1, 2. (a) Yesu badi apusha naminyi pabitale miiya y’Efile Mukulu? (b) Bafundji na Bafadisee abadi abafubisha Miiya mu kipaso kibubi naminyi?

YESU badi mufule miiya ya Moyiise. Bino tabitukemesha nya, mwanda ino miiya ibadi ayifiki kwi Nshaye, Yehowa, Muntu e na muulo kukila bangi bantu booso mu nshalelo a Yesu. Mu mukanda wa Misambo 40:9, Bible badi mutemukye’shi Yesu akekala na kifulo kikata bwa miiya y’Efile Mukulu. Awamba’shi: “Efile Mukulu ande, nakyebe kukita akikulongamina, dingi miiya yoobe i mwishimba dyande.” Mu myanda yoso ibadi akitshi na ibadi mwakule, Yesu balesheshe’shi miiya y’Efile Mukulu ngipwidikye, i na muulo, na ayikalombana kushi mpaka.​—Mateo 5:17-19.

² Yesu badi mwinyongole ngofu pa kumona Bafundji na Bafadisee abafubisha miiya ya Nshaye mu kipaso kibubi, na kumwesha ino miiya bu ishi ilulame. Bebalungwile’shi: “Anwe anweele ky’ekumi kya lwenyi na byenyenyi na bikotshi,” badi akyebe kwamba’shi, abadi bepaane mu kukookyela tu myanda tukile bupeela twa mu miiya. Byabya, mwanda kinyi wi bubi ubabadi abakitshi? Yesu apatuula’shi: “Aku anupungakanya kikile bukata ku miiya: bululame, lusa, na bulamate.” (Mateo 23:23) Bafadisee tababadi abapusha akipushisha inyi miiya, na babadi abapwandikisha’shi abo mbakile bangi. Anka Yesu badi apusha binangu bi kunyima kwa miiya na kibadi akilesha mwiya ooso pabitale Yehowa.

3. Mu uno mwisambo atukyebe kwakwila kinyi?

 ³ Atwe bena Kidishitu, ta twi mu kitungo kya kukookyela Miiya ya Moyiise nya. (Beena-Looma 7:6) Byabya bwakinyi Yehowa badi mufundishe ino Miiya mu Eyi dyaye Bible? Mpa mwanda akumina’shi tupushe na kutumikila “kikile bukata,” mu ungi ngakwilo twi kwamba’shi mayi a kulonda e kunyima kwa Miiya. Bu kileshesho, mayi a kulonda kinyi atulongyela ku mpàngo ya mpata ya kufwamina? Mu mwisambo ushale, tupetele malongyesha ebungi pabitale myanda ibadi ayitungu’shi muntu mwipayishene akite. Mu uno mwisambo, atukyebe kulonga myanda ayitulongyesha mpata ya kufwamina pabitale Yehowa na mushindo watudi balombene kwambula ngikashi yaye. Atukaluula ino nkonko isatu: Mpata ya kufwamina ayilesha’shi Yehowa e na lusa naminyi? Ayitulongyesha kinyi pabitale mweneno a Efile Mukulu pabitale muwa? Na ayilesha kululama kwaye kupwidikye naminyi? Mu ino myanda yoso, ekitshishe bwa kumona kipaso kyodi mulombene kwambula Nshobe e mwiyilu.​—Badika Beena-Efeso 5:1.

4, 5. (a) Myanda kinyi ibabadi balumbuule bwa’shi muntu bayipayishena ku masaku ende lubilo mu lupata lwa kufwamina, na bwakinyi? (b) Bino abitulongyesha kinyi pabitale Yehowa?

⁴ Yehowa badi mwate mpàngo ya’shi mpata isamombo ya kufwamina ikale pa ma mbalo abadi balombene kufika kwi bantu kushi lukalakashi. Balungwile bena Isaleele bwa kusangula mpata isatu ku lupese lumune, ingi isatu ku lungi lupese lwa mwela wa Yoordano. Bwakinyi? Bwa’shi yawa asuku atwele mu lumune lwa ku ino mpata bukidibukidi na kushi lukalakashi. (Mbadiko 35:11-14) Mashinda abaadi aende ku ino mpata abadi alumbulwe kalolo. (Miiya Ikituulwe 19:3) Muyiile bipikwa bya bena Yuuda, kubadi bitundwilo mu mashinda oso bwa kukwasha muntu bayipashena bwa kutundula mpata. Bu bibakudi mpata ya kufwamina mu Isalele, mwina Isalele badi mwipe muntu ku masaku tabadi mulombene kwenda mu kufwamina mu maumbo abeene nya, mwanda kwakwa, badi mulombene kutwela mu ndangwilo ya b’efile ba madimi.

⁵ Banda kunangushena bwa uno mwanda: Yehowa badi mwambe’shi ntomboshi oso badi mulombene kwipayibwa. Anka badi mushinkamishe’shi muntu oso ayipaa muntu ku masaku badi mukumbene kumufwila lusa na kalolo na kumukalwila. Ungi muntu aapatuula myanda ya mu Bible alesha’shi: “Myanda yooso ibadi ilumbulwe kalolo na mu kipaso kipelepele.” Yehowa ta Nsushi ntomboshi mulombene kukumina kukyengyesha bafubi baye nya. Pamutwe wa byabya, aye nyi “nsha-lusa lungi.”​—Beena-Efeso 2:4.

6. Bafadisee abadi abambula lusa lwa Yehowa su? Patuula.

⁶ Anka, Bafadisee tababadi abakumina kufwila bangi lusa nya. Bu kileshesho, mukanda wa bipikwa bya bena Yuuda aulesha’shi Bafadisee abadi abapele kufwila muntu bakitshi kilubilo kimune lusa misusa ikile pa isatu. Bwa kulesha bubi bwa binangu byabo, Yesu badi mutushe lukindji lwa Mufadisee badi atekye mu bwipi mwa muudishi a bitadi.  Mufadisee badi akula’shi: “Obe Efile Mukulu ande, nakutumbula bu panshii bi bangi bantu: ba ngifi, bankitshishi a bubi, na abatambuka na bakashi ba beene, sunga dimo bu uno ngudishi a bitadi.” Ndilongyesha kinyi dibabadi batushe kwi Yesu pa uno mwanda? Dilongyesha di’shi Bafadesee abadi ‘abapeesha bangi bantu booso,’ na tababadi abanangushena’shi be na lukalo lwa’shi bebafwile lusa nya.​—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) We kwambula lusa lwa Yehowa naminyi? (b) Bwakinyi abitungu twikale na kwiyisha bwa kumona bya kufwila bangi lusa?

⁷ Twambuleyi Yehowa, anka tatwambulanga Bafadisee. Twikaleyi atufwila bangi lusa na kwibalesha kalolo. (Badika Beena-Kolose 3:13.) Tukwasheyi bangi bantu bwabadya kupeta mushindo wa kwituteka lusa. (Luka 17:3, 4) Eyipushe’shi: ‘Nafwilaa bangi lusa bukidi na bipelepele, sunga banfiitshisha munda misango ibungi su? Nakuminaa kwalusha butaale bukidi bukidi na muntu munfitshishe munda sunga munginyongoshe su?’

⁸ Abitungu twikale na kwiyisha bwatudya kumona bya kufwila bangi lusa. Bafadisee abadi abanangushena’shi abadi bakile bangi bantu booso, ngi bwakinyi tababadi abakumina kufwila bangi lusa. Anka, atwe bena Kidishitu, bu byatudi na kwiyisha, ‘atumonaa bangi bu bee kunundu kwetu’ na kwibafwila lusa bipelepele. (Beena-Fidipe 2:3) Twi kwiyipusha’shi, ‘nkwete kwambula Yehowa na kulesha’shi ne na kwiyisha su?’ Su twi na kwiyisha, abikabofwila bangi bwabadya kwituteka lusa na atukamono bya kwibafwila lusa. Twikaleyi na bukidi bwa kufwila bangi lusa na lotoolo mu kukimba bya kwibingisha.—Mulungudi 7:8, 9.

9. Yehowa badi mukwashe bena Isaleele bwabadya kupusha’shi muwa nkintu kya kishila naminyi?

⁹ Kamune ka ku tubingilo tubabadi batudile mpata ya kufwamina nka kukalwila bena Isaleele mu kusemuna dibasa dya mase pa kuponesha mase a muntu shii musoole. (Miiya Ikituulwe 19:10) Yehowa mmufule muwa, na mmushikwe bantu abayipayishena. (Nkindji 6:16, 17) Bu byadi Efile Mukulu sha kululama na e selele, ta mulombene kwilwankana muntu abadi bayipee ku masaku nya. Eyendo’shi muntu badi ayipayishena ku masaku abadi abamufwila lusa. Anka bibadi abitungu’shi abande kupatuula mwanda waye kumpala kwa bakulu. Su bakulu abamusambisha abasangana’shi ekele mwipayishene ku masaku, yaya nsaa muntu mwipayishene badi na kya kushala mu lupata lwa kufwamina mpa na apakafwila tshite mwakwidi mukata e panundu. Pangi bibadi abitungu’shi muntu bayipayishena ashale mu lupata lwa kufwamina munda mwa mafuku a muwa waye oso. Ino mpàngo ayitentekyesha bena Isaleele’shi muwa nkintu kya kishila. Bwa kupa Yawa bapangile muwa kinemo, bibadi abitungu’shi bakite mwabo moso bwa kupela kutula muwa wa bangi bantu mu masaku.

10. Muyile mayi a Yesu, Bafundji na Bafadisee abadi abalesha’shi tababadi abaata muwa wa bantu na muulo naminyi?

¹⁰ Mu kwilekena na Yehowa, Bafundji na Bafadisee abadi abalesha’shi tababadi abaata muwa wa bangi bantu na muulo nya. Yesu bebalungwile’shi: “Nubakatusha lufungula lwa kîbi kya kiûkilo. Anwe banabene ta nwi batwele mwanka.” (Luka 11:52, EEM) Yesu badi akyebe kwamba kinyi? Badi akyebe kwamba’shi Bafundji na Bafadisee babadi bantu balombene kupatulwila  bantu Eyi dy’Efile Mukulu na kwibakwasha bwabadya nkapeta muwa wa ikalaika. Pamutwe pa byabya, abo abadi abakimbi bya kukutshishwa bantu kulonda Yesu, mwikale “Nfumu a muwa.” (Bikitshino 3:15, Esambi dipya 2015) Mu uno mushindo abadi abakunkusha bantu ku kabutu. Bafundji na Bafadisee abadi na kwitatula na befule abo banabene, na tababadi ababasuka muwa wa bantu nya. Bino abilesha’shi abadi ba ntomboshi na bakutwe kifulo!

11. (a) Mpoolo mutumibwa badi muleshe’shi amonaa muwa bu abiumonaa Yehowa naminyi? (b) Nkinyi akiketukwasha bwa kwambula katshintshi ka Mpoolo mu bulungudi?

¹¹ Twi kwambula Yehowa na kupela kwambula Bafundji na Bafadisee naminyi? Atukitshi bino nsaa yatunemeka na kwata muwa na muulo. Mpoolo mutumibwa badi akitshi bino pa kulungula mukandu wibuwa wa Bufumu kwi bantu bebungi muyile ngobesha yaye. Ngi bwakinyi badi mulombene kwakula’shi: “Ne mwisuule mu mwanda wa mase a muntu ooso.” (Badika Bikitshino 20:26, 27.) Byabya, Mpoolo badi alungula mukandu wibuwa nka pa mwanda tabadi akumina kupusha bu e n’ebasa sunga pa mwanda wa’shi Yehowa bamulungwile’shi abitungu alungula mukandu wibuwa su? Nya. Mpoolo badi mufule bantu. Badi aata muwa wabo na muulo, na badi akumina’shi bakapete muwa wa ikalaika. (1 Beena-Kodinda 9:19-23) N’atwe namu abitungu twikale atumono muwa bu abiumonaa Yehowa. Akumina’shi muntu ooso elangye bwa’shi amone bya nkapanda. (2 Mpyeele 3:9) Bwatudya kwambula Yehowa, abitungu tufule bantu. Binangu bya lusa abiketutakula bwatudya kulungula mukandu wibuwa na katshintshi na atukekala na muloo wa kwibikita.

12. Bwakinyi kusuuka kwa masaku kwi na muulo kwi mwilo w’Efile Mukulu?

¹² Bwa kumona muwa abiumonaa Yehowa, abitungu dingi twikale na binangu bibuwa pabitale kusuuka masaku. Abitungu twikale atutambusha bintu na kufuba mu mushindo ushi bya kutusha masaku, mpa na nsaa yatukwete kwibaka nshibo, yatwiyilumbuula, sunga patwende ku mbalo ya lulangwilo. Kupela kwa’shi bantu bapeta masaku, na kwikala na mbidi bukome kwi na muulo kukila kulama makuta na kupela kukisha nsaa. Misusa yoso, Efile Mukulu eetu akitaa nka myanda ilulame, na akumina’shi tumwambule. Bakulu mu kakongye be na lukalo lwa kunangushena ngofu pabitale kupela kwa masaku, bwabo’bo banabene mpa na bwa bangi. (Nkindji 22:3) Su mukulu bakutentekyesha miiya sunga mayi a kulonda pabitale kusuuka kwa masaku, abitungu omuteemeshe. (Beena-Ngalatea 6:1) Su bwekala omono muwa abiumonaa Yehowa, ‘tokatwala bushito bwa lufu lwa muntu’ nya.

13, 14. Bakulu ba mu Isaleele abadi balombene kwambula kululama kwa Yehowa naminyi?

¹³ Yehowa balungwile bakulu ba mu Isaleele bwabadya kwambula kululama kwaye. Kya kumpala, bibadi abitungu’shi bakulu bashinkamishe mwanda oso kalolo. Kunyima, abadi na kya kutaluula abikalanga binangu bya muntu mwipayishene, mwikeelo waye, na myanda yadi mukite mu mafuku ashale, akupu ngi bamone bya kutshiba su abitungu kumufwila lusa. Bibadi abitungu’shi bakulu bashushuule bwa kuuka su muntu mwipayishene ekalanga na mushikwa na muntu abayipaa. (Badika Mbadiko 35:20-24.) Bibadi abitungu’shi kwikale tumonyi, tubidi sunga twi bungi bwa kumona bya kutshibila muntu bayipayishena kibawe.​—Mbadiko 35:30.

¹⁴ Kunyima kwa’bo kuuka abikalanga mwanda ooso, bibadi abitungu’shi bakulu banangushene pabitale muntu nabene, kushi penda pa mwanda ubakitshi. Bibadi abitungu’shi bakulu bekale na kapatupatu bwabadya kumona kula na kumona bya kuuka akikalanga kitakule uno muntu mu kukita bino. Kya kumpala, abadi na lukalo lwa kikudi kiselele kya Yehowa bwakidya kwibakwasha bwa’shi bambule kapatupatu, lusa, na kululama kwaye.​—Efilu 34:6, 7.

15. Mweneno a Yesu pabitale ba nkitshishi ba milwisho badi mwilekene na a Bafadisee naminyi?

¹⁵ Bafadisee tababadi abasambisha muntu na lusa nya. Abadi abemeena pa mwanda ubakitshi muntu pamutwe pa kutala bi mwikelo waye. Bangi Bafadisee pababadi bamone Yesu adi kya kudya ku nshibo kwa Mateo, abayipwishe balongi baye’shi:  “Bwakinyi mulambukishi eenu adi na baudishi ba bitadi na basha-milwisho?” Yesu namu bebalulwile’shi: “Ta mbe na mbidi bukome be na lukalo na munganga, anka basha mikumbo. Byabya ndaayi mu kuyiya kino kyambilo: ‘Ndusa lwankyebe, ta milambu.’ Mwanda ntshi mufikye mu kwitanyina balulame nya, ne mufikye bwa baasha-milwisho.” (Mateo 9:9-13) Yesu badi akalwila ba nkitshishi ba milwisho su? Ta mbyabya nya. Badi akumina’shi belangye. Uno ngi mwanda ukata ubadi mu mukandu ubadi alungula. (Mateo 4:17) Yesu bamwene’shi bamo “bafutshishi ba bitadi bebungi na bankitshishi-a milwisho” abadi abakumina kushintuluka. Tababadi bafikye ku nshibo kwa Mateo nka penda mu kudya nya. Abafikile pa ino nshibo mwanda abadi abalondo Yesu. (Maako 2:15) Mwanda wa malwa, Bafadisee bebungi tababadi abamono bantu mu mushindo ubabadi abebamono kwi Yesu nya. Tababadi abakumina’shi bantu mbalombene kushintuluka, na babadi abebamono bu bankitshishi ba milwisho bashii na lukulupilo. Uno mweneno a Bafadisee mwilekene ngofu na a Yehowa e na kululama na lusa!

16. Abitungu bakulu be mu komite a kusambisha bekitshishe bwa kuuka kinyi?

¹⁶ Lelo uno, abitungu bakulu bambule Yehowa, ‘mufule kululama.’ (Misambo 37:28) Kya kumpala, abitungu “bakimbe ngofu” bwabadya kushinkamisha su muntu mmukite mulwisho binyibinyi. Su mmukite mulwisho, abitungu balonde myanda yabadi baleshe mu Bible bwabadya kuuka kya kukita. (Miiya Ikituulwe 13:12-14) Nsaa yabadi mu komitee a kusambisha, abitungu bataluule mwanda kalolo bwabadya kuuka su muntu mukite mulwisho ukata belanga sunga’shi ta mwilangye. Kukita bino ta mwanda ubofule nya. Bwa kuuka’shi muntu belanga abitungu kuuka yawa muntu byamono mulwisho wadi mukite na bi mwishimba dyaye. (Kibafumbwilwe 3:3) Bwa kufwila muntu mukite mulwisho lusa, abitungu elangye. *

17, 18. Bakulu be kuuka naminyi’shi muntu belanga binyibinyi? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

¹⁷ Yehowa na Yesu abauku kalolo abinangushena muntu na byapusha, mwanda abo be na ngobesha ya kumona bi mu mashimba. Anka bakulu ta be na ngobesha ya kumona bi mu mashimba nya. Byabya su we mukulu, we kuuka naminyi’shi muntu belanga binyibinyi? Kya kumpala, teka bwa kupeta binangu na kapatupatu ka Yehowa. (1 Banfumu 3:9) Kya kabidi, fuba n’Eyi dy’Efile Mukulu na mikanda ayitusha mpika a kishima bwa’shi ikukwashe bodya kumona kwilekena kwi pankatshi pa “kinyongwa ki mwishinda dya ba pa nsenga” na “kinyongwa ki mwishinda dy’Efile Mukulu,” kwamba’shi kwilanga kwa binyibinyi. (2 Beena-Kodinda 7:10, 11) Tala mu Bible bwa kumona byabalesha bantu abadi belangye na bantu abapelele kwilanga, na otaluule bibabadi abapusha mwishimba, bibaadi binangu byabo, na bibabadi bakite.

¹⁸ Kya kasatu, nangushena pabitale yawa muntu, kushii kutala penda mwanda ubakitshi. Eyipushe ino nkonko: Bwakinyi bakitshi byabya? Bwakinyi ekeele mwate kino kitshibilo? Nkalakashi kinyi yadi nayo na myanda kinyi imukambile? Bible badi mutemukye pabitale Yesu nfumu a kakongye ka bena Kidishitu’shi: “Taatshibi kiimu muyile kwaye kumona, taakula muyiile akipusha matwi aaye. Ayimusha be mu malwa mu bululame, aakwila balanda ba mwiumbo na kalolo.” (Yeeshaya 11:3, 4) Anwe bakulu, Yesu mmwinusangule bwanudya kulama kakongye, na akenukwasha bwanudya kutshiba kiimu na kululama na lusa. (Mateo 18:18-20) Twi na lutumbu lukata bu byatudi na bakulu abetupasukila! Abetukwasha dingi bwatudya kwileshena kululama na lusa munkatshi mwetu.

19. Ndilongyesha kinyi dyatupetela ku mpata ya kufwamina dyokumina kutumikila?

¹⁹ Mu Miiya ya Moyiise mwi “bushima bwa kiwukilo na bwa eyendo.” Ayitulongyesha pabitale Yehowa na mayi aaye a kulonda. (Beena-Looma 2:20) Mpata ya kufwamina yabadi baleshe mu mwiya, ayilongyesha bakulu mushindo wabadya ‘kutshiba biimu mu kululama,’ na ayitulongyesha boso bwetu bwatudya kwileshena “[kifulo] na lusa.” (Sekadya 7:9) Sunga byekala’shi tabetutekye bwatudya kulonda Miiya ya Moyiise, Yehowa tamushintulukye nya. Kululama na lusa bi nka na muulo ku meso kwaye. Twi na mwabi ukata wa kulangwila uno Efile Mukulu. Twambuleyi ngikashi yaye ibuwa na tutuuleyi kifwamino kyetu mwadi!