Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Ikala na butontshi bwa mbidi

Ikala na butontshi bwa mbidi

‘Kikuba kya kikudi [nyi] . . . butontshi bwa mbidi.’​—BEENA-NGALATEA 5:22, 23.

NGONO: 83, 52

1, 2. (a) Kukutwa kwa butontshi bwa mbidi kwi kutusha myanda kinyi? (b) Bwakinyi kwisambila butontshi bwa mbidi kwi na muulo?

BUTONTSHI BWA MBIDI nyi eyikashi dyabadi balombene kwitukwasha kwi Yehowa Efile Mukulu bwatudya kwikala nadyo. (Beena-Ngalatea 5:22, 23) Yehowa e na butontshi bwa mbidi mu kipaso kipwidikye. Anka atwe ta twi bya kwikala nabo mu kipaso kipwidikye nya, mwanda, twi bantu bakutwe kupwidika. Byabya, kukutwa kwa butontshi bwa mbidi ngi kwibweshe myanda ibungi ikwete kufumankana na bantu lelo uno. Nkulombene kutakula muntu mu kulenguula kukita myanda i na muulo, kumupangisha mu kalasa sunga kukutwa kufuba kalolo. Kukutwa kwa butontshi bwa mbidi nkulombene kwitutakula dingi mu kwakula myanda ibubi, ku bu nkolwenkolwe, ku myanda ya bu ntomboshi, kutshiba eyibakishi, kwata mabasa ashi na muulo, kwikala na kyubishi kya kukita myanda ibubi, kwedibwa mu lukano, kwikala na twinyongoshi, kupeta mikumbo ya lwambu ayitukila ku lusandji, na kupeta eyimi mu nsaa yashi mwidikumine.​—Misambo 34:11-14.

2 Bantu bashi na butontshi bwa mbidi abekakilaa myanda abo banabene na kwiyikakila mpa na bangi bantu. Na dingi mu kukila kwa mafuku, tukwete kumona’shi bantu bakwete kwenda na kushimisha butontshi bwa mbidi. Bino ta mbilombene kwitukemesha nya, mwanda Eyi dy’Efile Mukulu dibadi ditemukye’shi, kukutwa kwa butontshi bwa mbidi akukekala kimune kya ku bitundwilo abilesha’shi twi mu “mafuku a ku nfudilo.”​—2 Timote 3:1-3.

3. Bwakinyi twi na lukalo lwa kwikala na butontshi bwa mbidi?

3 Bwakinyi twi na lukalo lwa kwikala na butontshi bwa mbidi? Mbwa tubingilo tukata tubidi. Ka kumpala, bantu be na ngobesha ya kulama mashimba na binangu byabo, tabapetaa myanda i bungi nya. Na dingi mbibofule bwabadya kwikala na bantu mu kipwano kibuwa, kupela kukwata nsungu, kwikala na twinyongoshi, sunga kukalakashwa mu binangu. Ka kabidi, bwatudya kwikala ba kuuku b’Efile Mukulu, abitungu tukambile bitompwanga na malaka eetu e bubi. Uno ngi mwanda ubabakutshilwe kukita kwi Adame na Eeva. (Kibangilo 3:6) Nka bu Adame na Eeva, bantu bebungi lelo uno be na myanda i bukopo pa mwanda wa kukutwa kwabo kwa butontshi bwa mbidi.

4. Nkinyi kilombene kukankamika muntu oso kwete kulwa bwa kukambila malaka e bubi?

4 Yehowa auku’shi twi bantu bakutwe kupwidika, na’shi ta mbibofule bwatudya kwikala na butontshi bwa mbidi. Anka, akumina kwitukwasha bwatudya kukambila malaka eetu e bubi. (1 Banfumu 8:46-50) Bu byadi Kuuku’etu sha kifulo, na kalolo koso akankamika baba abomono’shi ingi nsaa abibelela bukopo bwabadya kukambila malaka aabo ebubi. Mu uno mwisambo, atukalongo kileshesho kya Yehowa kya butontshi bwa mbidi. Atukesambila dingi bileshesho bya bantu ba mu Bible bibuwa na bibubi, na atukamono malango alombene kwitukwasha bwa kwikala na butontshi bwa mbidi.

YEHOWA MWITULEKYELE KILESHESHO

5, 6. Yehowa mmwitulekyele kileshesho kinyi pabitale kwikala na butontshi bwa mbidi?

5 Yehowa e na butontshi bwa mbidi bupwidikye mwanda aye nabene mmupwidikye mu myanda yoso. (Miiya Ikituulwe 32:4) Anka, atwe twi bantu bakutwe kupwidika. Byabya, abitungu tutaluule kileshesho kyaye kya butontshi bwa mbidi bwatudya kumona bya kumwambula kalolo. Bino abiketukwasha bwatudya kuuka bya kukita nsaa yoso yatufumankana na mwanda ulombene kwitufitshisha munda. Mbileshesho kinyi abilesha bi butontshi bwa mbidi bwa Yehowa?

6 Banda kunangushena bibakitshine Yehowa nsaa ibatombokyele Satana mu lupango lwa Edene. Na dingi, mayi abakwile Satana abadi atape ba mwikeyilu basha lulamato ku mashimba, kwibafitshisha munda na badi mwibabepuule. Pangi we kupusha bino bibabapushishe nsaa yonangushena pabitale makyenga abadi bebweshe kwi Satana. Anka, Yehowa ta mumunyookye nka musango umune nya. Badi mumwalule nka mu kipaso kilombane. Mu kipaso kyadi mukile na mwanda wa bu ntomboshi bwa Satana, Yehowa mmuleshe’shi takwataa nsungu lubilo na’shi e na kululama. (Efilu 34:6; Yoobo 2:2-6) Bwakinyi? Yehowa mmutadile bwa’shi mafuku akile mwanda takumina’shi muntu su ngumune akabutudibwe, anka akumina’shi “boso bafikye mu kwilanga.”​—2 Mpyeele 3:9.

7. Kileshesho kya Yehowa akitulongyesha kinyi?

7 Kileshesho kya Yehowa akitulongyesha’shi kumpala kwatudya kukita sunga kwakula mwanda oso, abitungu tubande kunangushena. Byabya su okyebe kwata kitshibilo kikata, ata nsaa ya kubanda kunangushena. Teka binangu kwi Yehowa bwa’shi wakule sunga kukita myanda ibuwa. (Misambo 141:3) Nsaa yatudi na nsungu, mbibofule bwatudya kukita myanda kushi kunangushena. Ngi bwakinyi bantu bebungi abenyongolaa kunyima kwa’bo kukita sunga kwakula myanda kushi kunangushena!​—Nkindji 14:29; 15:28; 19:2.

BILESHESHO BIBUWA NA BIBUBI MUNKATSHI MWA BAFUBI B’EFILE MUKULU

8. (a) Mbalo kinyi yatudi balombene kupeta bileshesho bibuwa bya butontshi bwa mbidi? (b) Nkinyi kibakwashishe Yoosefe bwadya kukambila kitompwanga nsaa ibatompanga mukashi a Potifare bwa’shi alale naye? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

8 Mbileshesho kinyi bi mu Bible abilesha muulo wa kwikala na butontshi bwa mbidi? Muntu a kumpala odi mulombene kwelela binangu nyi Yoosefe mwana a Yaakobo. Badi mukambile kitompwanga nsaa ibadi afubu mu nshibo ya Potifare, mukata a balami ba nfumu Faraone. Mukashi a Potifare badi alakila Yoosefe, mwanda “baadi buuwa kumona na kutala,” na bakimbile bya kutambuka naye masandji misusa ibungi. Nkinyi kibakwashishe Yoosefe bwadya kukambila kino kitompwanga? Pangi badi mwate nsaa ya kunangushena kalolo pabitale myanda ilombene kumufikila su atambuka naye masandji. Kunyima, nsaa ibamukwatshile mukashi a Potifare mu kilamba, bamusuukile. Amba’shi: “Mbikunyi byandi mulombene kukita bubi bwi bino bukata, na kulwishish’Efile Mukulu?”​—Kibangilo 39:6, 9; Badika Nkindji 1:10.

9. We kwilumbuula bwa kukambila bitompwanga naminyi?

9 Kileshesho kya Yoosefe akitulongyesha kinyi? Akitulongyesha’shi nsaa yabetutompo bwatudya kwipaa miiya wa Yehowa, abitungu tukambile kino kitompwanga. Kumpala kwa kwikala bu ba Temwe ba Yehowa, bamo ba kwatudi babadi bakite bukopo bwabadya kukambila budyafu, bunkolwenkolwe, kutoma nfwanka, kutoma bintu bya lengo, lusandji, sunga ingi myanda ibubi. Mpa na kunyima kwa’bo kubatshishibwa, mbalombene kupusha malaka a kukita ino myanda. Su bopusha ano malaka, imana, onangushene bilombene kulwila kipwano kyobe na Yehowa su opona mu kino kitompwanga. We kwikitshisha bwa kuuka myanda ilombene nkutwala mu kutompibwa na kwata kitshibilo mu mushindo odi mulombene kukambila kino kitompwanga. (Misambo 26:4, 5; Nkindji 22:3) Su tobandjile kutompibwa mu kino kipaso, teka Yehowa bwa’shi akupe binangu na butontshi bwa mbidi bulombene nkukwasha bodya kukambila kitompwanga.

10, 11. (a) Mmyanda kinyi ikwete kufumankana na ba nsongwa bebungi ku tulasa? (b) Nkinyi kilombene kukwasha ba nsongwa bena Kidishitu bwabadya kukambila bitompwanga bya kwipaa miiya y’Efile Mukulu?

10 Ba nsongwa bena Kidishitu bebungi lelo uno bakwete kufumankana na myanda i mumune na uno ubadi ukitshikile Yoosefe. Tubande kwata kileshesho kya Kim. Lole aaye abadi naye mu kalasa badi amulungula byadi mutambukye masandji kumpwilo kwa lubingo. Kim tabadi na mwanda wi bino wadya kumulungula nya. Badi mwakule’shi bu bibadi mwilekene na bangi bantu be mu kalasa, ingi nsaa badi epusha “bupenka, na bu abadi basumbushene,” na dingi ba lole baye ba mu kalasa abadi abamumono bu e ntshimba pa mwanda wa’shi te na muntu kwete kumuyila bulunda. Anka Kim badi na binangu bibuwa. Badi auku’shi malaka a kwifikena pepi na muntu aekalaa e bukopo mu bu nsongwa. (2 Timote 2:22) Bangi bena kalasa naye abadi abamwipusha su ki kamame. Ino nkonko yabo ibadi ayimupa mushindo wadya kwibapatulwila bwakinyi badi mwate kitshibilo kya kupela kutambuka lusandji. Twi na nfyeedi bwa ba nsongwa bena Kidishitu be na kitshibilo kya kukambila bantu abebalungula bwabadya kutambuka lusandji, na Yehowa namu e na nfyeedi pa mwanda wabo!

11 Bible etupa bingi bileshesho bya bantu babadi bakutwe kukambila kitompwanga kya kutambuka lusandji. Na dingi etulesha bipeta bi bubi byatudi balombene kupeta su tubakutwa kwikala na butontshi bwa mbidi. Su we na mwanda wi mumune na wa Kim, nangushena pa mwanda wa nsongwalume mupatakane abadi baleshe mu mukanda wa Nkindji shapitre a 7. Nangushena dingi pa mwanda wa Amnone na bipeta bibubi bya mwikelo waye. (2 Samwele 13:1, 2, 10-15, 28-32) Ba nambutwile be kukwasha bana babo bwabadya kwikala na butontshi bwa mbidi na binangu p’abo nkwisambila bino bileshesho mu lulangwilo lwa mu kifuko.

12. (a) Yoosefe badi mulame binangu byaye nsaa ibadi mwimonene na bakwabo naminyi? (b) Nsaa kinyi ayitungu’shi tulame binangu byetu?

12 Ungi mususa, Yoosefe badi mwitulekyele kingi kileshesho kibuwa kya butontshi bwa mbidi. Badi mukite bino nsaa ibafikile bakwabo mu Ejiipitu bwa kuula bya kudya. Bwa kuuka bi binangu byabo, Yoosefe tabadi mwibalungule musango umune’shi mmukwabo nya. Na dingi pabapushishe bya kudila, balekyele bakwabo enda mu kudila mu mbalo yadi bupenka. (Kibangilo 43:30, 31; 45:1) Su mukwetu mulume sunga mukashi bakitshi mwanda aukufitshisha munda, kwambula kileshesho kya butontshi bwa mbidi bwa Yoosefe akukukwasha bodya kupela kwakula sunga kukita mwanda odi mulombene kwitopeka kunyima. (Nkindji 16:32; 17:27) Pangi we na bakwenu ba mu kifuko batushibwe mu kakongye. Su mbyabya, ekitshishe bwa kukambila binangu byobe bwa’shi opele kwikala wesamba nabo mu myanda ishi na muulo. Bi nkwelela bukopo bwa kukita bino. Anka we koobesha kwibikita su botentekyesha’shi okwete kwambula kileshesho kya Yehowa na okwete kukita myanda yakutekye.

13. Mmalongyesha kinyi atupete mu myanda ibadi ikitshikye mu nshalelo a Nfumu Daavide?

13 Twi kupeta angi malongyesha ku kileshesho kya Nfumu Daavide. Nsaa ibabadi abamukimbi bilumbu kwi Saule na Shimeeyi, Daavide ta mufiite munda sunga kufuba na bukome bwaye bwadya kwibalwisha nya. (1 Samwele 26:9-11; 2 Samwele 16:5-10) Anka, Daavide tabadi na butontshi bwa mbidi nsaa yoso nya. Atuuku bino nsaa yatubadika pabitale mulwisho ubakitshine na Betesheba na pabitale bibakitshine nsaa ibabadi bamusumine bintu kwi Nabale. (1 Samwele 25:10-13; 2 Samwele 11:2-4) Twi balombene kulonga myanda ibungi ku kileshesho kya Daavide. Wa kumpala, abitungu bakulu abakunkusha myanda munkatshi mwa bafubi b’Efile Mukulu bekale na butontshi bwa mbidi bwibungi bwa’shi tala bafubisha matalwa aabo mu kipaso kibubi. Wa kabidi, muntu su ngumune ta mulombene kwikulupila aye nabene, na kwela binangu’shi aye ta mulombene kupona mu kitompwanga.​—1 Beena-Kodinda 10:12.

MYANDA YODI MULOMBENE KUKITA

14. Ungi mukwetu badi mufumankane na mwanda kinyi, na bwakinyi mwikelo wetu wi na muulo nsaa yatufumankana na mwanda wi bino?

14 We kukita kinyi bwa kunyisha kwikala na butontshi bwa mbidi? Banda kutala uno mwanda ubadi ukitshikile Luigi. Ungi muntu bafikile na mootoka ekupila kunyima kwa mootoka wa Luigi. Akupu yawa muntu babangile kulee na kukimba bya kulwa ngoshi na Luigi aku namu aye ngi bafikile amwitanya. Luigi batekyele Yehowa bwa’shi amukwashe bwadya kushala na binangu bitaale na kutaadisha yawa muntu badi mumwitanye. Anka yawa muntu batungunukile na kumusaashila. Pa mwanda wa byabya, Luigi badi mufundile yawa muntu mbalo yadi mulombene kwenda bwa’shi bamulumbulwile mootoka waye na bakatukile amuleka nka kwete kulee. Kunyima kwa lubingo lumune, Luigi balukile mu kutala ungi mwana mukashi abadi mwimonene naye mu bulungudi. Basangene’shi yawa muntu badi mumwitanye na mootoka ngi mulume a yawa mwana mukashi! Uno muntu bapusheshe buufu aye nkumuteka lusa bwa myanda ibubi ibadi mumukitshine. Bamulungwile’shi esamba na bantu ba mu kompanyi a Luigi mwabalumbulaa bintu bwa’shi bamulumbulwile mootoka waye bukidi. Uno mwana mulume babangile kulonga Bible na kusangeela myanda ibadi alongo. Pa mwanda wa byabya, Luigi bamwene’shi badi mukite bibuwa p’aye kushala na binangu bitaale kunyima kwa masaku, na’shi su badya kufiita munda tabibadya kutusha bipeta bibuwa nya.​—Badika 2 Beena-Kodinda 6:3, 4.

Bikitshino byetu mbilombene kwikala na bukitshishi ku mudimo wetu wa bulungudi (Tala kikoso kya 14)

15, 16. Kulonga kwa Bible kwi nkukwasha naminyi na kifuko kyobe bwanudya kwikala na butontshi bwa mbidi?

15 Kwilongyela Bible kalolo ku lubingo loso kwi kukwasha bena Kidishitu bwabadya kwikala na butontshi bwa mbidi. Tentekyesha ano mayi ababadi balungule Yooshwa kwi Efile Mukulu: “Myanda i mu uno mukanda wa ndambukisho yande tayikatukanga kukanwa kobe. Wekale weyinangushêna pa kwiyibala kânya na bufuku, onêmekye na kukita muîle byoso bifunde mwanka. Byabya, myanda yobe ayikakuîla nka kumpala, olombasha byoso byokapwandikisha kukita.” (Yooshwa 1:8, EEM) Byabya, kulonga kwa Bible nkulombene nkukwasha bwa kunyisha kwikala na butontshi bwa mbidi naminyi?

16 Tubakatuka mu kulonga’shi mu Bible mwi bileshesho abilesha myabi yatudi balombene kupeta su twi na butontshi bwa mbidi, na masaku atudi balombene kupeta su tubakutwa kwikala nabo. Yehowa badi mufundishe bino bileshesho bwa kabingilo kampanda. (Beena-Looma 15:4) Bibuwa twikale atubadika, kwilongyela, na kunangushena kalolo pa bino bileshesho. Ikala wetatshisha bwa kupusha mushindo wabidi bikutale na kifuko kyobe. Teka Yehowa bwa’shi akukwashe bodya kumona bya kutumikila malango e mu Eyi dyaye. Su bomono’shi we mukutwe butontshi bwa mbidi mu ingi myanda, kumina kuno kubofula kobe. Kunyima otekye Yehowa pa uno mwanda na wekitshishe ngofu bodya kumona mushindo wa kwenda kumpala. (Shake 1:5) Ikala okimbuula ingi myanda mu mikanda yetu bodya kupeta malango alombene nkukwasha.

17. Ba nambutwile be kukwasha bana babo bwabadya kwikala na butontshi bwa mbidi mu mishindo kinyi?

17 We kukwasha bana bobe bwabadya kwikala na butontshi bwa mbidi naminyi? Ba nambutwile abauku’shi, bana babo ta mbatandjikwe na ino ngikashi nya. Abitungu ba nambutwile balongyeshe bana babo bwabadya kwikala na ngikashi ibuwa ku bileshesho byabo. (Beena-Efeso 6:4) Su bomono’shi bana bobe mbakutwe butontshi bwa mbidi, eyipushe su obe nabene we kileshesho kibuwa kwabadi. We kwibalekyela kileshesho kibuwa p’obe kwikala na katshintshi mu bulungudi, kutwela mu bisangilo, na kukunkusha lulangwilo lwa mu kifuko. Na dingi topushanga bukopo bwa kutunyisha bana bobe ingi myanda yomono’shi abitungu kwibatunyisha! Yehowa badi mwelele adame na Eeva mikalo. Ino mikalo ibadi ilombene kwibakwasha bwabadya kulonga bya kunemeka matalwa a Yehowa. Mu mushindo umune, nsaa i ba nambutwile abanyooko bana babo na kwibalekyela kileshesho kibuwa, mbalombene kwibalongyesha bwabadya kwikala na butontshi bwa mbidi. Kufula matalwa a Efile Mukulu na kunemeka miya yaye nyi ngimune ya ku ngikashi i na muulo yodi mulombene kukwasha bana bobe bwabadya kwikala nayo.​—Badika Nkindji 1:5, 7, 8.

18. Bwakinyi abitungu tusangule bakuku bebuwa?

18 Byatwikala na bana sunga’shi ta twi nabo, abitungu boso bwetu tusangule bakuku bebuwa. Su we na bakuuku bafule Yehowa, abakukankamika bodya kwikala na bipatshila bibuwa na kupela kupeta nkalakashi. (Nkindji 13:20) Bileshesho byabo bibuwa abikakukankamika bodya kwambula eyikashi dyabo dya butontshi bwa mbidi. Na dingi, mwikelo oobe wibuwa awibakankamika nabo namu. Butontshi bwa mbidi abuketukwasha bwatudya kwikala bakuminyibwe n’Efile Mukulu, kwikala na muloo mu muwa wetu, na kulungula bangi bantu batudi bafule myanda ibuwa.