1. Mpoolo mutumibwa badi mufundjile bena Kidishitu ba mu Kolose myanda kinyi? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

MPOOLO mutumibwa badi mufundile bena Kidishitu ba mu kolose nsaa ibadi mu lukano mu Looma pepi mu bipwa 60-61. Badi mwibapatulwile bwakinyi bibadi abitungu’shi bekale na “kapatupatu na binangu bya mu kikudi,” nkwamba’shi, kwikala na mweneno a myanda e mumune na a Yehowa. (Beena-Kolose 1:9) Mpoolo bakwile bino: “Namba byaabya bwa’shi muntu su ngumune teenudimbanga na bishima bya bulamalama. Dimukaayi, tala muntu su ngumune eenukwata ku kateo ka binangu byaaye, na madimi aatuukila ku byuubishi bya bantu, ku bintu bya pano, bishii bya Kidishitu.” (Beena-Kolose 2:4, 8) Kunyima, Mpoolo bapatulwile bwakinyi binangu bya pa nsenga bi bubi anka bantu bebungi abebikumina. Kileshesho, bingi bya ku bino binangu bibadi abitumu bantu mu kwimona bu’bo be na binangu bikile sunga be buwa kukila bangi. Ngi bwakinyi Mpoolo bafundile mukanda waye bwa kukwasha bakwabo na kusumbula binangu bi bubi bya pa nsenga na bikitshino byabyo.​—Beena-Kolose 2:16, 17, 23.

2. Bwakinyi atukyebe kwisambila bileshesho bya myanda itano ya binangu bya pa nsenga?

² Bantu be na binangu bya pano pa nsenga abalengulaa mayi a kulonda a Yehowa, na su ta twi badimukye, binangu byabo mbilombene kubofusha  lukulupilo lwetu mwi Efile Mukulu ku kapelakapela. Boso bwetu atufumankanaa na binangu bya pano pa nsenga ku televizion, ku Internete, ku mudimo, sunga ku kalasa. Twi kukita naminyi bwa kupela tala ino myanda yetukunkusha? Mu uno mwisambo, atukyebe kwisambila bileshesho bya myanda itano ayilesha binangu bya pa nsenga na atukamono mushindo watudi balombene kusumbula bino binangu.

3. Mbinangu kinyi byabadi bakumine kwi bantu bebungi? Bwakinyi?

³ “Ne kwikala muntu e buwa sunga ntshi mukumine’shi Efile Mukulu e kwanka.” Bino binangu mbipalakane mu maumbo ebungi lelo uno. Bantu abakula bino tambanangushene ngofu bwa kuuka su Efile Mukulu e kwanka, anka, be na penda muloo wa kwimona bu be na bulungantu bwa kukita kyoso kyabakyebe. (Badika Misambo 10:4.) Bangi abakula’shi be kumweneka bu be na binangu su abakula’shi: “Ne kwikala muntu e buwa sunga ntshi mukumine’shi Efile Mukulu e kwanka.”

4. Twi kwakula kinyi bwa kukwasha muntu akumina’shi ta kwi Mupangi?

⁴ Bibuwa kukumina’shi ta kwi Efile Mukulu bapangile bintu su? Bamo bantu abapetaa kabulakanyi nsaa yabende mu kwipusha bena siyanse bwa kupeta lwaluulo ku luno lukonko. Anka uno mwanda ngubofule. Nshibo ngilombene kwitukila su? Kushi mpaka atwalula’shi nya! Abitungu nka muntu eyibakye. Kadi, bintu bi na muuwa bibukopo na bi na myanda ibungi kukila kwibaka nshibo. Mpa na tu bintu tukile bupeela mu bintu bi na muwa bu ma cellule twi na ngobesha ya kwitandena, kadi nshibo ta ngilombene kutusha ingi nshibo nya. Bino abilesha’shi ma cellule ngalombene kulama myanda na kwiyituma mu angi ma cellule apya bwa’shi nao namu amone bya kutusha angi. Nnanyi bapangile ma cellule na ngobesha ya kukita ino myanda yooso? Bible alula’shi: “Nshibo ii’nka na mwiyiibakye, anka ayibaka byooso nyi Efile Mukulu.”​—Beena-Ebelu 3:4.

5. Twi kwakula naminyi pabitale kinangu kya’shi twi kuuka myanda ibuwa ya kukita kushi kukumina’shi Efile Mukulu e kwanka?

⁵ Twi kwakula kinyi bwa binangu bya’shi twi kuuka myanda ibuwa ya kukita sunga twakutwa kukumina’shi Efile Mukulu e kwanka? Eyendo’shi Eyi dy’Efile Mukulu adyakula’shi mpa na bantu bashi’abakumina mwadi be na mayi a kulonda ebuwa. (Beena-Looma 2:14, 15) Bu kileshesho, muntu mulombene kunemeka na kufula bamutande. Anka su tamulonde miiya ya Yehowa, mulombene kwata bitshibilo bibubi ngofu. (Yeeshaya 33:22) Bantu bebungi be na binangu lelo uno mbashinkamishe’shi twi na lukalo lwa bukwashi bw’Efile Mukulu bwa kumona bya kulumbuula myanda ibungi mu nsenga. (Badika Yeelemiya 10:23.) Ngi bwakinyi tatukumanga kunangushena’shi twi balombene kuuka myanda ibuwa ya kukita kushi kukumina’shi Efile Mukulu e kwanka na kushi kulonda miiya yaye.​—Misambo 146:3.

6. Bantu bebungi be na binangu kinyi pabitale kwikala mu kipwilo?

⁶ “We kwikala na muloo sunga okutwa kwikala mu kipwilo.” Bantu bebungi abanangushena’shi kwenda mu kipwilo akwibakookyesha, sunga’shi ta kwi na muulo. Na dingi bantu tabakumina bipwilo mwanda bipwilo bibungi abibalongyesha iferno a kaalo, abakitshisha bantu bwabadya kutusha makuta, na kutwelakana mu myanda ya politike. Ngi bwakinyi bantu bebungi bakwete kwakula’shi mbalombene kwikala na muloo sunga bakutwa kwikala mu kipwilo! Mbalombene kwakula myanda bu’shi, “ne mukumine mwi Efile Mukulu, anka tankumina kwikala mu kipwilo kampanda nya.”

7. Lulangwilo lwa binyibinyi lwi nkwikasha na muloo naminyi?

⁷ Twi kwikala na muloo binyibinyi su twakutwa kwikala mu kipwilo su? Kushi mpaka, muntu mulombene kwikala na muloo su akutwa kwikala mu kipwilo kya madimi. Anka muntu su ngumune te bya kwikala na muloo wa binyibinyi su akutwa  kwikala kuuku a Yehowa, “Efile Mukulu a muloo.” (1 Timote 1:11, Kilombeeno kipya 2014) Bintu byoso byabadi bakite kwi Yehowa abikwasha bangi. Atwe bafubi baye, twi na muloo mwanda n’atwe namu tukwete kukimba mishindo ya kukwasha bangi. (Bikitshino 20:35) Bu kileshesho, banda kunangushena bilombene kwitukwasha lulangwilo lwa binyibinyi bwa kwikala na muloo mu kifuko. Atulongo bya kwinemekyeshena na bya kwikala na lulamato kwi mulume sunga mukashi eetu, bya kukusha bana be na bukalanga, na bya kwikala na kifulo kya binyibinyi kwi bena kifuko netu. Lulangwilo lwa binyibinyi alukwasha mwilo wa Yehowa bwaudya kufuba pamune mu butaale mu kakongye na kwileshena kifulo munkatshi mwabo.​—Badika Yeeshaya 65:13, 14.

8. Mukanda wa Mateo 5:3 awitukwasha bwa kupusha myanda ayitwikasha na muloo wa binyibinyi naminyi?

⁸ Byabya, muntu mulombene kwikala na muloo wa binyibinyi kushi kufubila Efile Mukulu su? Nkinyi kilombene kwikasha bantu na muloo? Bangi bantu abasankila midimo yabo, kalashishi ka mbidi, sunga kukisha kwa kapapi. Bamo abapusha muloo nsaa yabapasukila bakwabo ba mu kifuko na ba kuuku babo. Sunga byekala’shi ino myanda ayipeteshaa bantu muloo, kwi ingi myanda i na muulo mu muwa wetu kwiyikila. Twi belekeene na nyema, ngi bwakinyi twi na ngobesha ya kuuka Mupangi eetu na kumulangwila. Mmwitupangye mu kipaso kyatudya kupeta muloo nsaa yatukitshi bino. (Badika Mateo 5:3.) Bu kileshesho, atwikalaa na muloo na kunyingishibwa nsaa yatwibungu na bakwetu bwa kulangwila Yehowa. (Misambo 133:1) Atupete dingi muloo pa’twe kwikala mu kifuko kya bakwetu be mu nsenga ishima, pa kwikala na nshalelo mutookane, na kwikala na lukulupilo lwa binyibinyi mu mafuku aafiki.

9. (a) Bantu bebungi be na mweneno kinyi pabitale kwifikena pepi kwa mulume na mukashi bashi beyibakishene? (b) Bwakinyi Eyi dy’Efile Mukulu adyakula’shi kwifikena pepi kwa bantu bashi beyibakishene kwibubi?

⁹ “Nkinyi ki bubi su muntu befikena pepi na muntu ashii mwiyibakishene naye?” Muntu mulombene nkwipusha’shi: “Bwakinyi we na myanda ibukopo? Sankila muwa poki’otala.” Anka Eyi dy’Efile Mukulu ndikandjikye kutambuka lusandji. * (Badika 1 Beena-Tesalonika 4:3-8.) Yehowa e na matalwa a kwitwelela miiya mwanda nnaye mwitupangye. Amba’shi nka penda mulume na mukashi beyibakishene ngi balombene kwifikena pepi. Yehowa etwelelaa miiya mwanda mmwitufule. Auku’shi su tubeyitumikila, atwikala na muloo mu nshalelo eetu. Bena kifuko abatumikila miiya y’Efile Mukulu abanyisha kwifulena na kwinemekyeshena na kwikala biya. Anka Efile Mukulu akanyooko baba boso abauku miiya yaye kadi abapele kwiyitumikila.​—Beena-Ebelu 13:4.

10. Mwina Kidishitu mulombene kusuuka lusandji naminyi?

¹⁰ Bible etulongyesha byatudi balombene kusuuka kutambuka lusandji. Abitungu tutaluule myanda yatutala. Yesu bambile’shi: “Ooso atala mukashi na lwabi mmupwe kutambuka naye mwishimba dyaye. Su eyiso dyoobe dibalume adikukaka ku bubi, edikatushe wedisumbule kula noobe.” (Mateo 5:28, 29) Ngi bwakinyi abitungu tusuukye kutala pornografi na kuteemesha misambo ayakula myanda i butete. Mpoolo bafundile’shi: “Ikashayi bina mbidi byenu bi pa nsenga bu bifwe [bu] lukyebanokyebano.” (Beena-Kolose 3:5) Abitungu tutaluule dingi myanda yatunangushena na yatwakula.​—Beena-Efeso 5:3-5.

11. Bwakinyi twi balombene kubanga kulakila mudimo wibuwa?

¹¹ “Mudimo wibuwa aukupa muloo.” Bantu mbalombene kwitulungula bwa kukisha nsaa na bukome bwetu mu kukimba mudimo wibuwa mu uno ndumbulwilo, bikishekishe mudimo watudi balombene kwenda nkumo, kwitwikasha na matalwa, sunga kwitwikasha ba mpeta. Bu bikale’shi bantu bebungi abanangushena’shi mudimo wibuwa ngi ulombene kwitwikasha na muloo, n’atwe namu twi balombene kubanga kunangushena mu kino kipaso.

12. Mudimo wibuwa ngulombene nkupetesha muloo su?

¹² Kwakula’shi mudimo wibuwa ngulombene nkupetesha matalwa, nkuyisha nkumo na nkwikasha na muloo, mwanda w’eyendo su? Nya. Banda kunangushena uno mwanda. Satana bakuminyine kwikala na matalwa na kwenda nkumo. Mu mushindo kampanda, twi kwamba’shi mmupete ino myanda ibadi akimbi. Anka Bible alesha’shi e na nsungu, te na muloo nya. (Mateo 4:8, 9; Kibafumbwilwe 12:12) Mu kwilekeena na byabya, banda kunangushena muloo bungi watudi nao nsaa yatukwasha bangi bantu bwabadya kuuka Efile Mukulu na myanda ibuwa yabadi betulee mu mafuku aafiki. Ta kwi mudimo su ngumune muno mu nsenga ulombene nkupetesha muloo wi bino nya. Na dingi, bwa kupeta mudimo wibuwa, bantu bebungi bakwete kwipikeena, be n’etombo, na mukao na bangi bantu. Anka ku nfudiilo a byoso, abashala bisumanga. Bible akula’shi: Bakwete “kubinga lupapi.”​—Mulungudi 4:4.

13. (a) Abitungu tumone mudimo wetu naminyi? (b) Nkinyi kibadi kipeteshe Mpoolo muloo wa binyibinyi?

¹³ Byabya, twi na lukalo lwa kwikala na nshalelo e buwa, na ta bi bubi kukimba mudimo awitusankisha nya. Anka mudimo wetu tawikalanga pa mbalo ya kumpala mu muwa wetu. Yesu bambile’shi: “Ta kwi su ngumune mulombeene kufubila bamfumu babidi: bisumanga ashikwa umune afule ungi; sunga’shi alamata kwi umune apeeshe ungi. Ta kwi mulombeene kufubila Efile Mukulu na nfwalanga.” (Mateo 6:24) Kufubila Efile Mukulu na kulongyesha bangi bantu myanda i mu Bible akwitupetesha muloo ukile bungi. Mpoolo mutumibwa badi mumone uno mwanda. Pabadi ki mukinga, badi mwipaane mu kukimba mudimo wibuwa. Kunyima kwa mafuku, bapetele muloo wa binyibinyi nsaa ibamwene mukandu w’Efile Mukulu kwaushintuula nshalelo a bantu babadi mulungule mukandu wibuwa. (Badika 1 Beena-Tesalonika 2:13, 19, 20.) Mu uno ndumbulwilo ta mwi mudimo ulombene kwitwikasha na muloo bu kufubila Yehowa na kulungula bangi bantu mukandu waye nya!

14. Bwakinyi bantu abakumina kinangu kya’shi mbalombene kufudiisha myanda i mu ino nsenga abo banabene?

¹⁴ “Bantu mbalombene kupudisha myanda yabo’bo banabene.” Bantu bebungi abakumina kino kinangu. Bwakinyi? Su bibadya kwikala byabya, tatubadya kwikala na lukalo na bukunkushi bw’Efile Mukulu na dingi tubadya kwikala atukitshi nka kya tukumina. We kupusha bantu abakula’shi myanda ikwanka bu ngoshi, bibeshi, nsala, na bulanda abipu. Ingi rapore ayakula’shi: “Kabingilo akatakula bantu mu kwakula’shi nshalelo kwete kwenda na kulongama pa nsenga mwanda bantu mbaate kitshibilo kya kulumbula nsenga ishima bwa’shi ikale mbalo ibuwa kushala.” Mbya binyibinyi su? Bantu bakwete kwela binangu bya mishindo yabadi balombene kufudisha myanda i mu ino nsenga binyibinyi su? Byabya tubandeyi kutalula ino myanda.

15. Bwakinyi atwakula’shi mu nsenga mwi myanda ibukopo?

¹⁵ Bantu mbalombene kufudiisha ngoshi su? Mu Ngoshi ya kumpala na ya kabidi ya nsenga ishima, nkufwe bantu bakile pa midiyo 60. Penda mu kipwa kya 2015, mbafilushe bantu midiyo 12,4 mu maumbo aabo pabukopo pa mwanda wa ngoshi sunga wa kubingwabingwa. Bino mbilombashe bungi bwa bantu midiyo 65 babadi bafilushe. Twi kwakula naminyi pabitale bibeshi? Mu angi ma mbalo, mwi mishindo ya bibeshi ikwete kwenda na kupeela. Anka mu aa ma mbalo amune, bingi bibeshi bya ingi mishindo bu bungifi bwa ku Internete, kukyengyesha bena kifuko, buntomboshi, na kutshiba kwa milomo, bikwete kufima. Twambe naminyi bwa mikumbo? Kushi mpaka bantu mbapete manga bwa kupaasha ingi mikumbo. Anka rapore ya mu kipwa kya 2013, ayakula’shi ku kipwa kyoso bantu midiyo kitema be mushi mwa bipwa 60 bakwete kufwa na maladi a eshimba, maladi a kufwa lupoolo (AVC), cancer, maladi a muuwa, na dyabete. Twakule kinyi bwa bulanda? Banke a Nsenga ishima (Banque mondiale) badi mwakule’shi penda mu Afrike bungi bwa bantu be na bulanda bukilekile mbwende na kufima kubanga pa midiyo 280 mu kipwa kya 1990 na ku midiyo 330 mu kipwa kya 2012.

16. (a) Bwakinyi nka penda Bufumu bw’Efile Mukulu ngi bulombene kufudiisha myanda i mu ino nsenga? (b) Yeeshaya na Mufundji a misambo abakwile kinyi pabitale abikakitshi Bufumu bw’Efile Mukulu?

¹⁶ Bino bileshesho ta mbipya kwatudi nya. Lelo uno, ndumbulwilo ya myanda ya Nfwalanga na ya politike abeyikunkusha kwi bantu befule nk’abo banabene. Bano bantu ta mbalombene kupudisha myanda ya ngoshi, bibeshi, mikumbo, na bulanda nya. Nka penda Bufumu bw’Efile Mukulu ngi bulombene kukita byabya. Banda kwela binangu mushindo wabakalumbulwila bantu myanda kwi Yehowa. Bufumu bwaye abukakatusha myanda yoso ayibwesha ngoshi, bu kwikumina, kutshiba milomo, ntondo y’eumbo, bipwilo bya madimi, na Satana aye nabene. (Misambo 46:8, 9) Bufumu bw’Efile Mukulu abufudiisha bibeshi. Sunga lelo uno, buno Bufumu bukwete kulongyesha bantu midiyo bya kwifulena na kwikulupishena muntu na mukwabo. Ta kwi ungi mbulamatadi mulombene kukita bino nya. (Yeeshaya 11:9) Yehowa apudisha mikumbo mu kapindji kapeela na kwikasha bantu booso bapwidikye na mbidi bukome. (Yeeshaya 35:5, 6) Afudiisha bulanda na kupa bantu booso mushindo wa kwikala na nshalelo a muloo na kwibekasha mu kipwano naye. Uno nshalelo e na muulo kukila kwikala na mututo wa nfwalanga.​—Misambo 72:12, 13.

17. We kusumbula kinangu kya ino nsenga naminyi?

¹⁷ Byabya, su opusha kinangu kipalakane lelo uno akitompo lukumiino loobe, tentekyesha akyakula Bible pa wawa mwanda. Ewakule na mukwetu mulume sunga mukwetu mukashi munyingye mu kikudi. Nangusheena bwakinyi bantu abakumina kyakya kinangu, na bwakinyi takibuwa, na byodi mulombene kwikisumbula. Twi kwikalwila atwe banabene ku kinangu kya ino nsenga pa kutumikila mayi abakwile Mpoolo mutumibwa’shi: “Tambukayi na bukalamwino kwi bantu ba paasha, . . . byanudya kuwuka bipwandjikiile kwaluula muntu ooso.”​—Beena-Kolose 4:5, 6, Esambi dipya 2015.