Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Kimba bya kupwa bilumbu mu kifulo

Kimba bya kupwa bilumbu mu kifulo

‘Ikalayi mu butaale munkatshi mwenu.’​—MAAKO 9:50.

NGONO: 39, 77

1, 2. Mbileshesho kinyi bya bantu babaadi na bilumbu bi mu mukanda wa Kibangilo, na bwakinyi bi na muulo?

TOBOPWILE kunangushena pabitale bilumbu bibaadi munkatshi mwa bantu babadi bateemune mu Bible su? Mu shapitre ya kumpala ya mukanda wa Kibangilo, abaleesha bibaadi baipee Abele kwi Kaine (Kibangilo 4:3-8); Lameke baadi mukupile ungi nsongwalume amwipaa (Kibangilo 4:23); balami ba mikooko ya Abrahame babaadi bekakeene na balami ba mikooko ya Loota (Kibangilo 13:5-7); Hagaare baadi mwimone bu’ye e kunundu kwa Sara, Sara namu afiitshila Abrahame munda (Kibangilo 16:3-6); Ismaele baadi mushikwe bantu booso, na bantu booso namu nkumushikwa.—Kibangilo 16:12.

2 Bwakinyi mbafunde ino myanda ya bantu babaadi na bilumbu mu Bible? Mwanda twi balombeene kulonga myanda ibungi ku bileshesho bya bano bantu bakutwe kupwidika babaadi na bilumbu munkatshi mwabo. Bu byatudi bantu bashii bapwidikye, patufumankana na myanda i byabya mu muwa weetu, twi kwambula bileshesho bibuwa bi mu Bible na kupela kulonda bileshesho bibubi. (Beena-Looma 15:4) Bino mbilombeene kwitukwasha bwa kulama butaale munkatshi mwetu.

3. Mmyanda kinyi yatukyebe kulonga mu uno mwisambo?

3 Mu uno mwisambo, atukyebe kulonga bwakinyi abitungu twikale atupudisha bilumbu, sunga kupudisha myanda ya kwikakeena, na mushindo autungu’shi twikale atwiyipudisha. Atukamono angi mayi a kulonda e mu Bible alombeene kwitukwasha bwa kupudisha myanda na kulama kipwano kyetu na Yehowa na bakwetu.

BWAKINYI ABITUNGU’SHI BAFUBI B’EFILE MUKULU BEKALE ABAPUDISHA BILUMBU?

4. Mwikelo kinyi upalakane mu nsenga, na mbipeta kinyi bituukye?

4 Satana nyi muntu a kumpala kwete kukita bwa’shi bantu beabuule na bekale na bilumbu munkatshi mwabo. Bwakinyi atwamba byabya? Mu lupango lwa Edene, Satana bambile’shi muntu ooso e na kya kwisangwila kibuwa na kibubi kushii kulonda buludiki bw’Efile Mukulu. (Kibangilo 3:1-5) Anka patutala mu nsenga lelo uno, atusangana’shi uno mwikeelo nyi ukwete kutuusha myanda ibungi. Mwanda bantu bebungi abamba’shi be na matalwa a kwitshibila kibuwa na kibubi. Be na kwitatula, mbefule’bo banabeene, na kwipikeena, na dingi tabatalaa bwa kuuka su bitshibilo byabo abikyengyesha bangi nya. Uno mwikeelo aubuusha mishikwa munkatshi mwa bantu. Bible etulungula’shi su tubekala atukwata nsungu lubilo, atwikala na bilumbu bibungi na bantu na kukita milwisho ibungi.​—Nkindji 29:22.

5. Yesu baadi mulongyeshe bantu bwabadya kupudisha bilumbu naminyi?

5 Mu mwisabo waye wa pa mwengye, Yesu balongyeshe balongi baaye bwabadya kwikala abatwesha butaale na kupela bilumbu, sunga bebalwishisha kwi bangi bantu, abo ntambalombeene kwibalwisha nya. Bu kileshesho, bebalungwile bwabadya kwikala na kalolo, kwikala mu butaale na bangi, na kukambila nsungu, bwa kupudisha bilumbu lubilolubilo, na bwa kufula beshikwanyi nabo.—Mateo 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Bwakinyi bi na muulo bwatudya kwikala atupudisha bilumbu bukidi? (b) Nkonko kinyi ayitungu’shi bafubi booso ba Yehowa beyipushe?

6 Lelo uno, tukwete kulangwila Yehowa pa kumuteka, kulungula mukandu wibuwa, na patwende mu bisangilo. Su tatwi mu butaale na bakwetu, Yehowa takumiina lulangwilo lwetu nya. (Maako 11:25) Bwatudya kwikala bakuuku ba Yehowa, abitungu twikale atufwila bangi lusa nsaa yabetulwishisha.​—Badika Luka 11:4; Beena-Efeso 4:32.

Bi na muulo kwisamba na mukwenu misango ibungi bwa kutwesha butaale

7 Yehowa atekye bafubi baaye booso bwabadya kwikala abafwila bangi lusa na kwikala mu butaale na bantu booso. Abitungu twiyipushe’shi: ‘Nafwilaa namu bakwetu lusa? Nakuminaa kwikala nabo pamune su?’ Su tubasangana’shi abitungu twikale atufwila bangi lusa, tutekyeyi Yehowa bwa’shi etukwashe bwa kunyiisha kulumbuula mwikeelo wetu. Nsheetu e mwiyilu ateemesha nteko ya bantu beyishe na ebaluula.​—1 Yowano 5:14, 15.

OYILWANKANAA PABAKUKITSHINA KILUBILO SU?

8, 9. Abitungu tukite kinyi su babetulwishisha?

8 Booso bwetu twi bakutwe kupwidika, nyi bwakinyi abitungu tuukye’shi bantu mbalombeene kwakula sunga kukita myanda ayitwinyongosha. (Mulungudi 7:20; Mateo 18:7) Obe namu we kukita naminyi? Uno mwanda aulondo awitulongyesha myanda ibungi: Ungi mukwetu mukashi baadi mwele bakwetu balume babidi mooyo. Kadi mukwetu mulume umune bapushishe bibubi mushindo ubaadi mumuseme. Nsaa ibayile baaba bakwetu babidi ingi mbalo, yawa mukwetu baadi mwinyongole babangile kwidila pa mwanda wa mukwetu mukashi. Anka, mukwetu mulume a kabidi bamutentekyeeshe’shi yawa mukwetu mukashi bapu kufubila Yehowa na lulamato looso munda mwa bipwa 40 sunga mbyadi mupete nkalakashi ibungi. Baadi ashinkamisha’shi uno mukwetu mukashi tabaadi akyebe kumwinyongosha nya. Mukwetu mulume a kumpala pabaukile byabya bakitshine kinyi? Bambile’shi: “Eyendo.” Nyi bwakinyi baatshile kitshibilo kya kwilwankana wawa mwanda.

9 Uno mwanda awitulongyesha kinyi? Nsaa ayitulwishisha mukwetu, abitungu tusangule kya kukita. Muntu e na kifulo akuminaa kufwila bangi lusa. (Badika Nkindji 10:12; 1 Mpyeele 4:8.) ‘patulenguula kukayiibua,’ atukitshi mwanda wibuwa kumpala kwa Yehowa. (Nkindji 19:11; Mulungudi 7:9) Byabya, ungi mususa aukulwishisha muntu, eyipushe’shi: ‘Ne kwilwankana uno mwanda su? Natungunuka’nka na kwiutentekyesha su?’

10. (a) Ungi mukwetu mukashi bakitshine naminyi pabaabamwakwile myanda ibubi? (b) Mmayi kinyi a mu bifundwe abaadi akwashe uno mukwetu bwa kulama butaale?

10 Su mungi muntu etwakula mwanda wi bubi, abikalaa bukopo kwiwilwankana. Tubande kupusha kibadi kikite uno mukwetu mukashi mbala-mashinda abetanyina bu Lucy. Bangi bakwetu ba mu kakongye abadi baakule myanda ishii buwa pabitale mudimo waye bulungudi na byakwete kufubisha nsaa yaye. Badi mwinyongole ngofu aye nkuteka malango kwi bakwetu banyingye mu kikudi. Mbipeta kinyi bibaadi mupete? Akula’shi babaadi bafube na Bible bwa kumukwasha bwa’shi alekye kwela binangu ngofu ku myanda ibubi yabekalanga bakule kwi bantu, kadi ekale anangusheena ngofu pabitale Yehowa. Baadi munyingishibwe ngofu nsaa ibaabadikile mukanda wa Mateo 6:1-4. (Badika.) Ano maverse abamukwashishe bwa kuuka’shi kusankisha Yehowa nyi kintu ki na muulo ukata. Nyi bwakinyi baadi mukambile bantu babaadi abakula myanda ibubi. Binobino, sunga bantu bakula myanda ibubi pabitale mudimo waye wa bulungudi, e nka na muloo mwanda auku’shi kwete kwitatshisha bwa kusangasha Yehowa.

KYA KUKITA SU TWE BYA KWILWANKANA

11, 12. (a) Mwina Kidishitu mmulombeene kukita naminyi su auku’shi ‘ee na mwanda na mukwabo’? (b) Mmushindo ubaadi Abrahame mupudishe kilumbu awitulongyesha kinyi? (Tala kifwanyi ki kumbangilo.)

11 ‘Atwe booso atukitaa bilubilo misango ibungi.’ (Shake 3:2, EEM) Su bopusha’shi mukwetu kampanda mmufiite munda bwa mwanda okitshine sunga wakwile; nkinyi kyodi mulombeene kukita? Yesu bambile’shi “poolambula mulambu wobe ku kilambwilo, su kwakwa otentekyesha’shi mukwenu ee na mwanda noobe, leka mulambu wobe kumpala kwa kilambwilo; banda kwenda okapwane na mukwenu, kunyima ofikye na mulambu wobe.” (Mateo 5:23, 24) Byabya, esambe na mukwenu. Kepatshila koobe ta nka kumukambila kwidimi bwa’shi akumiine’shi mmukulwishishe nya; kadi, nka kutwesha butaale pankatshi peenu. Abitungu okumiine kilubilo kyoobe, kushii kwikakeena naye. Kutwesha butaale pankatshi pobe na mukwenu nyi mwanda wi na moolo ukata kukila bingi bintu byooso..

Kepatshila keetu nka Kutwesha butaale na bakwetu

12 Bible etuleesha bilombeene bafubi ba Yehowa kulama butaale pakudi bilumbu munkatshi mwabo. Bu kileshesho, Abrahame na mwipu’aye Loota babaadi na nyema ibungi, na balami ba nyema yaabo ababangile kwikakeena pa mwanda wa nsenga ibaadi ipeela. Bu bibaadi Abrahame akyebe kulama butaale, baadi mutadiile Loota bwa’shi asangule nsenga ibuwa. (Kibangilo 13:1, 2, 5-9) Kino nkileshesho kibuwa bukile kwatudi! Abrahame baadi mwinyongole munda mwa mafuku ebungi pa mwanda wa kalolo kaaye su? Nya. Kunyima kwa papa, Yehowa balayile Abrahame bwa kumwelela myabi na kumupa bintu bibungi kukila bibaadi mushimishe. (Kibangilo 13:14-17) Bino abitulongyesha kinyi? Sunga twashimisha bintu kampanda pa mwanda wa butaale; su tubapudisha uno mwanda mu kifulo, Yehowa aketwelela myabi. [1]—Tala mayi e kunfudiilo.

13. Uno mukunkushi a kibambalo mupya baadi mukite kinyi pababamulungwile bishima bibukopo, na kino kileshesho akitulongyesha kinyi?

13 Tubande kwata kino kileshesho kya kano kabidi. Ungi mukwetu babamutuudile bu mukunkushi a kibambalo kya ku kikongeeno aye nkwitanyina ungi mukwetu mulume bwa kumwipusha su mmulombeene kutumika mu kino kibambalo. Uno mukwetu bakwile myanda ibungi ishii buwa aye nkutshiba na telefone pa mwanda wa nsungu ibaadi nayo ya mukunkushi a kibambalo ekalanga kumpala. Mukunkushi a kibambalo mupya tamufiite munda nya, kadi tabaadi mulombeene kuluba uno mwanda ubaadi ukitshikye nya. Kunyima kwa nsaa, bayitanyine yawa mukwetu dingi na kumuteka bwa’shi bemoneene. Lubingo lubalondele bano bakwetu babaadi bemonene ku Nshibo ya Bufumu, na kunyima kwa kuteka Yehowa, babesambile munda mwa nsaa mushima. Yawa mukwetu baadi mumulungule myanda ibaadi ikite yawa mukunkushi a kibambalo a kumpala. Mukunkushi mupya batemeeshe na kalolo kooso aye nkumukwasha na angi maverse. Bu kipeta, bano bakwetu babatwesheshe butaale abo nkubanga kufuba dingi pamune ku kikongeeno. Uno mukwetu baadi na lutumbu lukata mwanda yawa mukunkushi a kibambalo mupya baadi mwisambe naye na kalolo kooso.

ABITUNGU OKAMONE BAKULU SU?

14, 15. (a) Nsaa kinyi ayitungu’shi tufubishe elango di mu Mateo 18:15-17? (b) Mmatabula asatu kinyi abaadi aleeshe Yesu, na nsaa ywele ano matabula abitungu wekale na kepatshila kinyi?

14 Munkatshi mwa beena Kidishitu babidi pamutuku myanda, abitungu beyipudishe bubidi bwabo ku lupese. Sunga mbyabya, ingi nsaa ta mbibofule nya. Ingi myanda ayitekaa bukwashi bwa bangi bantu muyiile mukanda wa Mateo 18:15-17. (Badika.) “Mulwisho” ubakwile Yesu ta tu bilumbu tupela atutuuku pankatshi pa beena Kidishitu babidi nya. Twikwiuka byabya naminyi? Yesu bakwile’shi su muntu bakitshi mulwisho bapele kwilanga kunyima kwa’ye kwisamba na mukwabo, na tumonyi, mpa na kumpala kwa bakwetu be na mashito, abitungu kumwata bu “mwina kingi kisamba na mufutshishi a bitadi.” Lelo uno, abileesha’shi abitungu kumutuusha mu kakongye. Uno “mulwisho” ngulombeene kuleesha myanda bu kwiba sunga kudimbiila muntu madimi, kadi tabileesha milwisho bu lukyebano kyebano, mulume alaala na balume naaye sunga mukashi alaala na bakashi naaye, muntu basumbula lukumiino, na kulangwila ma nkishi nya. Ino mishindo ya milwisho abitungu beyitale nka penda kwi bakulu.

Bi na muulo kwisamba na mukwenu misango ibungi bwa kutwesha butaale (Tala kikoso kya 15)

15 Pabaadi atuusha dino elango, kepatshila ka Yesu kabaadi ka kwituleesha mushindo wa kukwasha mukwetu mwanda twi bamufule. (Mateo 18:12-14) Mmushindo kinyi watudi balombeene kutumikila dino elango? (1) Abitungu twikale atwitatshisha bwa kutwesha butaale na mukwetu atudi naaye kilumbu kushii kuukisha bangi. Twi balombeene kwisamba naaye misango ibungi. Kadi twi kukita naminyi su tubakitshi bino byooso kushii kwalusha butaale? (2) Twi balombeene kwisamba na mukwetu na ungi muntu mupwe kumona’shi kwi mwanda wibubi ukitshikye pankatshi peetu. Su mwanda ubaapu, yaya nsaa b‘opaasha mukwenu.’ Anka, su boopu kwisamba na mukwenu misusa ibungi na bomono’shi ta kwi mushindo wa kutwesha butaale naye, yaya nsaa we mulombeene (3) kutwala mwanda kwi bakulu mu kakongye.

16. Nkinyi akileesha’shi kulonda elango dya Yesu nyi kipaso kya kuleesha kifulo?

16 Misusa ibungi, ta bi na muulo kufubisha ano matabula ooso asatu e mu Mateo 18:15-17 nya. Bino abitunyingisha. Bwakinyi atwakula byabya? Mwanda kebungi su mukwetu mukite kilubilo atundula kilubilo kyaye na kuteka lusa, tabikala’nyi na muulo bwa kumutuusha mu kakongye nya. Yaya nsaa abitungu’shi mukwetu abadi balwishishe afwile mukwabo lusa bwa kutweesha butaale. Abipushika kalolo’shi elango dya Yesu taditutakula bwa kulwila kwenda mu kumona bakulu nya. Twi bya kwenda na mwanda kwi bakulu nka su tubaapu kukita matabula abidi a kumpala na su twi na bishinkamiisho abileesha’shi mbetukitshine mwanda wibubi.

17. Mmyabi kinyi yatukapete su atwitatshisha bwa kulama butaale?

17 Mu mafuku ooso atudi bakutwe kupwidika, atwikala nka atulwishisha bangi. Nyi bwakinyi Shake mulongi a Yesu bafundile’shi: “Su muntu taatupakana mu kwakula, nyi mmuntu mupwidikye, mulombeene kwilama ku mbidi yaaye yooso ishima.” (Shake 3:2) Bwa kupwa bilumbu, abitungu kwikitshisha pa ‘kukimbuula butaale na kwibwimeena.’ (Misambo 34:15) Su tubatungunuka na kutwesha butaale pankatshi peetu na bangi, atwikala mu bukuuku bwa binyibinyi na bakwetu, na atwikala mu buumune. (Misambo 133:1-3) Mwanda wi na muulo ukata, atwikala mu kipwano kibukopo na Yehowa, “apanaa [butaale].” (Beena-Looma 15:33, EEM) Bwa’shi tukapete ino myabi yooso, abitungu twikale atupudisha bilumbu mu kifulo.

^ [1] (kikoso kya 12) Bangi bantu babaadi bapudishe myanda mu butaale nyi Yaakobo na Esau (Kibangilo 27:41-45; 33:1-11); Yoosefe, na bakwabo (Kibangilo 45:1-15); Gideone na beena Efraime (Bansushi 8:1-3). Pangi we kunangusheena pa bino bileshesho bya mu Bible.