1-2. (a) Jibile nkinyi? (Tala kashibo akamba’shi “ Jibile baadi alesha kinyi?”) (b) Bu byabadi bebileshe mu Luka 4:16-18, nkinyi kibaadi Yesu mwakule?

MU ANGI maumbo abasangelaa bipwa 50 bya kumunana kwa nfumu sunga ndalamumba kampanda. Byabya bipwa 50 mbiukiibwe bu jibile a kumunana. Ino misangeelo mbalombene kwiyisangala mwifuku dimune, mu lubingo, sunga mafuku ebungi, anka yaya misangeelo ayipwiya na bantu abeyilubaa.

² Atukyebe kutaluula musangeelo wa Jibile wibuwa bukile, ukile mpa na musangeelo wa Jibile ubabadi abakitshi mu Isaleele a kala munda mwa kipwa kishima, pabaadi apalombana bipwa 50 byoso. Yawa Jibile baadi atwadila bena Isaleele bulungantu. Bwakinyi bino mbitutale lelo uno? Mwanda Jibile a bena Isaleele etutentekyesha mpàngo ikile buwa ya bulungantu yabakwete kwata kwi Yehowa lelo uno, bulungantu bubabadi bakwile kwi Yesu.​—Badika Luka 4:16-18.

3. Bu byabadi bebileshe mu Beena-Levi 25:8-12, mbikunyi bibaadi Jibile akwasha bena Isaleele?

³ Twi kupusha kalolo kibaadi Yesu akyebe kwamba pabakwile bwa bulungantu pa kutaluula mpàngo ya Jibile ibaadi Efile Mukulu mwate bwa mwilo waye kala. Yehowa balungwile bena Isaleele’shi: “Kyakya kipwa kya makumi atâno, anukekîkasha kya kishila. Anukapalakasha mwiumbo dyoso mukandu wa kutshiba bulungantu bapika boso bashâle mwanka. Kyakya kipwa akikaudikwa bu kipwa kya bulungantu. Muntu ese bádi mupâne kipindji kyê kya nsenga abakamwalwisha kyanka. Yawa namu bádi mwipâne bu mpika, akâlukîla mu kifuko kyâbo.” (Badika Beena-Levi 25:8-12.) Mu mwisambo ubashala, tumwene  bibaadi efuku dya Sabato adikwasha bena Isaleele. Mbikunyi bibaadi Jibile akwasha bena Isaleele? Su mwina Isaleele baadi na bishiyo bibungi, baadi apana kipindji kyaye kya nsenga bwa kwibifuta. Mu kipwa kya Jibile, abaadi abamwalwisha kyanka. Byabya, yawa muntu baadi alukiila mu “kipindji kyaye kya nsenga,” yaya nsaa bupyanyi bwa bana baye tabushimina nya. Ku lungi lupese, muntu baadi mu lukalakashi lukilekile baadi mulombene kuudisha mwana sunga aye nabene ku bupika bwa kufuta bishiyo. Mu kipwa kya Jibile yawa mpika baadi ‘alukiila mu kifuko kyabo.’ Byabya, takwi muntu baadi mulombene kwenda ku bupika bwa loso kushi lukulupilo lwa kwalukiila nya! Bino abilesha’shi Yehowa baadi apasukila mwilo waye.

4-5. Bwakinyi bi na muulo bwa’shi tulongye pabitale Jibile lelo uno?

⁴ Jibile baadi dingi na bukwashi kinyi? Yehowa baadi mupatuule’shi: ‘Takwikala balanda kwenu nya, pakutala abiikala Yehowa mwinuwushe na myabi mwiumbo adiinupa Yehowa Efile Mukulu eenu buu bupyanyi.’ (Miy. 15:4) Mbilekene bikata na bikwete kukitshika pa nsenga lelo uno, pe ba mpeta abanyisha kufika ba mpeta balanda abanyisha kwikala balanda.

⁵ Atwe bena Kidishitu, tatwi mu Mwiya wa Moyiise nya. Bino abilesha’shi tatukwete kulonda yaya mpàngo ya kala ya kwikasha ba mpika bulungantu, kulekyela bangi bishiyo na kwalusha bipindji bya nsenga nya. (Lom. 7:4; 10:4; Ef. 2:15) Kadi kulonga pabitale Jibile kwi na muulo kwatudi. Bwakinyi? Mwanda atulongo pabitale bulungantu abwitutentekyesha mpàngo ibaadi Yehowa mwate bwa mwilo wa Isaleele.

6. Bantu be na lukalo lwa kupososhwa ku kinyi?

⁶ Atwe boso twi na lukalo lwa kwikala bulungantu mwanda twi ba mpika mu mushindo kampanda​—ba mpika ba mulwisho. Mwanda twi basha milwisho, nyi bwakinyi tukwete kununupa, kukumba, na kufwa. Bebungi bakwete kwibishinkamisha nsaa yabetala mu lumweno sunga pabende ku lupitalo bwa kwibukisha. Dingi atubofulaa ku mashimba nsaa yatukitshi  milwisho. Mpoolo mutumibwa bambile’shi baadi ‘mwina lukano lwa mwiya wa mulwisho [ubaadi] mu mbidi yaye.’ Bakwile dingi’shi: “Ami uno, muntu shii na mwabi! Naanyi a kunkuula ku ino mbidi ya lufu?”​—Lom. 7:23, 24.

7. Yeeshaya batemukile kinyi pabitale bulungantu?

⁷ Mwanda wa muloo, Yehowa mmwate mpàngo ya kwitupasha, sunga kwitupososha ku mulwisho. Yesu ndjo mwitupososhe. Mu siekele a mwanda, kumpala kwa Bipungo byetu, mutemuki Yeeshaya batemukile pabitale kupososhwa kukata kwa mu mafuku aafiki​—kupososhwa akukakitshika mu mafuku aafiki kumpala, nkwilekene na kwa mu kipwa kya Jibile a bena Isaleele. Bafundile’shi: “Kikudi kya Mwanana Yehowa kii pandji, mwanda Yehowa mmungyele mwimu bu musangulwe aaye, mmuntume mu kutwadila balanda mukandu wa muloo, bwa kubuka batapikye ku mashimba, kuukisha bakwatshibwe ku bupika kufika kwa bulungantu.” (Yesh. 61:1) Bwabwa butemuki bubaadi butale nanyi?

8. Butemuki bwa Yeeshaya pabitale bulungantu mbutale nanyi?

⁸ Bwabwa butemuki bwi na muulo ukata, bubabangile kulombana kunyima kwa Yesu kubanga mudimo waye wa bulungudi. Pabayile ku kitumbwilo kwabo ku Nazarete, Yesu babadikile ano mayi a Yeeshaya kwi bena Yuuda abaadi bebungye kwakwa. Yesu balesheshe’shi ano mayi ngamutale pabambile’shi: ‘Kikudi kya Yehowa ki pandji, mwanda mmungyele mwimu bwa kulungula mukandu wibuwa kwi balanda. Mmuntume bwa kuwukisha bulungantu bwa bee mu lukano na kuwukisha ba mpofu’shi tabàdi pa kumona; na kufungusha baaba bee mu bupika, na kuwukisha mwanda wa kipwa kya buntu bwa Yehowa.’ (Luk. 4:16-19, NWT) Mbikunyi bibaadi Yesu mulombashe buno butemuki?

9. Bantu bebungi mu mafuku a Yesu abaadi bakulupile bulungantu bwa mushindo kinyi?

⁹ Bwawa bulungantu bubaadi Yeeshaya mutemukye na bubaadi Yesu mubadikye, bubabangile kulombana mu siekele a kumpala. Yesu baadi mwibishinkamishe pabambile’shi: “Kino kipindji kya bifundwe kyanubakatuka mu kupusha, mwanda wâkyo ubalombana lelo uno.” (Luk. 4:21, EEM) Bantu bebungi abaadi bapushe kubadika kwa Yesu, abaadi banangushene pangi’shi akwikala kushintuluka mu myanda ya politike, bwa kwibapososha kwi bena Looma. Abaadi banangushene nka bu baaba bantu babidi abambile’shi: “Atwe naamu tubaadi atukulupila’shi aye nyi akakuula Isaleele.”  (Luk. 24:13, 21) Atuuku’shi Yesu tabaadi mutume balongi baye bwabadya kutombokyela bena Looma nya. Kadi, baadi mwibalungule bwabadya kufuta “Keezare bya Keezare.” (Mat. 22:21) Kadi mbikunyi bibaadi Yesu mufwishe bulungantu aa mafuku?

10. Yesu baadi mwikashe bantu mu bulungantu bwakinyi?

¹⁰ Mwana a Efile Mukulu bafikile mu kukwasha bantu bwabadya kupeta bulungantu, mu mishindo ibidi. Wa kumpala Yesu mmupososhe bantu ku malongyesha a bakunkushi ba bipwilo bya madimi. Aa mafuku, bena Yuuda bebungi abaadi ku bupika bwa bipikwa na nkumiino ya madimi. (Mat. 5:31-37; 15:1-11) Baaba abaadi abeamba’shi bakwete kukunkusha bantu mu kikudi, abaadi ba mpofu mu kikudi. Pa mwanda abaadi bapele Mesiya na bya binyibinyi bibaadi alongyesha, ntabaukye Efile Mukulu​—mbatungunukye na kwikala ba mpofu na tambebafwile lusa. (Yo. 9:1, 14-16, 35-41) Ku bukwashi bwa malongyesha a binyibinyi na kileshesho ki buwa, Yesu baadi muleshe bantu beyishe byabadi balombene kwikala bulungantu ku malongyesha a madimi.​—Mak. 1:22; 2:23–3:5.

11. Mushindo kinyi wi na muulo ubaadi Yesu mwikashe bantu bulungantu?

¹¹ Wa kabidi, Yesu baadi mwikashe bantu bulungantu bwa milwisho ibabaadi bapyane. Mwanda Yesu baadi mutushe muwa waye bu nkulo, Efile Mukulu mulombene kufwila baba boso abalesha lukumiino mu nkulo yadi mutushe lusa. (Eb. 10:12-18) Yesu bambile’shi: “Su Mwana eenukuula anwikala biinyibiinyi bantu balungantu.” (Yo. 8:36) Bwabwa bulungantu bubaadi buwa kukila bwabwa bubaadi mwina Isaleele apete mwifuku dya jibile! Bu kileshesho, muntu baadi apete bulungantu mwifuku dya jibile baadi mulombene kwikala dingi mpika, na baadi nka na kya kufwa.

12. Bantu kinyi ba kumpala kwikashwa bulungantu bubaadi Yesu mwakule?

¹² Mu kipwa kya 33 bipungo byetu (B.B.) mwifuku dya Pantekote, Yehowa baadi mwele batumibwa na bangi balume na bakashi basha lulamato mwimu na kikudi kyaye. Baadi mwibakumiine bu bana baye bwashi pabasanguka bakamunane na Yesu mwiyilu. (Lom. 8:2, 15-17) Bano nyi bantu ba kumpala kwikasha bulungantu bubaadi Yesu mwakule mu kitumbwilo mu Nazarete. Bano balume na bakashi tababaadi dingi ku bupika bwa malongyesha a madimi na miiya ya bakata ba bipwilo bya bena Yuuda ishii baadi Mwiyi dy’Efile Mukulu. Efile  Mukulu tabaadi dingi ebamono bu balungantu ba mulwisho. Uno jibile a mu kifwanyi baadi mubangye na kwedibwa mwimu kwa balongi ba Kidishitu mu 33 B.B., akafudjila ku nfudilo kwa Bipwa Kinunu bya Kumunana kwa Yesu. Myanda kinyi ibuwa ayikitshika kubanga binobino na kumpala kwa’shi Bipwa Kinunu bya Kumunana kwa Yesu bipwe?

13-14. Kukatusha bedibwe mwimu, mbananyi dingi balombene kupeta bulungantu bubaadi Yesu mwakule?

¹³ Lelo uno, midiyo ya bantu balulame ba mu miilo yoso be mu “ingi mikooko.” (Yo. 10:16) Nta bebetamine kwi Efile Mukulu bwa kumunana na Yesu mwiyilu nya. Anka Bible amba’shi be na mushindo wa kushala bwa loso pa nsenga. Nyi lukulupilo lodi nalo su?

¹⁴ Mpa na binobino we kupeta bukwashi ku bintu bibuwa bi nabyo baaba abakamunana mu Bufumu bw’Efile Mukulu mwiyilu. Ku bukwashi bwa lukumiino lobe mu mase abaadi aponeshe Yesu, we mulombene kuteka bwashi bakufwile lusa ku milwisho yobe. Byabya abikukwasha bwa kwikala mu kipwano kibuwa n’Efile Mukulu na kwikala na kondo k’eshimba kebuwa kwadi. (Ef. 1:7; Kibaf. 7:14, 15) Banda kunangushena ku myabi yodi mupete mwanda’shi we mukuudibwe ku malongyesha a madimi. Yesu bambile’shi: “Anukawuku biinyibiinyi na biinyibiinyi abinwikasha bantu balungantu.”  (Yo. 8:32) Twi na muloo ukata wa kupeta bwabwa bulungantu!

15. Mbulungantu na myabi kinyi yatudi bakulupile mu mafuku aafiki?

¹⁵ Kulupilayi’shi bulungantu abufiki. Mu mafuku apeela’mu, Yesu aata kitshibilo kya kubutula bipwilo bya madimi na bukunkushi bwa bana ba bantu. Efile mukulu akakalwila “kibumbu kikata” kya bafubi baye, akupu ebekashe na muloo pa kwibelela myabi mu mpaladiiso. (Kibaf. 7:9, 14) Bantu bebungi abakasanguka na bakapososhibwe ku makyenga ooso aatukila ku mulwisho wa Adame.​—Bik. 24:15.

16. Nkupososhwa kinyi akukapete bantu?

¹⁶ Mu Bukunkushi bwa Bipwa kinunu, Yesu na bantu abakamunana pamune naye abakakwasha bantu bwabadya kwikala bapwidikye ku mbidi na kwikala mu kipwano kibuwa n’Efile Mukulu. Kino kipungo kya kwalushuula bulungantu na kupososha bantu akukekala nka bu kipwa kya Jibile mu Isaleele. Boso abafubila Yehowa pa nsenga na lulamato abakekala bapwidikye, na kupososhwa ku mulwisho.

17. Mukanda wa Yeeshaya 65:21-23 ngutemukye kinyi bwa mwilo w’Efile Mukulu? (Tala kifwatulo kya ku kipusu.)

¹⁷ Mayi a butemuki aalesha abikekala nshalelo pa nsenga, e mu Yeeshaya 65:21-23. (Badika.) Yawa nshalelo takekala nshalelo a bulofwa nya. Kadi, Bible alesha’shi aa mafuku, bafubi b’Efile Mukulu abakekala na mufubo awibapa muloo. Ku nfudilo kwa kyakya kipungo, tushinkamisheyi’shi bipangwa “abikapoosolwa ku bupika bwa bintu abikalwila, bwa kutambula bulungantu na ntumbo bya baana b’Efile Mukulu.”​—Lom. 8:21.

18. Bwakinyi abitungu twikale bashinkamishe’shi atukekala na nshalelo a muloo?

¹⁸ Anka bu bibaadi Yehowa mulumbuule bwashi bena Isaleele bekale na nkatshinkatshi pabitale mudimo na kwikisha, abikekala nka byabya bwa bafubi baye mu Bipwa kinunu bya Bukunkushi bwa Kidishitu. Akukekala nsaa ya kukita myanda ya mu kikudi. Kulangwila Efile Mukulu kwi na muulo bwa kwikala na muloo lelo uno, na mu nsenga ipya atukekala na nsaa ibungi ya kumulangwila. Bantu boso basha lulamato abakekala na muloo mu Bukunkushi bwa Bipwa kinunu bwa Kidishitu, mwanda atwe boso atukekala na mudimo na atukafubila Efile Mukulu.