Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Asa, Jehoshaphat, Hezekiah, Josiah

Fubila Yehowa n’eshimba dyobe dyoso!

Fubila Yehowa n’eshimba dyobe dyoso!

“Yehowa kumina, otentekyeshe’shi nee mukufubile mu binyibinyi n’eshimba dyande dyooso.”​—2 BANFUMU 20:3.

NGONO: 52, 33

1-3. Kufubila Yehowa “n’eshimba dimune” akupushisha kinyi? Tusha kileshesho.

BOOSO bwetu twi bantu bakutwe kupwidika na atukitaa bilubilo. Twi na lutumbu lukata, mwanda Yehowa mmutushe mulambu wa nkuulo na akumina kwitufwila lusa. Su twekala beyishe, na kwinyongola ku bilubilo byetu, twi balombene kumuteka lusa. Twikale bashinkamishe’shi, Yehowa tetukitshina myanda “muyiile milwisho yeetu” nya. (Misambo 103:10) Na dingi, abitungu “tumufubile n’eshimba dimune.” (1 Myanda 28:9) Twi kukita bino naminyi, aku namu twi bantu bakutwe kupwidika?

2 Bwabidya kwitukwasha, twi balombene kupwandjikisha nshalelo a Nfumu Asa na a Nfumu Amasiase. Anka boso bwabo abadi bakite myanda ibuwa, na dingi abakitshine bilubilo mwanda abadi bantu bakutwe kupwidika. Bible amba dingi’shi “eshimba dya Asa dibasheele dilongame munda a muuwa waye ooso.” (2 Myanda 15:16, 17; 25:1, 2; Nkindji 17:3) Misusa yoso badi nka etatshisha bwa kusangasha Yehowa na badi “mwilambule n’eshimba dyaye dyooso” kwadi. (1 Myanda 28:9, NWT) Anka, Amasiase tabadi mufubile Yehowa ‘n’eshimba dyaye dyooso’ nya. Kunyima kwa’ye kutshokola beshikwanyi n’Efile Mukulu, badi mwalushe ma nkishi aabo na kubanga kwialangwila.​—2 Myanda 25:11-16.

3 Muntu afubila Efile Mukulu n’“eshimba dyaye dyooso,” ekalaa mufule Yehowa na kumulangwila nka penda aye bwa loso. Mu Bible kishima ‘eshimba’ misusa ibungi akilesha muntu eetu a munda. Akilesha dingi kipaso kyatunangushena, myanda yatudi bafule, myanda yatukyebe kukita mu muwa wetu, na bwakinyi atukitshi myanda kampanda. Sunga twekala bantu bakutwe kupwidika, twi balombene kulangwila Yehwoa n’eshimba dyetu dyooso. Atumufubila mwanda atwe banabeene twi bakumine kwibikita, kushii pa mwanda wa’shi abetukitshisha sunga pa mwanda wa’shi twi na kipikwa kya kwibikita nya.​—2 Myanda 19:9.

4. Binobino atukyebe kutaluula kinyi?

4 Twi balombene kupusha kalolo akipushisha kufubila Efile Mukulu n’eshimba dyetu dyooso nsaa yatutalula nshalelo a Asa na a bano bangi ba nfumu basatu ba mu Yuuda. Bano bangi ba nfumu basatu nyi Yehoshafate, Esekiya, na Yosyase. Sunga bano ba nfumu bananka abaadi bakite bilubilo, abatungunukile na kusangasha Yehowa. Na dingi Aye nabene bamwene’shi bakwete kumufubila n’eshimba dimune. Bwakinyi Efile Mukulu bebamwene mu kino kipaso, na nkipaso kinyi kyatudi balombene kwibambula?

“ESHIMBA DYA ASA DIBAASHEELE DILULAME KU MEESO A YEHOWA”

5. Asa bakitshine kinyi pabafikile bu nfumu?

5 Asa badi nfumu a kasatu mu Yuuda kunyima kwa mwilo wa Isaleele kwiabuula mu mafumu abidi, bufumu bwa Isaleele na bufumu bwa Yuuda. Nsaa ibafikile Asa bu nfumu a bena Yuuda, batshile kitshibilo kya kukatusha lulangwilo lwa madimi, na kukatusha kindumba mu bufumu bwaye. Basaswile ma nkishi ababadi abalangwila na kukatusha kindumba kya mu lulangwilo. Asa badi mukatushe mpa na nyinaye kulu matalwa a bu “nyina-mulopwe, mwanda baadi mukite nkishi.” (1 Banfumu 15:11-13) Asa badi mukankamikye dingi bantu “bwabadya kukimba Yehowa” na kukookyela “Miiya na mayi” aaye. Asa bakitshine bukopo bwaye booso bwa kukwasha bantu bwa’shi balangwile Yehowa.​—2 Myanda 14:3.

6. Asa bakitshine naminyi pabafikile bena Etshopi mu kwibatuka ngoshi?

6 Mu bipwa ekumi bya kumpala bya kumunana kwa Asa, bufumu bwa Yuuda tabubadi bupete ngoshi nya. Kunyima kwa paapa, bena Etshopi abafikile mu kulwisha bena Yuuda na basalayi mudiyo umune na matempu nkama isatu. (2 Myanda 14:1, 6, 9, 10) Asa bakitshine kinyi? Kushii mpaka, baadi mushinkamishe’shi Yehowa akwasha mwilo waye. Ngi bwakinyi batekyele Yehowa bwa’shi ebakwashe bwabadya kutshokola ino ngoshi. (Badika 2 Myanda 14:11.) Ingi misango, Yehowa badi mukwashe mwilo waye bwaudya kutshokola beshikwanyi nabo, sunga mu mafuku ababadi na banfumu bakutwe lulamato mwadi. Badi akitshi bino bwa kulesha’shi, aye nyi Efile Mukulu a binyibinyi. (1 Banfumu 20:13, 26-30) Anka, bwa uno mususa, Yehowa bakwashishe bena Isaleele mwanda Asa baadi mukulupile mwadi. Yehowa balulwile luteko lwa Asa, abo nkutshokola ngoshi. (2 Myanda 14:12, 13) Kunyima kwa mafuku, Asa bakitshine kilubilo kikata nsaa ibatekyele nfumu a bena Asirii bukwashi, pamutwe pa kuteka bukwashi kwi Yehowa. (1 Banfumu 15:16-22) Sunga mbyabya, Yehowa bamwene’shi Asa mmumufule. Eshimba dyaye “dibasheele dilulame ku meso a Yehowa, munda a muwa waye ooso.” Twi kwambula kileshesho kibuwa kya Asa naminyi?​—1 Banfumu 15:14.

7, 8. We kwambula Asa naminyi?

7 Twi kuuka naminyi’shi twi belambule kwi Yehowa n’eshimba dyetu dyoso? Twi kwiyipusha atwe banabene’shi: ‘Nakokyelaa Yehowa mpa na mu nsaa yabidi bukopo su? Ne na kitshibilo kya kulama bwiselele bwa kakongye su?’ Tentekyesha’shi bibadi abitungu Asa ekale n’eshimba dibukopo bwa kukatusha nyinaye kulu matalwa a bu ndalamumba. Mu ano mafuku, n’obe namu we na lukalo lwa kwikala n’eshimba dinyingye nka bu Asa. Bu kileshesho, we kukita naminyi su mukwenu mu kifuko sunga kuuk’obe akita mulwisho, akutwa kwinyongola, na atushibwa mu kakongye? We kwikala na kitshibilo kya kupela kushala pamune na yawa muntu su? Eshimba dyobe di nkutakula mu kukita kinyi?

8 Ingi misusa twi kupusha’shi bantu boso mbetushikwe nka bu Asa. Pangi bena kalasa netu, na balongyeshi mbalombene kwitusepa pa mwada wa’shi twi ba Temwe ba Yehowa. Bena mudimo nobe be nkwamba’shi twe na binangu mwanda wataa mafuku a kwenda ku kikongeno, sunga pa mwanda wa’shi tokyebe kutumika ingi nsaa kunyima kwa nsaa ya mudimo. Podi na mwanda wi bino, kulupila mwi Efile Mukulu, nka bu bibakitshine Asa. Ela luteko kwi Yehowa, ikala n’eshimba dinyingye, na otungunukye na kukita myanda ibuwa. Tentekyesha’shi Efile Mukulu badi mukankamikye Asa, akukankamika namu nobe.

9. Nsaa yatulungula mukandu wibuwa atusangasha Yehowa naminyi?

9 Asa tabadi anangushena nka penda bwaye’ye nabene nya; badi akankamika namu bangi “bwabadya kukimba Yehowa.” N’atwe namu tukwasheyi bangi bantu bwabadya kulangwila Yehowa. Amonaa nsaa yatwisamba na bangi pa bimutale. Ekalaa na muloo wibungi nsaa yetumono atukitshi bino pa mwanda wa kifulo kyatudi naye na pa mwanda atwitatshisha bwa bantu na bwa buwa bwabo mu mafuku aafiki!

YEHOSHAFATE BAKIMBILE YEHOWA

10, 11. Twi kwambula Yehoshafate naminyi?

10 Yehoshafate mwana a Asa “balondele eshinda dya nshaye Asa.” (2 Myanda 20:31, 32) Mu mushindo kinyi? Nka bu nshaye, Yehoshafate badi mukankamikye mwilo bwaudya kutungunuka na kulangwila Yehowa. Batumine bantu mu bibundji bya Yuuda bwabadya kulongyesha bangi myanda ya mu “mukanda wa Miiya ya Yehowa.” (2 Myanda 17:7-10) Bayiile mpa na mu nsenga ya bufumu bwa kunundu bwa Isaleele, kwi bantu bashale mu myengye ya Efraime, bwa ‘kwibalusha kwi Yehowa.’ (2 Myanda 19:4) Yehoshafate nyi nfumu “Bakimbanga Yehowa n’eshimba dyaye dyooso.”​—2 Myanda 22:9.

11 Lelo uno, Yehowa akumina’shi bantu ba mu nsenga ishima balongyeshibwe bwabadya kumuuka, na boso bwetu twi balombene kukita uno mudimo. We na kepatshila ka kukita uno mudimo ku mweshi ooso su? Okuminaa kulongyesha bangi bantu Bible bwa’shi abo namu babangye kulangwila Yehowa su? Welaa nteko bwa uno mwanda su? Su bwekala wekitshisha, Yehowa akukwasha bwa’shi opete muntu a kulonga naye Bible. We kukumina kulonga na muntu sunga byatunga’shi oshimishe ingi nsaa ya kwikisha su? Nka bu bibetatshishe Yehoshafate bwadya kukwasha bantu bwa kubanga kulangwila Yehowa dingi, n’obe namu we kwikitshisha bwa kukwasha bantu babofule na balekye kufuba. Na dingi, bakulu ba mu kakongye abataa mpango ya kutembela na kukwasha bangi batushibwe mu kakongye na bapwe kuleka milwisho yabo be mu teritware a kakongye kabo.

12, 13. (a) Yehoshafate pabapushishe moo, bakitshine kinyi? (b) Bwakinyi twi balombene kwambula kileshesho kyaye?

12 Nka bu nshaye Asa, Yehoshafate badi mukulupile mwi Yehowa nsaa ibafikile kilwilo kikata mu kulwisha mwilo wa Yuuda. (Badika 2 Myanda 20:2-4.) Bapushishe moo na batekyele bukwashi kwi Yehowa. Mu luteko lwaye, bakuminyine’shi ta be na bukome bwa kubinga beshikwanyi nya. Bambile dingi’shi aye na mwilo waye tababadi abauku kya kukita. Kushii mpaka Yehoshafate badi mushinkamishe’shi Yehowa ebakwasha. Bambile’shi: “Twi bakulupile koodi.”​—2 Myanda 20:12.

13 Nka bu Yehoshafate, ingi nsaa twi kukutwa kuuka kya kukita pabitale mwanda kampanda, na kupusha moo. (2 Beena-Kodinda 4:8, 9) Anka tentekyesha bibakitshine Yehoshafate. Nsaa ibadi kumpala kwa mwilo ooso, beelele luteko kwi Yehowa na kumulungula bi kubofula kwabo. (2 Myanda 20:5) Ba nfumu ba bifuko mbalombene kwambula kileshesho kya Yehoshafate. Ikala otekye Yehowa bwadya nkukwasha na kifuko kyobe bwanudya kumona bya kupudisha myanda ayinukwata. Topushanga buufu bwa’shi tala kifuko kyobe kyapusha kokishi nteko i bino. Pabakupusha otekye bino, abakashinguula’shi we mukulupile mwi Yehowa. Nka bu bibakwashishe Yehoshefate, akukwasha n’obe namu.

ESEKIYA BATUNGUNUKILE NA KUKITA MYANDA ILULAME

14, 15. Esekiya badi mukulupile mwi Yehowa n’eshimba dimune naminyi?

14 Esekiya ngungi nfumu “baasheele mulamate Yehowa.” Baadi mulamate kwi Yehowa sunga mbibadi nshaye mulekye kileshesho kibubi na kulangwila ma nkishi. Esekiya ‘baashimiishe ndangwilo ya pa myengye, basoosele mabwe a bilambwilo, baatshibile bibumba bishidilwe, dingi baafingile nyoka a munyinga-usangwe baadi Moyiise mukite;’ bafingile uno nyoka mwanda bena Isaleele ababangile kumulangwila. Esekiya badi mwilambule kwi Yehowa n’eshimba dimune. Batungunukile na ‘kulama Miiya ibaadi Yehowa mufundjile Moyiise.’​—2 Banfumu 18:1-6.

15 Mu mafuku abaadi Esekiya bu nfumu, kilwilo kikata kya bena Asirii kibafikile mu kutuuka bena Yuuda ngoshi na abadi abakyebe kubutula Yeelusaleme. Senakeribe nfumu a bena Asirii, baadi asabuula Yehowa na badi akyebe kukitshisha Esekiya bwa’shi elekyeele mu masa mwaye. Mu kino kipungo ki bukopo, Esekiya baadi mukulupile mwi Yehowa n’eshimba dyaye dyoso na kumuteka bukwashi bwaye. Badi auku’shi Efile Mukulu e na bukome kukila bena Asirii na mulombene kupasha mwilo waye. (Badika Yeeshaya 37:15-20.) Efile Mukulu balulwile ku luteko lwaye, aye nkutuma mwikeyilu umune bayipayile basalayi ba bena Asirii 185 000.​—Yeeshaya 37:36, 37.

16, 17. We kwambula Esekiya naminyi?

16 Kunyima kwa mafuku, Esekiya bakumbile maladi akyeba kufwa. Mu kino kipungo kibukopo, batekyele Yehowa bwadya kutentekyesha lulamato lwaye na kumukwasha. (Badika 2 Banfumu 20:1-3.) Yehowa bapushishe luteko lwa Esekiya, aye nkumupaasha. Bible etulungula’shi lelo uno ta twi balombene kutengyela’shi Efile Mukulu etupaasha ku mikumbo yetu sunga kwitwikasha na muwa mafuku ebungi mu kilengyeleshi nya. Kadi, nka bu Esekiya, twi kukulupila’shi Yehowa etukwasha. Twi balombene kumulungula’shi: “Yehowa nakusendeela, tentekyesha namu byandi mushale na lulamato koodi, na byandi mu kukulupile n’eshimba dyande dyooso.” We mushinkamishe’shi nsaa yoso, Yehowa ekala nka akupasukila, mpa na poodi mu myanda ibukopo su?—Misambo 41:3.

17 Ngungi mushindo kinyi watudi balombene kwambula Esekiya? Pangi kwi kintu kapanda akikyebe kulwisha kipwano kyetu na Yehowa sunga kwitwata nsaa ya kumufubila. Bu kileshesho, bantu bebungi lelo uno bakwete kwata bangi bantu bu ma nkishi abalangwila. Abalakila bantu bende nkumo na bangi bantu babashi’abauku. Bebungi abakisha nsaa mu kubadika myanda itale bantu be byabya na kubandjila bifwanyi byabo. Sunga’shi bakwete kufuba na bintu byabalesha ku bisaashi sunga ingi mishindo ya kwisamba na bantu i ku Internete. Mu binyibinyi, twi kupusha buwa bwa kwisamba na bakwetu sunga bakuku betu ku bukwashi bwa bino bintu. Anka su twakutwa kudimuka, twi kukisha nsaa ikile bungi ku Internete. Twi balombene mpa na kubanga kwitatula pa mwanda wa bantu bebungi betufundjile’shi mbasankile ma foto sunga bintu byatudi beele ku Internete. Sunga’shi twi kufiita munda mwanda bangi bantu abayimika kutala bino bintu byatudi beele. Abitungu twambule kileshesho kya Mpoolo mutumibwa, Akile na Priskila. Opwandjikisha’shi abadi abakisha nsaa efuku dyoso ya kukimba bwa kuuka tu myanda toso tubadi atukitshi bantu, bikishekishe bantu bashi’abafubila Yehowa su? Bible amba’shi Mpoolo badi ‘mwipane aye ooso ku bulambukishi bw’eyi.’ Akila na Priskila namu abakishishe nsaa yabo mu bulungudi na kupatulwila bantu “eshinda dy’Efile Mukulu nka bu byadidi.” (Bikitshino 18:4, 5, 26) Twi kwiyipusha’shi: ‘Ne mudimukye bwa kupela kwata bantu bu nkishi yandangwila su? Nakishaa nsaa ibungi mu kukita bingi bintu bishii bikambe kwikala na muulo su?’​—Badika Beena-Efeso 5:15, 16.

YOSYASE BAADI MUKOKYELE MIIYA YA YEHOWA

18, 19. Twi balombene kwabula Yosyase naminyi?

18 Nfumu Yosyase baadi mukokyele miiya ya Yehowa “n’eshimba dyaye dyooso.” (2 Myanda 34:31) Yosyase badi mwikulu a Esekiya. Pabaadi mu bipwa ekumi na bungi, “babangile kukimba Efile Mukulu a nshaye Daavide.” Pabalombeshe bipwa 20, babangile kukatusha lulangwilo lwa ma nkishi mu Yuuda. (Badika 2 Myanda 34:1-3.) Yosyase badi mwikitshishe ngofu bwa kusangasha Yehowa kukila bangi ba nfumu ba mu Yuuda. Dingi efuku, tshite-mwakwidi mukata e panundu bapetele mukanda wa Miiya y’Efile Mukulu mu ntempelo. Bi kwikala pangi’shi uno mukanda ubadi ufundjibwe na Moyiise nabene! Mufundji a mikanda pabadi mubadikile Yosyase uno mukanda, badi mutundule’shi e na myanda ibungi ayimutungu kukita bwa kufubila Yehowa n’eshimba dimune. Badi mukankamikye bangi bantu bwabadya kukita byabya. Ngi bwakinyi, mu mafuku ooso abadi Yosyase na muwa, mwilo ‘tangulekye kulonda Yehowa’ nya.​—2 Myanda 34:27, 33.

19 Su we nsongwa, ambula Yosyase na kukimba bya kuuka Yehowa kalolo. Pangi Yosyase badi mulongye kwi Nfumu Manase nshaye kulu badi mwilangye’shi, Yehowa akuminaa kwitufwila lusa. N’obe namu we kulongyela myanda ibungi kwi bantu bakulu be mu kifuko na mu kakongye kenu. Mbalombene nkulungula myanda ibungi ibuwa ibakitshine Yehowa. Na dingi, tentekyesha bibapushishe Yosyase kunyima kwa kushinguula myanda i mu Bifundwe. Baadi mukite bukidi-bukidi bwa kushintuula myanda bwadya kusankisha Yehowa. Su bwekala obadika Bifundwe, n’obe namu we kwata kitshibilo kya kukookyela Yehowa. Bu kipeta, kipwano kyobe naye akinyisha kunyinga na okekala na muloo wibungi. Kunyima kwa byabya okekala na muloo wa kulungula bangi pabitale Yehowa. (Badika 2 Myanda 34:18, 19.) Nsaa ywelongyela Bible, we kushinguula dingi’shi kwi mishindo ibungi yodi mulombene kulongamisha mudimo okitshina Yehowa. Su bosangana mwanda wi byabya, kita bukopo bobe boso bwa kushintuula myanda nka bibakitshine Yosyase.

FUBILA YEHOWA N’ESHIMBA DYOBE DYOSO!

20, 21. (a) Bano ba nfumu bananka babatwisambila abadi na mwanda kinyi wi mumune? (b) Mu mwisambo aulondo atukesambila myanda kinyi?

20 Myanda kinyi yatudi balombene kulongyela kwi bano ba nfumu ba mu Yuuda bananka abadi bafubile Yehowa na mashimba aabo ooso? Bano bantu abadi na kitshibilo kya kusankisha Yehowa na kumulangwila mu muwa wabo ooso. Abaadi bakulupile mwadi nsaa ibabadi bebatukye ngoshi kwi beshikwanyi bebukome. Mwanda wi na muulo, abaadi bafubile Yehowa mwanda abaadi bamufule ngofu.

21 Sunga mbibadi bano ba nfumu bananka bakutwe kupwidika na bakite bilubilo, abaadi nka basangashe Yehowa. Baadi mumone bi mu mashimba aabo na baadi auku’shi mbamufule binyibinyi. N’atwe namu twi bantu bakutwe kupwidika abakitaa bilubilo. Anka atukasankisha Yehowa nsaa yatumono’shi atumufubila n’eshimba dyetu dyooso. Mu mwisambo aulondo, atukesambila myanda yatudi balombene kulongyela ku bilubilo bya bano ba nfumu bananka.