Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

‘Nawuku’shi akasanguka’

‘Nawuku’shi akasanguka’

“Kuuku eetu Lazaare balaala; anka nende mu kumubusha.”​—YOWANO 11:11.

NGONO: 142, 129

1. Maata badi mushinkamishe mwanda kinyi ubadi ulombene kufikila mukwabo? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

MAATA, lole a p’eshimba na mulongi a Yesu badi na kinyongwa. Mukwabo mulume, Lazaare, bafwile. Kubadi kintu kibadi kilombene kumusamba su? Oolo. Yesu bamulayile’shi: ‘Mukwenu akasanguka.’ Byabya, ano mayi taabadi alombene kukatusha kinyongwa kyaye nya. Kadi, Maata badi mukulupile mulayilo wa Yesu, na dingi bambile’shi: ‘Nauku’shi akasanguka nguba a kusanguka mu efuku dya nfudiilo.’ (Yowano 11:20-24) Badi mushinkamishe’shi akukekala lusangukilo mu mafuku aafiki. Anka, kunyima, Yesu bakitshine kilengyeleshi. Babushishe Lazaare mu dyadya efuku dimune.

2. Bwakinyi abitungu wekale mushinkamishe mwanda ubabadi bashinkamishe kwi Maata?

2 Ta twi balombene kukulupila’shi Yesu na Nshaye abetubushisha bakwetu bafwe nka mu efuku dyabafu. Anka we mushinkamishe bu bibadi Maata mushinkamishe’shi bakwenu bodi mufule abakasanguka mu mafuku aafiki su? Pangi we mufwishe mulume sunga mukashi’obe, mukwenu mulume, nshobe, nkambwa oobe oodi mufule, sunga mwana oodi mukumine ngofu. We na kisukusuku kya kwibakwata kiipa, kwisamba nabo, na kusepa nabo pamune. Mwanda wa muloo, nka bu Maata, we na tubingilo twibuwa twa kwakula’shi, ‘Nauku’shi mukwetu andi mufule akasanguka mu efuku dya lusangukilo.’ Na dingi, bibuwa bwa’shi mwina Kidishitu ooso ekale anangushena pa tubingilo atumutakula bwa kwikala mushinkamishe uno mwanda.

3, 4. Yesu badi mukite myanda kinyi, na ino myanda ibadi inyingishe lukumino lwa Maata naminyi?

3 Maata badi mushale mu kibundji ki pepi na Yeelusaleme, ngi bwakinyi pangi tabadi mumone Yesu kw’asangula mwana mulume a mukashi kilele a mu Naine mu Ngalileeya. Anka, badi mupushe uno mwanda. Na dingi badi pangi mupushe’shi Yesu badi mubushe mwana mukashi a Yayiluse. Bantu boso abadi ku nshibo ya ba uno mwana “babaukanga’shi mmufwe.” Dingi, Yesu bakwatshile mboko yaye na kwakula’shi: “Mwan’ande, buuka!” Mususa umune, uno mwana babuukile. (Luka 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Maata na mukwabo mukashi Madiya, abadi abauku kalolo’shi Yesu mmulombene kupaasha mikumbo. Ngi bwakinyi abadi bashinkamishe’shi su Yesu badya kwikala panka, Lazaare tabadya kufwa nya. Byabya, bu bibadi Lazaare mupwe kufwa, Maata badi akulupila kinyi? Lamina’shi bambile’shi Lazaare akasanguka mu mafuku afiki, “mu efuku dya nfudiilo.” Bwakinyi badi mushinkamishe bino? Na dingi, bwakinyi we kwikala mushinkamishe’shi mu mafuku aafiki, akukekala lusangukilo mpa na lwa bantu bodi mufule?

4 Kwi tubingilo twi buwa tulombene nkutakula mu kwikala na lukumino mu lusangukilo. Binobino, atukyebe kwisambila tumune twa ku tuno tubingilo. We mulombene kupeta ingi myanda ayisambila lusangukilo i mu Eyi dy’Efile Mukulu yoshokambaa kwelela binangu, kadi ilombene kunyingisha lukumino lobe’shi okemonena dimo na bantu bodi mufule.

MYANDA AYITUPA LUKULUPILO!

5. Bwakinyi Maata badi mushinkamishe’shi Lazaare akasanguka?

5 Lamina’shi Maata tabadi mwambe’shi: ‘Nakulupila’shi mukwetu akasanguka’ nya. Bambile’shi: ‘Nauku’shi akasanguka.’ Bwakinyi Maata badi mushinkamishe uno mwanda bino? Mwanda badi auku myanda ya bantu babadi basangukye mu mafuku a kala. Badi mulongye ino myanda kwabo ku nshibo na ku sinagoge pabadi ki mwana mukinga. Binobino, atukyebe kutaluula myanda ya bantu basangukye yabadi baleshe mu Bifundwe.

6. Mmwanda kinyi wa kilengyeleshi ubabadi bapushe kwi Maata?

6 Lusangukilo lwa kumpala lubakitshikile mu mafuku ababadi bape mutemuki Eliya bukome bwa kukita bilengyeleshi kwi Efile Mukulu. Kunundu kw’eumbo dya Isaleele mu musoko ubabadi abetanyina bu Sarepta, mubadi mukashi kilele mulanda badi mupokyeele mutemuki kwaye. Kunyima, Yehowa bakitshine kilengyeleshi. Badi mukite bya’shi bukula na mwimu wa uno mwana mukashi tabipwanga, bwa’shi aye na mwan’aye bashale na muwa. (1 Banfumu 17:8-16) Kunyima kwa papa, mwan’aye bakumbile maladi aye nkufwa. Anka Eliya bamukwashishe. Nsaa ibadi Eliya mukwate kitanda, batekyele Yehowa’shi: “Efile Mukulu ande, muuwa wa uno mwana walukye munda mwaye.” Abyo nkukitshika nka byabya! Efile Mukulu badi mupushishe Eliya, na uno mwana badi mupete dingi muwa. Luno ngi lusangukilo lwa kumpala lwabadi bafunde mu Bible. (Badika 1 Banfumu 17:17-24.) Kushi mpaka, Maata badi auku uno mwanda wa kukaanya.

7, 8. (a) Elisha badi musambe uno nyina mwana badi na kinyongwa naminyi? (b) Kilengyeleshi kya Elisha akilesha kinyi pabitale Yehowa?

7 Lusangukilo lwa kabidi lwabadi bafunde mu Bible abelukitshine kwi mutemuki Elisha. Mu kibundji kibabadi abetanyina bu Shuneme, mubadi mwana mukashi mwina Isaleele badi nkunga. Bu bibadi mukuukile Elisha kalolo, Yehowa badi mwelele uno mwana mukashi myabi na mulume’aye tabadi mununu p’aye kwibapa mwana mulume. Anka, kunyima kwa bipwa bipeela, uno mwana bafwile. Banda kunangushena kinyongwa kibapushishe uno mwana mukashi. Kinyongwa kyaye kibadi bukopo ngofu mu kipaso kibakitshine lwendo lwa bilometre 30 bwadya nkemonena na Elisha ku Mwengye wa Karmele. Elisha batumine mwina mufubo aye Gekazi ku Shuneme mu kubusha nsongwalume. Anka, Gekazi tabadi na bukome bwa kwalwisha kaka ka nsongwalume muwa nya. Byabya nyinaye na uno mwana bafikile na kinyongwa kwaye ku nshibo pamune na Elisha.​—2 Banfumu 4:8-31.

8 Elisha batwelele mu nshibo mubadi kitanda kya ka nsongwalume, aye nkuteka. Yehowa badi mwalule luteko lwa Elisha, nkukita kilengyeleshi aye nkwalwisha mwana muwa. Nyina mwana pabamwene mwan’aye na muwa, badi mupushe muloo ngofu! (Badika 2 Banfumu 4:32-37.) Pangi badi mutentekyeshe bishima bya mu luteko lwa Aana. Aana badi mutande mwana mulume Samwele nka ku bukwashi bwa myabi ya Yehowa. Aana badi mutumbishe Yehowa mwanda “aishâ bantu mu kalunga nyembo sunga kwibâbula mwanka.” (1 Samwele 2:6, EEM) P’aye kusangula ka nsongwalume ka ku Shuneme, Efile Mukulu badi muleshe’shi e na ngobesha ya kusangula muntu mufwe.

9. Lesha bibakitshikile lusangukilo lwa kasatu lwabadi baleshe mu Bible.

9 Kunyima kwa Elisha kufwa, kubadi kukitshikye ungi mwanda ukata. Bafubile bu mutemuki munda mwa bipwa 50, kunyima “bakumbile mukumbo uno ubaadi na kya kumwipaa.” Kubakidile mafuku ebungi, mu mashama a Elisha mubadi mushale nka penda mifufwa yaye. Dingi efuku, bangi bena Isaleele babadi abashiiki muntu. Mu kabasamushi, babamwene beshikwanyi abafiki. Bena Isaleele babadi babangye kukimba bya kusuuka bukidi bukidi, abo nkusumbula kitanda mu mashama sunga mu nyembo ya Elisha. Bible akula’shi: “Uno muntu pabakumine ku mifufwa ya Elisha, bapetele dimo muuwa na aye kwimana bwimane.” (2 Banfumu 13:14, 20, 21) Ino myanda ibadi ishinkamishe Maata’shi Efile Mukulu e na bukome bukile bwa lufu. Ngilombene nkushinkamisha nobe namu’shi bukome bw’Efile Mukulu mbukile bukata na ta bwi na nfudilo.

MYANDA IBADI IKITSHIKYE MUMAFUKU A BATUMIBWA

10. Mpyeele badi mukwashe ungi mwina Kidishitu mukashi bafwile naminyi?

10 Mu Bifundwe bya bena Kidishitu bya kina Greke namu mwi myanda ya bantu bababadi basangule kwi bafubi b’Efile Mukulu basha lulamato. Twi bapwe kwisambila bantu bababadi basangule kwi Yesu ku Naine na ku nshibo ya Yayiluse. Kunyima kwa mafuku apeela, Mpyeele mutumibwa badi musangule Dorkase, ababadi abetanyina dimo bu Tabita. Mpyeele bafikile ku shibo ibadi kitanda, aye nkwela luteko, kunyima bambile’shi: “Tabita, ebwe!” Mususa umune basangukile, na Mpyeele “nkumulesha . . . na muuwa” kwi bangi bena Kidishitu abadi panka. Uno mwanda ubadi upe bantu kishinkamisho kikata, ngi bwakinyi bebungi ba mu kino kibundji ‘abakuminyine mwi Mwanana.’ Bano balongi bapya abadi na mushindo wa kulungula bangi mukandu wibuwa pabitale Yesu na dingi abadi abalungula bantu boso bi ngobesha ya Yehowa ya kubuusha bantu bafwe.​—Bikitshino 9:36-42.

11. Munganga Luka badi mufunde naminyi pabitale ungi nsongwalume, na uno mwanda ubadi na bukitshishi kinyi kwi bangi?

11 Bantu bebungi babadi bamone pabadi pakitshikye lungi lusangukilo. Dingi efuku, Mpoolo mutumibwa badi mu kisangilo mu kadimbo ka kwiyilu ku Trowase, lelo uno, dino eumbo di dya ku lupese lwa kupona nguba kw’eumbo dya Turquie. Mpoolo badi esamba mpa na munkatshi mwa bufuku. Ungi nsongwalume ababadi abetanyina bu Etishe badi mushale p’edidishi amuteemeshanga, baladile tulo aye nkupona kukatuka ku etage a kasatu na paashi. Pangi Luka ngi muntu a kumpala bafikile pa mbalo pabadi papone Etishe. Bu bibadi munganga, bamwene’shi uno nsongwalume ta mutapikye na kushimisha penda binangu nya. Badi mufwe! Mpoolo pabayikile paashi, bakwatshile Etishe kiipa na dingi badi mukemeshe bantu boso, p’aye kwamba’shi: “Ee na muuwa.” Kino kilengyeleshi kibadi kikemeshe bantu boso abadi bamone uno mwanda. Bu bibabadi abauku’shi uno nsongwalume ekalanga mufwe na’shi abamusangula, bino “bibaadi bikankamikye bantu.”​—Bikitshino 20:7-12.

LUKULUPILO LWA BINYIBINYI

12, 13. Pabitale nsangukilo ibatukatuka mu kwisambila, nkonko kinyi yatudi balombene kwiyipusha?

12 Ino nsangukilo ibatukatuka mu kwisamba ngilombene nkupa bishinkamisho nka bu bibadi na Maata. Twikaleyi bashinkamishe’shi Efile Mukulu eetu, yawa betupeele muwa, mulombene kusangula bantu bafwe. Abitusangasha ngofu pa kupusha’shi bafubi b’Efile Mukulu, bu Eliya, Yesu, sunga Mpyeele, abadi panka nsaa ibadi ikitshikye ino nsangukilo. Na dingi ibadi ikitshikye mu mafuku abadi Yehowa akitshi bilengyeleshi. Byabya, twi kwamba naminyi bwa baba abafwile mu angi mafuku, mu mafuku ashibadi aakitshika bino bilengyeleshi? Bantu balume na bakashi basha lukumino mbalombene kukulupila’shi Efile Mukulu akasangula bantu bafwe mu mafuku afiki su? Mbalombene kwikala bashinkamishe bu bibadi Maata mushinkamishe nsaa ibakwile pabitale mukwabo’shi: ‘Nawuku’shi akasanguka nguba akusanguka mwifuku dya nfudilo su?’ Bwakinyi badi mukumine’shi akukekala lusangukilo mu mafuku aafiki, na bwakinyi n’obe namu we kwikala mushinkamishe bino?

13 Myanda ibungi i mu Eyi dy’Efile Mukulu ayilesha’shi bafubi baye basha lulamato abadi abauku’shi akukekala lusangukilo mu mafuku aafiki. Tubandeyi kutalula imune ya ku ino myanda.

14. Mwanda wa Abrahame awitulongyesha kinyi pabitale lusangukilo?

14 Banda kunangushena pa mwanda ubabadi batekye Abrahame kwi Yehowa bwadya kulambula Isaake, mwana abadi mutengyele munda mwa bipwa bibungi. Yehowa bambile’shi: “Ata mwana oobe mulume, eleka dyoobe Isaake, oodi mufule. Enda mwiumbo dya Mooriya, kwakwa, omulambule buu mulambu wa kushikwa.” (Kibangilo 22:2) Opwandikisha’shi Abrahame bapushishe naminyi nsaa ibabamulungwile uno mwanda? Yehowa badi mupwe kulaa’shi kukiila ku bekulu ba Abrahame miilo yooso ayikasampibwa. (Kibangilo 13:14-16; 18:18; Beena-Looma 4:17, 18) Na dingi, Yehowa badi mupwe kwakula’shi “kwi Isaake ngi” akutuukila myabi. (Kibangilo 21:12) Kadi bino bibadya kukitshika naminyi su Abrahame badya kulambula mwan’aye? Mpoolo badi muyookyelwe bwadya kupatuula’shi Abrahame badi akumina’shi Efile Mukulu e na ngobesha ya kusangula Isaake. (Badika Beena-Ebelu 11:17-19.) Byabya, Bible takula’shi Abrahame badi anangushena’shi Isaake asanguka nka mu yaya nsaa imune, pangi kunyima kwa nsaa ipeela, kunyima kw’efuku, sunga kunyima kwa lubingo nya. Abrahame tabadi mulombene kuuka mafuku aakasanguka mwan’aye. Anka badi mukulupile’shi Yehowa akasangula Isaake.

15. Yoobo muntu sha lukumino badi na lukupilo lwi naminyi?

15 Na Yoobo muntu sha lulamato badi auku’shi akukekala lusangukilo mu mafuku aafiki. Badi auku’shi su abatshibi mutshi, ngulombene kukula na kufika dingi bu ungi mutshi. Anka muntu ta mulombene kukita bino nya. (Yoobo 14:7-12; 19:25-27) Su muntu baafu, ta mulombene kwisangukila aye nabene nya. (2 Samwele 12:23; Misambo 89:48) Byabya, bino tabilesha’shi Efile Mukulu ta mulombene kusangula muntu nya. Pamutwe pa byabya, Yoobo badi mushingule’shi Yehowa mulombene kumutentekyesha. (Badika Yoobo 14:13-15.) Yoobo tabadi mulombene kwiuka abikakitshika mu mafuku aafiki nya. Anka kubanga papa, Yoobo baadi mukulupile’shi mupangi a muwa wa muntu mukumbene na akamutentekyesha na akamusangule.

16. Mwikeyilu badi mukankamikye Ndanyele naminyi?

16 Banda kunangushena ungi muntu sha lukumino, Ndanyele. Badi mufubi a Yehowa sha lulamato mu muwa waye ooso, Yehowa namu badi amukwatshishena. Ungi mususa, mwikeyilu bayitanyine Ndanyele bu muntu “mufudibwe” na bamulungwile’shi, ikala na “butaale” na wekale ‘munyingye.’​—Ndanyele 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Yehowa badi mulee Ndanyele naminyi?

17 Pabadi Ndanyele na bipwa bifikye ku 100 na pepi na nfudilo a muwa waye, badi munangushene pa myanda ibadi ilombene kumufikila. Ndanyele badi akulupila kwikala dingi na muwa su? Oolo! Ku nfudilo kwa mukanda wa Ndanyele, atubadika ano mayi ababamulayile kwi Efile Mukulu: “Obe, nda na ku nfudiilo. Okeekala na [kya kupeta] . . . diikisha.” (Ndanyele 12:13) Ndanyele badi auku’shi bafwe be mu kwikisha na’shi ta kwi “mifubo sunga . . . kiûkilo sunga mbinangu mu kalunga nyembo” mubadi peepi na kwenda. (Mulungudi 9:10, EEM) Na dingi, bino tabibadi bu nfudilo bwa Ndanyele nya. Yehowa badi mumupe mulayilo wibuwa wa mu mafuku aafiki.

18 Mwikeyilu a Yehowa bamulungwile’shi: “Okeboo bwa kupeta boobe bwedi ku nfudiilo a mafuku.” Ndanyele tabadi auku kalolo mafuku abadi alombene kukitshika bino nya. Bapushishe nka penda’shi akafu na kwikisha. Anka pabapushishe Ndanyele mulayilo wa’shi, “Okeboo bwa kupeta boobe bwedi,” baukile kalolo’shi akasanguka mu mafuku aafiki. Luno lusangukilo lubadi na kya kukitshika mafuku ebungi kunyima kwa’ye kufwa, “ku nfudiilo a mafuku.” Sunga’shi, muyile Bible a Ebuku dy’Efile Mukulu: “Okabûku dimo p’efuku dya nfudîlo, mwanda wa kutambula bwedi.”

Nka bu Maata, we kwikala mushikamishe’shi lusangukilo alukakitshika (Tala kikoso kya 19, 20)

19, 20. (a) Myanda ibatwisambila mu uno mwisambo ngipushene na mayi ababalungwile Yesu kwi Maata naminyi? (b) Mu mwisambo aulondo atukesambila kinyi?

19 Abimweneka kalolo’shi, Maata badi na tubingilo twi buwa twa kwikala mushinkamishe’shi mukwabo mulume sha lukumimo, Lazaare ‘akasanguka nguba a kusanguka mu efuku dya nfudiilo.’ Mulayilo ubabadi balee Ndanyele kwi Yehowa, na lukumino lwi bukopo lwa Maata mu lusangukilo lwa mu mafuku aafiki, mbilombene kwitupa atwe be lelo uno lukulupilo lwi bukopo’shi, akukekela lusangukilo.

20 Tubalongo nsangukilo ya bantu ibadi ikitshikye mu mafuku a kala. Bino abitushinkamisha’shi bafwe mbalombene kwikala dingi na muwa. Tubamono dingi’shi bantu balume na bakashi abadi bafubile Efile Mukulu na lulamato looso, babadi abakulupila lusangukilo lwa mu mafuku aafiki. Kadi, kwi bishinkamisho abilesha’shi lusangukilo ndulombene kukitshika mafuku ebungi kunyima kwa’bo kwilulaa su? Su bi kwanka, mbilombene kunyisha kwitupa tubingilo twa kukulupila lusangukilo lwa mu mafuku aafiki. Luno lusangukilo ndulombene nkakitshika mu mafuku kinyi? Atukesambila ino myanda mu mwisambo aulondo.