Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

George Rollston na Arthur Willis ba mbala-mashinda mbemane bwa kwela mema mu motoka wabo.​—Teritware a kunundu, 1933

MU BINTU BYETU BYA KALA

“Takwi eshinda dikile bula sunga bubi nya”

“Takwi eshinda dikile bula sunga bubi nya”

MU 26/3/1937 bena lwendo babidi abatwelele na mootoka wabo bipelabipela mu kibundji kya Sydney, mu Australie. Kasha bakatuka mu kibundji kyabo takudi myeshi ibungi, abatambuka lwendo lwa bilometre bikile pa 19 300 na kukila mu ma mbalo aume na ashii bantu a mu dino eumbo. Bano bantu tababadi abende mu kusunga sunga mu kutemba nya. Bano bantu nyi Arthur Willis na Bill Newlands bekale ba mbala-mashinda be na katshintshi be na kitshibilo kya kulungula mukandu wibuwa wa Bufumu bw’Efile Mukulu mu ma mbalo ashadile mwiumbo dya Australie.

Mu mafuku ashaale pepi na ku nfudilo kwa kipwa kya 1920, kasaka kapeela ka Balongi ba Bible * ba mu Australie kabaadi akalungula mukandu wibuwa mu dino eumbo bikishekishe mu bibundji bikata na bi ku bukunkula bwa meema. Mu dino eumbo mwi kibundji ki bantu bebungi ki ku lupese, na ki mu kabaaka kakata kukila kya pankatshi kya États-Unis. Sunga mbyabya, bakwetu abaadi abauku kalolo’shi balongi ba Yesu be na kya kulungula mukandu waye “mpa na kufudiile nsenga” pamune na mu bibundji bya mu kisuku bya mu Australie. (Bikitshino 1:8) Abaadi na kya kulombasha uno mudimo ukile bukata naminyi? Bu bibabadi na lukumiino lwi bukopo’shi Yehowa ebelela myabi, abaadi na kitshibilo kya kukita mwabo mooso bwa kwiulombasha.

BA MBALA-MASHINDA ABABANGA MUDIMO WA BULUNGUDI

Mu kipwa kya 1929, bena tukongye twa mu Queensland na twa kupona nguba kwa Australie abaudile myotoka abo nkwimwela bintu bibungi bwabadya kumona bya kwenda mu kulungula mukadu wibuwa mu ma mbalo e ku lupese sunga e kula. Ino myotoka abaadi abeyitambusha kwi ba mbala-mashinda be bukome balombene koobesha kutambusha mwishinda dilwile na kwiyilumbuula payilwila. Bano ba mbala-mashinda abayile mu kutala mu ma mbalo mushabandile kulungulwa mukandu wibuwa.

Ba mbala-mashinda bashii na mushindo wa kuula myotoka abayile na ma nkinga. Bu kileshesho, mu kipwa kya 1932, Bennett Brickell pabaadi na bipwa 23 bakatukile mu kibundji kya Rockhampton, kya mu Queensland, enda mu lwendo mu kulungula mukadu wibuwa munda mwa myeshi itano ku tu bibundji twa ku lupese dya kunundu kwa Australie. Baadi musemune bushito bwibungi ku nkinga yaye. Baadi musemune bulengetshi, bilamba, bya kudya, na mikanda ibungi. Pabaadi apatubuka mipila ya nkinga, baadi ashiki na kwela dingi muwa, mushinkamishe’shi Yehowa amukunkusha. Baadi musukume nkinga yaye mpa na bibakitshine bilometre 320 akafika pa mbalo ibaadi ifwe bantu pa mwanda wa nyota. Munda mwa bipwa 30 bibalondele, mukwetu Brickell mmutambukye bilometre nkama na nkama mu Australie na nkinga, moto, na mu motoka. Babangile kulungula mukandu wibuwa bu muntu a kumpala kwi bantu ba mu byabya bisamba, na bakwashishe bwa kutuusha tukongye tupya, aye nkuukibwa ngofu na dingi abaadi abamunemeka bikata kwi bantu ba mu bino bibundji.

KUKAMBILA NKALAKASHI

Australie nyi eumbo di na bantu bapeela mu nsenga ishima, na di na bibundji bi ku lupese bi na bantu bebungi. Byabya, ba Temwe ba Yehowa mbaleshe’shi be na kitshibilo kya kukimba bantu be mu ma mbalo e kula.

Stuart Keltie ungi mbala-mashinda balesheshe’shi n’aye namu e na kino kitshibilo. Mu kipwa kya 1933, abasabukile kabaaka kakata kabetanyina bu Simpson ke na lufwinkinyi lwibungi bwa kulungula mukandu wibuwa mu bibundji bya Alice Springs, bi munkatshi mwa dino eumbo. Nsaa ibalwidile motoka wabo babadi beulekye, mukwetu Keltie—badi na mukoolo wa mutshi badi mwende nka na kulungula mukandu wibuwa, ku bukwashi bwa nyema a mpunda! Katshintshi ka ba mbala-mashinda kabadi katushe bikuba bibuwa nsaa ibabafumankeene na muntu e na nshibo ya benyi ku William Creek, pa mbalo ayimenaa mashuwa a ndjandja. Uno muntu sha nshibo ya benyi eshina dyaye mbu Charles Bernhardt, kunyima kwa mafuku bakuminyine bya binyibinyi, aye nkuudisha nshibo yaye ya benyi, bwa kubanga kufuba bu mbala-mashinda bupenka munda mwa bipwa 15 mu ma mbalo aume a mu Australie.

Arthur Willis kwete kwilumbula bwa kwenda mu kulungula mukandu wibuwa ku kibundji kikata ki ku lupese mu Australie.​—Kibundji kya Perth, ki ku lupese lwa kupona nguba mu Australie, 1936

Bibadi abitungu’shi bano ba mbala-mashinda bekale na mashimba anyingye na kwikala na kishima bwabadya kukambila nkalakashi ibungi ibabafumankene nayo. Mu mudimo wabo wa bulungudi mu ma mbalo e ku lupese mu Australie, Arthur Willis na Bill Newlands, batudi batemune ku mbangilo, ungi mususa abafubile munda mwa mbingo ibidi bwabadya kukita bilometre 32 mwanda wa mpeshi e bungi banokyele, ekasha nsenga nka bu kalunga ka matekye. Ingi nsaa, abaadi abafubu na kutuputa ngofu mu kaanya ke bukopo bwabadya kusukuma mootoka wabo mu myengye na mu mafwinkinyi. Abadi basabukye ebanda di na mabwe na myela. Pabaadi apalwila motoka wabo nsaa na nsaa, abadi abatambuka lwa ngwa sunga na nkinga munda mwa mafuku bwabadya nkafika mu kibundji ki pepi na kutengyela byamo bya kulumbula motoka munda mwa mbingo ibungi. Sunga mbibakudi ino nkalakashi, abaadi nka na binangu bibuwa. Arthur Willis, bakwile ano mayi atudi batentule mu jurnale a L’Âge d’Or amba’shi: “Bwa ba Temwe Baaye takwi eshinda dikile bula sunga bubi nya.”

Charles Harris ungi mbala-mashinda bapu kukita mafuku ebungi bapatulwile’shi kwenda mu kulungula mukandu wibuwa mu ma mbalo e mu lupese na mwi nshalelo e bukopo, nkunkwashe bwa kwifubwila pepi na Yehowa. Bambile dingi’shi: “Mbikile buwa kwikala na nshalelo mupelepele. Su Yesu bakuminyine kulala pasha ingi nsaa, n’atwe namu twi balombene kukumina kulala pasha bwa kulombasha mudimo wetu.” Ba mbala-mashinda bebungi abakitshine nka byabya. Atwibatumbula ngofu mwanda mu kwitatshisha kwabo, mukandu wibuwa ngutwele mu ma mbalo ooso mu dino eumbo, na kukwasha bantu bebungi bwabadya kukwatshishena Bufumu bw’Efile Mukulu.

^ par. 4 Balongi ba Bible abatshile eshina dya bu ba Temwe ba Yehowa mu kipwa kya 1931.​—Yeeshaya 43:10.