso akapele kulesha bangi kalolo na kwibakwasha takapete mbalo mu Bufumu bw’Efile Mukulu nya. Ku lungi lupese, bantu abakakuminyibwa n’Efile Mukulu bwabadya kwikala na muwa wa ikalaika abakekitshishena myanda na kifulo na kalolo koso. (Misambo 37:9-11) Mu nsenga amukekela butaale na kwiyikela kwa binyibinyi! Anka, kumpala kwatudya kutwela mu kino kipungo, mmyabi kinyi yatudi balombene kupeta kubanga binobino su tubekala na kalolo?

MYABI AYITUKILA MU KULESHA BANGI KALOLO

Bible amba’shi: “Muntu mululame eekitshinaa bibuwa aye nabeene.” (Nkindji 11:17) Bantu abefubwilaa pepi na muntu e na kalolo, na abakuminaa kumukitshina naye namu kalolo. Yesu bambile’shi: “Nkipimo kii buuwa, kifiitshinwe, kisampulwe, akitampuka, kyaabakeele mu lwembe lwa kyoobe kilamba.” (Luka 6:38) Byabya, muntu e na kalolo apetaa ba kuku bebuwa bebungi.

Mpoolo mutumibwa badi mudimushe bakwetu ba mu kakongye ka ku Efeso’shi: “Ikalaayi na kalolo ku muntu na muntu, Ikalaayi na kifulo, elekyesheeneyi bito ku muntu na muntu.” (Beena-Efeso 4:32) Kakongye nkalombene kupeta myabi ibungi su mwekala bena Kidishitu be na kalolo na abakimbi bya kwikwashena. Bantu be bino tabanangushenaa bwa kwakula bishima bibubi, kwipula bantu, sunga kulee na bantu nya. Pamutwe pa kupalakasha myanda ya madimi, abekitshisha bwa kufuba na ludimi lwabo bwabadya kukwasha bangi. (Nkindji 12:18) Bu kipeta, kakongye akanyisha kunyinga mu kikudi na abakumina kufubila Yehowa.

Eyendo, kalolo nyi eyikashi dyabaleshaa mu kwakula na mu bikitshino. Su tubekala na kalolo, atwambula eyikashi dibuwa dy’Efile Mukulu, eetu Yehowa. (Beena-Efeso 5:1) Na dingi, atunyingisha kakongye keetu na kwifubwila pepi na kukaka bangi bantu bwabadya kutwela mu lulangwilo lwa binyibinyi. Twikaleyi bantu abalesha eyikashi dya kalolo mu muwa wetu!

^ par. 13 Mu mwisambo aulondo atukamono mulongo wa bipindji bya kikuba kya kikudi ky’Efile Mukulu.