Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Okatungunuka na kutuula eshimba dyobe ku myanda i mu Bifundwe su?

Okatungunuka na kutuula eshimba dyobe ku myanda i mu Bifundwe su?

“Bino bintu bibafundjilwe . . . bwa kwitudimuna atwe abafikilwa na nfudilo a [uno ndumbulwilo].”​—1 BEENA-KODINDA 10:11, Kilombeeno kipya 2014.

NGONO: 11, 61

1, 2. Bwakinyi atukyebe kutaluula bileshesho bya ba nfumu bananka ba mu Yuuda?

SU OMONA muntu mulale sunga mupone mwishinda, okabanga kutambuka na budimu nsaa yotambuka mu dyadya eshinda dimune. Mu mushindo umune, nsaa yatutaluula bilubilo bibakitshine bangi bantu mu nshalelo aabo, twi balombene kudimuka bwa kupela kukita byabya bilubilo bimune. Bu kileshesho, twi balombene kulongyela ku bilubilo bya bantu babadi batemune mu Bible.

2 Ba nfumu bananka batumwene mu mwisambo ushale abaadi bafubile Yehowa na mashimba aabo ooso. Anka abakitshine bilubilo bikata. Ino myanda yabo ngifundjibwe mu Bible bwatudya kumona bya kunangushena pa yanka na kupeta malongyesha e na muulo. Nkinyi kyatudi balombene kulongyela ku myanda ibaadi ibafikile, na twi balombene kusuuka bino bilubilo bibabakitshine naminyi?—Badika Beena-Looma 15:4.

KUKULUPILA BINANGU BYA BANTU AKUTWALA KU MASAKU

3-5. (a) Asa badi mufubile Yehowa n’eshimba dyaye dyoso, anka nkilubilo kinyi kibakitshine? (b) Bwakinyi Asa badi mulombene kukulupila bantu nsaa ibadi alu ngoshi na Baasha?

3 Tubandeyi kutaluula kileshesho kya Asa. Badi mukulupile mwi Yehowa nsaa ibafikile kilwilo kya bena Etshopi kibaadi na basalayi mudiyo ushima mu kulwisha bena Yuuda. Anka, tamukulupile mwi Yehowa nsaa ibadi mulwe ngoshi na Baasha nfumu a Isaleele nya. Asa badi akyebe kutosha Baasha bwa’shi alekye kunyingisha bimano bya Rama, kibundji kibadi mu Isaleele pepi na nsenga ya Yuuda. (2 Myanda 16:1-3) Asa bamwene’shi bibuwa kuteka bukwashi kwi nfumu a bena Asirii. Nsaa ibadi bena Asirii batuukye bena Isaleele ngoshi, Baasha “balekyele kunyingisha Rama aye nkwimika mifubo yaye.” (2 Myanda 16:5) Ku mbangilo, Asa badi mulombene kwela binangu’shi bata kitshibilo kibuwa.

4 Yehowa namu bapushishe naminyi? Yehowa tamusankye bwa bibakutshilwe Asa kukulupila mwadi nya, na batumine mutemuki Anani bwadya kumulanga. (Badika 2 Myanda 16:7-9.) Anani balungwile Asa’shi: Kubanga “binobino abalu noobe ngoshi.” Asa babangile kukunkusha kibundji kya Rama, anka mu mafuku ooso abalondele mu muwa waye, aye na mwilo waye abadi abebatuuku ngoshi kapindji kapindji.

5 Mu mwisambo ushale, tulongyele’shi Asa badi musankishe Yehowa. Sunga mbibadi Asa mukutwe kupwidika, Efile Mukulu bamwene’shi Asa badi amufubila n’eshimba dyaye dyoso. (1 Banfumu 15:14) Sunga mbyabya, nsaa ibaatshile Asa kitshibilo kibubi, tabadi mulombene kukutwa kupeta masaku a ku kitshibilo kyaye nya. Bwakinyi badi mwikulupile na kukulupila bantu pamutwe pa kukulupila kwi Yehowa? Pangi Asa belele binangu’shi mulombene kufubisha binangu na mayele a busalayi bwa kutshokola ngoshi. Sunga’shi badi muteemeshe elango dibubi dibabamupeele kwi bangi bantu.

6. Kilubilo kya Asa akitulongyesha kinyi? Tuusha kileshesho.

6 Kilubilo kya Asa akitulongyesha kinyi? Mu myanda yeetu yooso, abitungu tukulupile mwi Yehowa, kushi kukulupila binangu byetu’twe banabene. Abikyebe tumutekye bukwashi, patudi kumpala kwa mwanda ukata sunga upeela. Abitungu kunangushena ku ino myanda: Ingi misusa atwikulupilaa atwe banabene pa kutompa kupudisha mwanda mu kipaso kyatumono bu kibuwa su? Su misusa yooso atubandaa kutaluula akyamba Bible na kwikitshisha bwa kwikitumikila bwa kupudisha mwanda wetu? Bu kileshesho, banda kupwandjikisha su bakwenu ba mu kifuko abakutosha bwa kwenda mu bisangilo sunga kutwela mu kikongeno. Otekaa Yehowa bwa’shi akukwashe bodya kuuka kya kukita su? Bi kwikala’shi bopu kukimba mudimo mafuku ebungi, kadi binobino bopete muntu akyebe kukwata ku mudimo. Omulungula’shi we na bisangilo abitungu otwele ku lubingo looso na pangi kutula mudimo oobe mu masaku su? Sunga twekala kumpala kwa mwanda kinyi, abitungu tutentekyeshe dino elango dya mufundji a misambo: “Efubwile kwi Yehowa, kulupila kwadi, byabya akakukitshina byooso.”​—Misambo 37:5.

NKINYI KI BYA KWITUFIKILA SU TWASANGULA BA KUUKU BE BUBI?

7, 8. Yehoshafate bakitshine bilubilo kinyi, na mbipeta kinyi bibatukile? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

7 Binobino tubandeyi kutalula kileshesho kya Yehoshafate mwana a Asa. Baadi na ngikashi ibuwa ibungi ibaadi ayisankisha Yehowa. Pabaadi mukulupile kwi Yehowa, bakitshine myanda ibuwa ibungi. Anka, n’aye namu baatshile bitshibilo bibubi. Bu kileshesho, badi mukwatshishene mwan’aye bwadya kwibakila mwana mukashi a Akabe Nfumu e bubi. Kunyima, Yehoshafate bayiile mu kukwatshishena Akabe mu ngoshi ibaadi alu na bena Asirii, aku namu mutemuki Mikayau baadi mumutoshe. Pababayiile mu ngoshi bena Asirii abalondele Yehoshafate bakyeba kumwipa. (2 Myanda 18:1-32) Pabalukiile ku Yeelusaleme, mutemuki Yehu bamwipwishe’shi: “Bokookyela kukwasha muntu mubi, bwepusheena na bantu bashikwe Yehowa?”​—Badika 2 Myanda 19:1-3.

8 Yehoshafate badi mupete dilongyesha ku myanda ibadi imufikile na kutumikila elango dya mutemuki su? Nya. Sunga mbibadi mufule Yehowa na bibadi akumina kumusangasha, Yehoshafate badiile dingi kipwano na muntu shibadi akumina kulangwila Yehowa. Uno muntu nyi Nfumu Akazyase, mwana a Akabe. Yehoshafate na Akazyase abadi basee maato pamune. Ano maato abalwidile kumpala kwa’shi beafubishe.​—2 Myanda 20:35-37.

9. Nkinyi kilombene kukitshika su twasangula ba kuuku bebubi?

9 Ndilongyesha kinyi dyatudi balombene kupeta ku myanda ibadi ifikile Yehoshafate? Yehoshafate bakitshine myanda ilulame na “bakimbanga Yehowa n’eshimba dyaaye dyooso.” (2 Myanda 22:9) Anka bakuminyine kukisha nsaa ibungi na bantu bashii bafule Yehowa, na bino bibamutwadiile nkalakashi ibukopo mu muwa waye. Baadi mukyebe mpa na kwipayibwa. Tentekyesha luno lukindji lwa mu Bible: “Su otemba na basha binangu, obe namu wekala nabyo. Anka, su otemba na balotakane, okamono malwa.” (Nkindji 13:20, EEM) Twi na lukalo lwa kulungula bangi pabitale Yehowa. Anka, mbilombene kwikala masaku su twekala ba kuuku ba bantu bashi’abamufubila.

10. (a) Su atukyebe kwibakila, ndilongyesha kinyi dyatupetela kwi Yehoshafate? (b) Abitungu tutentekyeshe kinyi?

10 Bu kileshesho, su twi na lukalo lwa kwibakila, ndilongyesha kinyi dyatudi balombene kupeta ku kileshesho kya Yehoshafate? Pangi twi kubanga kufula muntu shii mufule Yehowa. Twi kwela binangu’shi ta twi balombene kupeta muntu a kwiyibakishena naye mu ndumbulwilo a Yehowa. Sunga’shi bangi bakwetu ba mu kifuko bakwete kwitulungula’shi abitungu tutwele ku bulunda patushakambile kukula. Eyendo’shi Yehowa betupangile na lukalo lwa kufula bantu na’shi bangi bantu betufule. Anka, nkinyi kyatudi balombene kukita su tatwi bapete muntu e buwa a kwiyibakishena naye? Kimune kya ku bintu bilombene kwitukwasha nkunangushena ku mwanda ubadi ukitshikile Yehoshafate. Misusa ibungi badi atekye bukunkushi kwi Yehowa. (2 Myanda 18:4-6) Anka pabafikile kuuku a Akabe, muntu shii mufule Yehowa, Yehoshafate babangile kwilwankana malango a Yehowa. Yehoshafate badi mulombene kutentekyesha’shi “Yehowa amonaa abikithika mbalo yooso pa nsenga ishima, bwa kunyingisha bano batuule lukulupilo lwabo mwadi.” (2 Myanda 16:9) N’atwe namu abitungu tutentekyeshe’shi Yehowa akumina kwitukwasha. Auku myanda yatudi nayo na mmwitufule. Okumina’shi Efile Mukulu akakulombesha nkalo yobe pa mwanda wa kifulo na kipwano kyodi naye su? Ikala mushinkamishe’shi akakulombesha yanka!

Todyanga kipwano na muntu shi’ alangwila Yehowa (Tala kikoso kya 10)

TOLEKYELANGA KWITATULA MWISHIMBA DYOBE

11, 12. (a) Esekiya bakitshine kinyi kibalesheshe bi mwishimba dyaye? (b) Bwakinyi Yehowa badi mumufwile lusa?

11 Ndilongyesha kinyi dyatudi balombene kupeta ku kileshesho kya Esekiya? Yehowa bakwashishe Esekiya bwadya kumona bi mwishimba dyaye. (Badika 2 Myanda 32:31.) Nsaa ibakumbile Esekiya mukumbo wibukopo, Efile Mukulu bamulungwile’shi, apanda na bamupeele kitundwilo akilesha’shi amupaasha. Yehowa bakitshine bya’shi mwesheshe sunga mutaala ukatukye ku kikaamino walukye kunyima mu ntaba ekumi. Kunyima kwa mafuku, ba nfumu ba mu Babilone abakyebele kuuka myanda ibungi pabitale kino kitundwilo, abo nkutuma bantu kwi Esekiya bwabadya kumwipusha pa uno mwanda. (2 Banfumu 20:8-13; 2 Myanda 32:24) Yehowa ta mulungule Esekiya byadya kukita na bano bantu nya. Bible alesha’shi Yehowa “bamulekyele bupenka” bwa kutala kyakyebe kukita. Esekiya balesheshe bantu ba mu Babilone mapeta aaye ooso. Kino kikitshino kibalesheshe bi mu eshimba dya Esekiya. Mu mushindo kinyi?

12 Mbya malwa, mwanda Esekiya babangile kwitatula. Bu kipeta, “Esekiya bakutshilwe lutumbu ku biya bibaadi mupete.” Anka Bible tamuleshe bwakinyi badi mufikye mu kushintuula binangu byaye nya. Pangi mwanda wa’shi badi mutshokole bena Asiri sunga mwanda’shi Yehowa badi mumupaashe. Sunga’shi mpa mwanda badi na bupeta bwibungi na mwende nkumo. Sunga mbibadi Esekiya mufubile Yehowa n’eshimba dyaye dyoso, kunyima kwa mafuku babangile kwitatula na bino bibaadi binyongoshe Yehowa. Anka, kunyima kwa paapa, “[Esekiya] beeyishishe,” n’Efile Mukulu namu nkumufwila lusa.​—2 Myanda 32:25-27; Misambo 138:6.

13, 14. (a) Mmwanda kinyi wi bya kulesha bi mwishimba dyetu? (b) Abitungu tukite naminyi nsaa yabetusaamuna kwi bangi?

13 Ndilongyesha kinyi dyatudi balombene kupetela ku bilubilo bya Esekiya? Tentekyesha’shi Esekiya badi muleshe kwitatula kunyima kwa’bo kumukwasha kwi Yehowa bwa kutshokola bena Asirii na kumupaasha ku mukumbo. Byabya nsaa yatukitshi mwanda wibuwa sunga pabetusaamuna kwi bangi, atukitaa naminyi? Byatukitshi mbilombene kulesha bi mwishimba dyetu. Bu kilesheesho, mukwetu mulume mulombene kwikitshisha ngofu bwa kulumbula mwisambo na kwiukita kumpala kwa bantu bebungi. Bebungi mbalombene kumusaamuna bwa kipaso kibakitshi mwisambo waye. E kukita naminyi nsaa yabamusaamuna?

14 Misusa yooso abitungu tutentekyeshe ano mayi a Yesu: “Panukapudisha kukita bintu byoso byabadi benwambe kukita, ambayi’shi: ‘Twi bapika ba bisumanga; [tubakitshi] kyakya kyatwikalanga batungibwe kukita.’” (Luka 17:10, Kilombeeno kipya 2014) Tentekyesha’shi pababangile Esekiya kwitatula, tabaadi asankila dingi kipaso kibaadi Yehowa mumukwashe nya. Byabya nsaa i bangi abetusaamuna bwa mwisambo ubatukitshi, nkinyi ki bya kwitukwasha bwa kushala beyishe? Twi balombene kunangushena ku myanda yabadi betukitshine kwi Yehowa. Na dingi twi balombene kulungula bangi pabitale Yehowa na kipaso kyadi mwitukwashe. Nfudillo a byoso, Aye ngi mwitupe Bible na kikudi kyaye bwatudya kumona bya kukita uno mwisambo.

LEKYELA YEHOWA AKUKUNKUSHE NSAA YWATA BITSHIBILO

15, 16. Yosyase bakitshine kinyi kibaadi kimufishe ku lufu?

15 Bwa kufudiisha, ndilongyesha kinyi dyatudi balombene kupetela kwi Yosyase? Sunga mbibadi Yosyase bu nfumu e buwa, badi mukite kilubilo kibaadi kimufikishe ku lufu. (Badika 2 Myanda 35:20-22.) Mmwanda kinyi ubakitshine? Yosyase babangile kulwa ngoshi na Neko, nfumu a bena Ejiipitu, aku namu tabaadi na kabingilo ka kulwa ino ngoshi nya. Byabya, Neko aye nabene balungwile Yosyase’shi takumina kulwa naye ngoshi nya. Bible akula’shi mayi a Neko ‘abatûkile kwi Efile Mukulu.’ Anka Yosyase bayiile nka ku ngoshi abo nkumwipaa. Bwakinyi badi mwende mu kulwa na Neko? Bible ta mwibipatuule nya.

16 Yosyase badya kutaluula bwa kuuka su mayi a Neko abakwile aatuukila kwi Yehowa binyibinyi. Mu mushindo kinyi? Baadi mulombene kwipusha Yeelemiya, mutemuki a Yehowa. (2 Myanda 35:23, 25) Na dingi, Yosyase badya kulondesha mwanda kalolo. Neko badi ende ku Karkemishe mu kulwa na ungi mwilo, tabadi ende mu kulwisha Yeelusaleme nya. Akupu, Neko tabadi asabuula Yehowa sunga mwilo waye nya. Yosyase ta munangushene kalolo pa ino myanda yoso kumpala kwa kwata kitshibilo nya. Nkinyi akitulongyesha uno mwanda? Nsaa yatudi na mwanda na patukyebe kwata kitshibilo, abitungu tubande kunangushena bwa kuuka akikumina Yehowa.

17. Nsaa yatudi na myanda, twi kusuuka kukita kilubilo bu kibakishine Yosyase naminyi?

17 Patudi kumpala kwa kitshibilo, abitungu tubande kunangushena pa mayi a kulonda a mu Bible alombene kwitukwasha na kipaso kyatudi balombene kwiafubila. Ingi nsaa, twi kwikala na lukalo lwa kukimbuula myanda ibungi mu mikanda yetu sunga kuteka elango kwi bakulu. Mbalombene kwitukwasha bwatudya kunangushena ku angi mayi a kulonda a mu Bible. Banda kunangushena uno mwanda: Mukwetu mukashi mwibakilwe na muntu shii Temwe a Yehowa. Baata mpango ya kwenda mu bulungudi dingi efuku. (Bikitshino 4:20) Anka, mulum’aye takumina mukashi enda mu bulungudi dyadya efuku nya. Mulume amulungula’shi abapu kukita mafuku ebungi kushi’bo kukisha nsaa pamune na akumina’shi amushindikile mbalo kampanda. Yaya nsaa mukwetu mukashi akimbi ma verse a mu Bible alombene kumukwasha bwa kwata kitshibilo kibuwa. Auku’shi abitungu akookyele mwiya w’Efile Mukulu na Yesu wa kukita bantu bu balongi. (Mateo 28:19, 20; Bikitshino 5:29) Anka atentekyesha dingi’shi abitungu mukashi akookyele mulum’aye na’shi abitungu bafubi b’Efile Mukulu bekale na nkatshinkatshi. (Beena-Efeso 5:22-24; Beena-Fidipe 4:5) Abitungu eyipushe’shi: Mulum’aye amutunyisha bwa kwenda mu bulungudi, su akumina penda’shi bakishe nsaa pamune dyadya efuku? Atwe bafubi ba Yehowa, abitungu twikale atwata bitshibilo na binangu, abimusankisha.

LAMA ESHIMBA DYOBE DYOSO MWI YEHOWA NA MULOO

18. Kunangushena ku bileshesho bya bano ba nfumu bannka kwi nkulongyesha kinyi?

18 Ingi nsaa, n’atwe namu twi balombene kukita bilubilo bibakitshine bano ba nfumu bananka ba mu Yuuda. Twi balombene (1) kwikulupila atwe banabene, (2) kusangula ba kuku bebubi, (3) kwikala na kwitatula, sunga (4) kwata bitshibilo kushii kubanda kuuka bi kikyebe ky’eshimba dy’Efile Mukulu. Su tubakitshi byabya, ta kwi kabingilo su nkamune ka kumona’shi ta twi balombene kusangasha Yehowa dingi nya. Amonaa bibuwa bi mwatudi, nka bu bibamwene bibuwa mwi bano ba nfumu bananka. Yehowa amonaa dingi bi bukata bwa kifulo kyatudi naye na byatukumina kumufubila n’eshimba dimune. Ngi bwakinyi mmwitupe bino bileshesho bilombene kwitukwasha bwa kupela kukita bilubilo bikata. Twikaleyi atunangushena pa ino myanda ya mu Bible na kutumbula Yehowa mwitupe yanka!