Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

NSHALEELO A MUNTU

Yehowa ta mundekyele efuku su ndimune nya!

Yehowa ta mundekyele efuku su ndimune nya!

Nadi munkatshi mwa tu nsongwakashi tunanka tubabadi basangule bwa kupa Adolf Hitler bilongo kunyima kwa kukita mwisambo ubakitshine dingi efuku. Bwakinyi abadi bansagule? Nshami badi mwipane ngofu mu myanda ya mbulamatadi a bena Nazi na badi atambusha mootoka wa mukata a kino kisaka kya pilitike mu kibundji mubatudi bashale. Nyinami badi mwipane ngofu mu kipwilo kya Katolike na badi akumina’shi ngikale masele. Sunga mbinadi munkatshi mwa bano bantu babidi abadi abantakula mu kukita myanda yabakumina, ntshi mwikale su mbu mwina kisaka kya politike kya ba Nazi su mbu masele. Nteemesheyi nenulungule bwakinyi ntshinadi mukite bino.

NE MUKUDILE mu kibundji kya Graz, mu Australie. Panadi na bipwa musambo, abantumine mu kalasa ka kulonga myanda ya bipwilo. Anka, nadi nenyongola ngofu pa kumona bibabadi abatambuka masanji kwi ba mumpele na ba masele. Pa mwanda wa byabya, nyinami badi mukumine bwa’shi nkatukye ku kano kalasa kunyima kwa kipwa kimune.

Kifuko kyetu na nshami mufwale bilamba bya basalayi

Kunyima kwa mafuku, nayile mu kushala mu mbalo ayishalaa balongi (internant). Bufuku bwa dingi efuku, nshami bafikile mu kungata mwanda babadi abele ma bombe ebungi mu kibundji kya Graz. Tubadi bakafwame ku ka ntshamba kabetanyinaa bu Schladming. Kapindji kapeela kunyima kwa’twe kufika na kusabuka pa kitala, babadi bekisaasule na ma bombe. Ungi musango, ma ndekye abadi aapapama mwiyilu mushi bula ababangile kwitwasa ami na nyinami kulu pabatudi mu efuba dyetu. Ku nfudilo kwa ngoshi, tubamwene’shi kipwilo na mbulamatadi boso bwabo abetusumbushena.

NALONGYELE BYA KUUKA EFILE MUKULU SHI BYA KUNDEKYELA

Mu kipwa kya 1950, ungi Temwe a Yehowa babangile kulungula nyinami mukandu wa mu Bible. Nadi napusha kwabesamba na nadi nashindjikila nyinami mu bimo bisangilo bya mu kakongye. Bu bibadi mushinkamishe’shi ba Temwe ba Yehowa be na bya binyibinyi, nyinami badi mubatshishibwe mu kipwa kya 1952.

Mu aa mafuku, nadi namono kakongye ka mu kibundji kyetu nka bu kasaka ka ba tabo banunu. Anka, kunyima kwa mafuku, tubayile mu kutemba mu kangi kakongye mubadi ba nsongwa bebungi—ntshinadi mwikamone bu kasaka ka ba tabo banunu nya! Pabatwalukile mu Graz, nabangile kutwela mu bisangilo byoso, na kubanga nka papa nami namu nadi mushinkamishe’shi myanda yandongo ngya binyibinyi. Na dingi nafikile mu kuuka’shi Yehowa nyi Efile Mukulu akwashaa bafubi baye kushi kwibalekyela. Akitaa bino mpa na nsaa yatupusha’shi twi kumpala kwa myanda ibukopo bupenka bwetu.​—Misambo 3:5, 6.

Nadi nakumina kulungula bangi bya binyibinyi. Nabangile kulungula bena bande. Ba tata bande bananka abadi bapwe kukatuka kwetu na kwenda mu kufuba bu balongyeshi. Anka nadi mwende misusa ibungi mu misoko ilekene mubabadi bashale na kwibakankamika bwabadya kulonga Bible. Bena bande boso abalongyele Bible na mbafikye ba Temwe ba Yehowa.

Mu lubingo lwande lwa kabidi lwa kukita bulungudi bwa ku nshibo na nshibo, nafumankeene na mwana mukashi tadi na bipwa 30 na nabangile kulonga naye Bible. Badi mwende kumpala aye nkubatshishibwa, kunyima mulum’aye na bana baye babidi abadi babatshishibwe nabo. Kulonga nabo kubadi kunyingishe lukumino lwande ngofu. Bwakinyi? Mwanda ta kwi muntu su ngumune badi mulongye nami Bible nya. Bibadi abitungu’shi ndumbuule dilongyesha dyatulongo kalolo. Mu ungi ngakwilo, ne kwamba’shi nadi nakitshi bino bwa kubanda kwilongyesha ami nabene akupu ngi namono mushindo wa nkalongyesha mulongi ande a Bible! Bino bibadi abinkwasha bwa kushinguula bya binyibinyi kalolo. Mu mweshi wa Kananka mu kipwa kya 1954, nadi muleshe kwilambula kwande kwi Yehowa pa kubatshishibwa mu mema.

“TWI BABINGWEBINGWE, ANKA TA TWI BASUMBUSHENWE”

Mu kipwa kya 1955, natwelele mu kikongeno kya maumbo ebungi kibatwelele mu Allemagne, mu France, na mu Angleterre. Panadi mu Londre, nadi mwimonene na Albert Schroeder. Badi mulongyeshi ku Kalasa ka Bible ka Gileade, na kunyima kwa mafuku bafubile bu mwina Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu. Pabatudi atwende mu kutala nshibo ya bintu bya kala yabetanyinaa bu British Museum, mukwetu Schroeder badi mwituleshe amo ma maniskri a Bible. Mwanka mubadi eshina dy’Efile Mukulu mu maleta a kina Ebelu, na badi mwitupatulwile muulo wao. Bino bibadi bintakule bwa kunyisha kufula Yehowa na bya binyibinyi, na kumpa kitshibilo kya kunyisha kufuba ngofu bwa kupalakasha bya binyibinyi bya mu Eyi dy’Efile Mukulu.

Ami na mukwetu mukashi abatudi atufubu naye (ku ilume), atufubu bu ba mbala-mashinda ba nsaa yoso mu Mistelbach, mu Autriche

Nabangile kufuba bu mbala-mashinda a myeshi yoso mu mweshi wa 1/1956. Kunyima kwa myeshi inanka, abadi bantume bwa nkafuba bu mbala-mashinda a nsaa yoso mu Australie. Mu aa mafuku, mu kibundji kya Mistelbach mubabadi bantume tamubadi Temwe su ngumune. Anka nadi mufumankane na nkalakashi i pa bwayo. Ami na mbala-mashinda nami ababadi betutume naye, tubadi belekene ngofu. Nadi na bipwa 19 na nadi mukudile mu kibundji kikata; aye namu badi na bipwa 25 na badi mukudile ku musoko. Ami nadi mukumine kubuuka nsaa ikile namashika oso; aye namu badi akumina kubuuka nakashika ngofu. Ku kyolwa nadi nakumina kushala bwa kulala nsaa ikile; aye namu badi akumina kulala kumpala kwa nsaa. Anka, bu bibatudi atutumikila malango a mu Bible, tubadi balumbuule ino myanda yatudi belelekene kalolo na tubadi na muloo wa kufuba pamune bu ba mbala-mashinda.

Kunyima kwa papa, tubadi bapete imo nkalakashi ibukopo. Tubadi bafumankane mpa na kubingwabingwa, anka “ta twi basumbushenwe” nya. (2 Beena-Kodinda 4:7-9) Ungi mususa, pabatudi atulungula mukandu wibuwa mu ka musoko ke ku mpengwa, bantu babadi bapoosole mbwa yabo. Ami na mukwetu abatudi atulungula naye mukandu wibuwa abadi betwifunyishe kwi kisaka kya mbwa ibadi ayitubulukila na kutusha meno aayo. Tubadi bekwatshishene ku maboko, ami kwela na luteko’shi “Yehowa, su ibetusumu tufwe namu bukidi!” Nsaa ibadi mbwa ifubwile pepi netu mu kipindji kya bula bwa mboko imune, ibayimene, yabanga kupuka mikila, na kubanga kwaluka kwayifiki. Tubapushishe’shi Yehowa betukalwila. Kunyima kwa papa, tubalungwile mukandu wibuwa mu kaka ka musoko koso kashima, na mwanda wa muloo ubatupetele mwanka, bantu bebungi abadi abakumina kwituteemesha. Pangi babadi bakeme pa kumona’shi mbwa ta ngitusume sunga’shi tubanyingila kumpala kwa uno mwanda aukwatshisha moo. Bamo ba kwabadi abafikile ba Temwe ba Yehowa.

Tubadi na ungi mwanda ubadi witukwatshishe moo. Dingi efuku, muntu sha nshibo ibatudi bashale bafikile mukwatshikye maalwa, aye nkwitutshinyisha’shi akyebe kwitwipaa na kwakula’shi tukwete kulubisha bantu betwifunyishe. Mukashi’aye batompele kumuuminyisha anka tamoobeshe nya. Tubadi atupusha ino myanda yoso pabatudi bashale mu kadimbo ketu ke ku kitenta kya kwiyilu. Tubatudile ma nkwasa kunyima kwa kiibi bukidibukidi na kubanga kulonga bintu byetu. Pabatufungwile kiibi, muntu sha nshibo ibatudi badi mwimane ku kitenta kya nfudilo, mukwate lupete lula. Ngi bwakinyi tubasuukile ku kibi kya ku nfindo na kwika bwa kutwela mu eshinda dya mu lupango lukata lubadi paapa na bintu byetu byoso, ta twi bemwalukile dimo nya.

Tubayile ku mbalo ayishalaa benyi (hôtel) atwe nkuteka kadimbo kamune. Bu bibatudi bekushale kalolo, tubashadile mwanka munda mwa kipwa kishima, na ku nfudilo a byoso, bino bibadi bikwashe bwa kunyisha kupalakasha mukandu wibuwa. Mu mushindo kinyi? Ino nshibo ya benyi ibadi pankatshi pa kibundji, na bamo balongi betu ba Bible abadi abakumina kufika bwa kulongyela mwanka. Kunyima kwa mafuku apeela, tubabangile kutwesha kisangilo kya kulonga kwa mukanda na kulonga kwa Kitenta kya Mulami kwa ku lubingo mu kano kadimbo ka ku hôtel, na tubadi atutwele bantu bakile pa 15.

Tubashalele mu Mistelbach munda mwa kipwa kishima na mafuku. Kunyima abadi bantume dingi mu Feldbach musoko wi pankatshi pa kutunduka nguba na kuushi kwa kibundji kya Graz. Nadi mupete ungi mbala-mashinda a kufuba naye, anka mu kino kibundji namo namu tamubadi kakongye nya. Tubadi bashale mu kadimbo kapeela ka mu kitenta kya kabidi kya kashibo ka mitshi kabetanyinaa bu cabane. Lupapi lubadi alupuku ngofu pankatshi pa mitshi ibabadi bebakye nayo nshibo, atwe nkukimba bya kwilushika mu myasa ibaludi alutwele na masaki a ma mikanda. Na dingi tubadi atutapula mema mu kitonko. Anka bino byoso bibatudi atukitshi tabibadi bu mudimo wa bisumanga nya. Munda mwa myeshi ipeela, kubatuukile kasaka ka balungudi. Bantu 30 ba mu kifuko kibatudi atulongo nabo Bible abatwelele mu bya binyibinyi!

Ino myanda yoso ibadi itamishe lutumbu lwande kwi Yehowa bwa kukutwa kwaye kwa kulekyela sunga kusumbushena baba be na bipatshila bya kutamisha mudimo wa Bufumu. Sunga patudi na mwanda wabashi balombene kwitukwasha kwi bantu, Yehowa e nka netu.​—Misambo 121:1-3.

EFILE MUKULU MWITUKWASHE NA ‘MBOKO YAAYE ILUME YA KULULAMA’

Mu kipwa kya 1958, kubatwelele kikongeno kya maumbo ebungi mu New York City, mu Yankee Stadium na mu Polo Grounds. Nadi muushe esaki dya kuteka bwa kwenda mu kino kikongeno, na komite a filiale a mu Autriche badi mungipushe su nakumina kutwela mu Kalasa ka 32 ka Gileade. Ntshinadi mulombene kupela uno mwabi nya. Mususa umune nalulwile’shi, “Oolo!”

Panadi mu kalasa ka Gileade, nadi nashala pepi na Martin Poetzinger. Badi mufumankane na nkalakashi ibungi mu lukano lwa bena Nazi. N’aye namu badi mufube kunyima kwa mafuku mu Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu. Munkatshi mwa kulonga, ingi misusa Martin badi angipusha n’eyi dipeela’shi, “Erika, bino abipushisha kinyi mu ludimi lwa bena Allemagne?”

Pabatufikile munkatshi mwa mafuku eetu a kulonga, Nathan Knorr badi mwitulungule ma mbalo abetutumu. Ami abadi bantume mu Paraguay. Bu binadi mwana mukinga, bibadi abitungu’shi nshami ampe matalwa a kwenda mu dino eumbo. Kunyima kwa’ye kumpa matalwa, nafikile mu Paraguay mu mweshi wa Kasatu mu kipwa kya 1959. Abadi bantuule mu nshibo ya ba misionere ya mu Asunción, na ungi mukwetu mukashi anadi nafubu naye.

Kunyima kwa mafuku apeela, nadi mwiukene na Walter Bright, ungi misionere badi mutwele mu kalasa ka Gileade ka 30. Kunyima kwa mafuku, tubadi beyibakishene na kubanga kufumankana na nkalakashi ya mu nshalelo boso bwetu. Nsaa yoso ibatudi atufumankana na mwanda wibukopo, tubadi atubadika mulayilo wa Yehowa wi mu Yeeshaya 41:10; awamba’shi: “Totshiinanga, mwanda nee noobe; twekalanga na katshim’a-munda, mwanda nee Efile Mukulu oobe. Naakupa bukome.” Uno verse badi etushinkamisha’shi su tubekala nka atwikitshisha bwa kushala na lulamato kwi Efile Mukulu na kutula Bufumu bwaye pa mbalo ya kumpala, ta mulombene kwitulekyela nya.

Kunyima kwa mafuku, abadi betutume mu ingi mbalo i pepi na mukalo wa Brésil. Mu kino kibundji bakata ba bipwilo abadi abatakula bana bakinga bwabadya kwasa mabuwa ku nshibo ya ba misionere, aku ino nshibo ibadi ipwe kubanga kulwila. Kunyima, Walter babangile kulonga Bible na mukata a ba mpulushi. Uno mukata a ba mpulushi batuudile ba mpulushi pepi na nshibo yetu munda mwa lubingo lushima, na bano bantu tababadi abetukalakasha dingi nya. Kunyima kwa mafuku apeela, abadi betutume mu ingi mbalo i busambu bwa mukalo wa Brésil. Ino mbalo ibadi buwa ngofu mwanda ibadi ayitupa mushindo wa kutwesha bisangilo mu Paraguay na mu Brésil. Kumpala kwatudya kukatuka mu ino mbalo, kubadi kupwe kutuuka tukongye tubidi tupeela.

mi na mulum’ande, Walter, pabatudi atufubu bu ba misionere mu Asunción, mu Paraguay

YEHOWA KYATUNGUNUKA NA KUNKWASHA

Munganga ande badi mundungule’shi ntshi mulombene kutanda nya, ngi bwakinyi tubadi bakeme ngofu pababadi bandungule mu kipwa kya 1962’shi ne n’eyimi! Tubayile twakashala mu kibundji kya Hollywood, Florida, pepi na kifuko kya Walter. Munda mwa mafuku, ami na Walter ta twi bapete mushindo wa kufuba bu ba mbala-mashinda nya. Tubadi atwikitshisha bwa kulombasha nkalo ya mu kifuko. Anka, tubadi atwikitshisha bwa kutula myanda ya Bufumu pa mbalo ya kumpala.​—Mateo 6:33.

Pabatufikile mu Florida mu mweshi w’Ekumi na umune mu kipwa kya 1962, tubadi bakeme pa kumona’shi bantu ba mu kino kibundji tababadi abakumina kumona bantu bafita na basungu abebungi pamune, na bakwetu abadi abalungula mukandu wibuwa mu ma mbalo elekeene. Anka Yehowa takuminaa ntondo, na kunyima kwa mafuku bakwetu ba malangi a bikoba elekeene ababangile kwibunga pamune mu tukongye. Mu uno mwanda tubadi bamone mboko y’Efile Mukulu, mwanda binobino mu ino mbalo tamudi tukongye ekumi na tubidi.

Mwanda wa malwa, Walter mmufwe mu kipwa kya 2015 na mukumbo wa cancer ka mu bongo. Nyi mulume ande e buwa bwi kasha atudi bashale naye munda mwa bipwa 55, badi mufule Yehowa na badi mukwashe bakwetu bebungi. Nakulupila na meso kwishinda nkemonena naye dingi pakasanguka na nkekala na mbidi bukome.​—Bikitshino 24:15.

Ne na muloo wibungi wa kufuba mu mudimo wa nsaa yoso munda mwa bipwa 40, na ne mupete miloo na myabi ibungi. Bu kileshesho, ami na Walter twi bapete mwabi wa kumona bantu 136 batudi balongye nabo Bible ababatshishibwa. Eyendo, twi bapete nkalakashi. Anka ta twi bamone ino kalakashi bu kabingilo ka kuleka kufubila Efile Mukulu na lulamato nya. Kadi, twi befubwile pepi naye, na kumukulupila’shi etukwasha bwa kupudisha ino myanda yoso mu nsaa na mu mushindo wakumina. Na mmwitukwashe bwa kwiyipudisha binyibinyi!​—2 Timote 4:16, 17.

Nkwete kupusha bushiye bwa Walter ngofu, anka mudimo wa bu mbala-mashinda aunkwasha bwa kukambila kino kinyongwa. Nkwete kupusha’shi bi na muulo ngofu bwandya kulongyesha bangi, mpa na kwibalungula lukulupilo lwa lusangukilo. Eyendo, Yehowa ta mundekyele mu mishindo ibungi yanshi mulombene kwakula. Bu byadi mulombashe mulayilo waye, mmunkwashe, ampa bukome, na mmutungunukye na kunkwata na ‘mboko yaye ilume ya kululama.’​—Yeeshaya 41:10.