Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Oukanga su?

Oukanga su?

Mbishinkamisho kinyi bishii bya mu Bible abilesha’shi bena Isaleele abaadi ku bupika mu Ejiipitu?

Bible alesha’shi kunyima kw’abo kwenda na Yosefe mu Ejiipitu kwi bena Madyane, Yakobo na kifuko kyaye abayile n’abo mu Ejiipitu. Abashalele mu kibalo kya mu Ejiipitu kyabetamina bu Goshene, ku mwela wa Nile. (Kib. 47:1, 6) Bena Isaleele “babeetandeene, bafiima; babaayikeele na bukome.” Bena Ejiipitu ababangile kutshina bena Isaleele na abo nkwibekasha bu ba mpika.​—Efi. 1:7-14.

Bantu abalongaa myanda yakala, mbabepuule uno mwisambo wa mu Bible, abamba’shi nyi mpwandikisho ya bisumanga. Anka, kwi bishinkamiisho abilesha’shi ba Semite * abaadi ku bupika mu Ejiipitu a kala.

Bu kileshesho, bantu abakimbuula myanda ya kala mbafumbule bintu bya kala mu Ejiipitu a kunundu. Dr. John Bimson amba’shi mu kyakya kibalo kya kunundu kwa Ejiipitu mbekupete bintu bya kala bya kufika ku 20 sunga kukila, abishinkamiisha’shi ba Semite abaadi kwanka. Dingi, James K. Hoffmeier muntu ataluula myanda ya kala ya mu Ejiipitu amba’shi: “Kubanga mu kipungo kya 1800 na mu 1540 kumpala kwa bipungo byetu (K.B.B.), Ejiipitu baadi mbalo ibuwa ibaadi bantu abakula ludimi lwa ba Semite ba kupona nguba kwa Asii abafiki mu kushaala.” Alombasha’shi: “Kino kipungo nkipushene na ‘kipungo kya bakulu ba ntandwa (période de patriarche)na nkipushene na kipungo na myanda yabadi baleshe mu Kibangilo.”

Kwi bingi bishinkamiisho byabadi bapete mu Ejiipitu a kuushi. Mu ma papirise a mu bipwa kubanga pangi mu 2000 na mu 1600 K.B.B., mwi mashina a ba mpika babaadi abafubu mu mashibo mu Ejiipitu a kuushi. Mashina akile pa 40 nga ba Semite. Bano ba mpika, babaadi abateekye, abaluku bintu, na abadimi. Hoffmeier amba’shi: “Munda mwa bipwa ekumi na binanka bibaadi ba Semite abafubu kwa uno muntu mu Thebaide [mu Ejiipitu a kuushi], bungi bwabo bubaadi bukamine ngofu mu Ejiipitu, bikishekishe bwa baaba abaadi peepi na mwela wa Nile, bubaadi bukaamine bikile.”

Daavide Rohl, muntu ataluula myanda ya kala bafundjile’shi, “mashina a bangi ba mpika e ku wawa mukanda, ngepushene na mashina e mu Bible.” Bu eshina dya Isakare, Ashere, na Shifra. (Efi. 1:3, 4, 15) Rohl afudisha’shi: “Bino nyi bishinkamiisho abilesha’shi beena Isaleele abaadi ku bupika mu Ejiipitu.”

Dr. Bimson amba’shi: “Bipikwa bya kala bya kukwata bantu ku bupika mu Ejiipitu na bya kufiluka bibabangile kala.”

^ par. 4 Eshina Semite adifiki kwi Seme, umune a ku bana basatu ba Nowa. Mu bekulu ba Seme mubaadi pangi bena Elame, bena Asirii, bena Kaldeya ba kala, bena Ebelu, bena Sirii, na bisamba bilekene bya bena Arabe.