Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Kintu kyabadi babumbe n’ema ki n’eshina dya Belshasare (Mushindo wakidi)

Oukanga su?

Oukanga su?

Bintu bya kala byabadi bafumbule abishinkamisha naminyi’shi Belshasare baadi nfumu mu Babilone?

MUNDA mwa bipwa bibungi, bantu abatopekaa myanda ya mu Bible abadi abamba’shi Nfumu Belshasare, abadi batemune mu mukanda wa Ndanyele, tabadi kwanka. (Nda. 5:1) Babadi abamba byabya mwanda bantu abakimbulaa bintu bya kala tababadi na mushindo wa kushinkamisha’shi badi kwanka. Anka, bino binangu bibashintulukile mu 1854. Bwakinyi?

Mu kyakya kipwa nfumu a mu Grande-Bretagne abetamina bu J.G. Taylor badi mukakimbuule bintu bya kala mu kinkulu kya lupata lwa Ur, abetamina lelo uno bu Iraq a kuushi. Bapetele bintu bibungi byabadi babumbe n’ema, byabetamina bu cylindres d’argile. Kintu kyoso kibadi bula bwa centimètre 10, na abaadi bekufunde na bifundwe bya kala byabetamina bu cuneiformes. Ku kingi, kubadi kufunde luteko lubabadi abatkyela Nabonide Nfumu a Babilone, na mwan’aye mbedi Belshasare’shi, bekale na muwa mafuku ebungi. Mpa na baba abadi abele mpaka mbafikye mu kukumiina’shi: Bino bintu abishinkamisha’shi Belshasare badi kwanka.

Anka, Bible ta mwambe penda’shi Belshasare badi kwanka, kadi amba dingi’shi badi nfumu. Dingi, baba abadi abele mpaka tababadi nka bakumine nya. Kileshesho, mu siekele a 19, mungi mwina sianse abetamina bu William Talbot bafundjile’shi bangi abamba’shi: “Bel-sar-ussur [Belshasare] badi mudye bufumu pamune na nshaaye Nabonide. Kadi pabitale uno mwanda tatwi kishinkamisho su nkimune nya.”

Yaaya mpaka ibapwile nsaa ibabadi bafumbule bingi bifundwe ku kimune kya ku byabya bintu, bibaadi abilesha’shi, angi mafuku, Nfumu Nabonide nshaaye na Belshasare badi kula na Babilone munda mwa bipwa. Nkinyi kibakitshikile pashibaadi kwanka? Ungi mukanda wa Encyclopaedia Britannica, aulesha’shi: “Pabasukile Nabonide batudile Belshasare ku bufumu, amupa kipindji kikata kya basalayi baaye.” Bino abilesha’shi Belshasare badi bu nfumu a kabidi mu Babilone mu aa mafuku. Byabya, muntu akimbulaa bintu bya kala na mulongye myanda itale ndimi abetamina bu Alan Millard bambile’shi, bibadi bilombane bwa’shi “mukanda wa Ndanyele witamine Belshasare bu ‘nfumu.’”

Eyendo’shi, bwa bafubi b’Efile Mukulu, bishinkamisho bya’shi mukanda wa Ndanyele ngwa kukulupila na nguyokyele n’Efile Mukulu abisanganyibwa mu Bible namwinyi.​—2 Tim. 3:16.