Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Abakatukile mu bipwilo bya madimi

Abakatukile mu bipwilo bya madimi

“Tukayi munkatshi mwaye, mwilo wande.” —KIBAFUMBWILWE 18:4, Kilombeeno kipya 2014.

NGONO: 101, 93

1. Atuuku naminyi’shi mwilo w’Efile Mukulu ubaadi na kya kutuuka mu Babilone mukata, na nkonko kinyi yatukyebe kwaluula?

MU MWISAMBO ushaale, tulongyele’shi beena Kidishitu basha lulamato abatwelele mu bupika mu Babilone mukata. Tababaadi na kya kushaala mwanka bwa looso nya, na uno nyi mukandu wibuwa. Atushinguula bino mwanda mu Bible, Efile Mukulu atumina mwilo waye eyi dya ‘kutuuka’ mu bipwilo bya madimi bya mu nsenga ishima. (Badika Kibafumbwilwe 18:4.) Bino abitushinkamiisha’shi beena Kidishitu abaadi bya kutuuka mu Babilone mukata. Twi na kisukusuku kya kuuka mafuku ababatuukile mwanka! Kadi, abitungu tubande kwaluula ino nkonko ayilondo: Kumpala kwa kipwa kya 1914, Balongi ba Bible ba kumpala babaadi baate kitshibilo kya kukita kinyi pabitale Babilone mukata? Mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, bakwetu abaadi na katshintshi ke naminyi mu mudimo wa bulungudi? Abatwelele mu bupika mu Babilone mu aa mafuku mwanda’shi abaadi na myanda ya kulumbuula su?

“KUPONA KWA BABILONE MUKATA”

2. Kumpala kwa Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, Balongi ba Bible ba kumpala abaadi na kitshibilo kya kukita kinyi?

2 Bipwa bibungi kumpala kwa Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima (ibabangile mu 1914 yapwa mu 1918), Charles Taze Russell na bangi Balongi ba Bible abatundwile’shi bipwilo bya bwina Kidishitu kwishina tabikwete kulongyesha bya binyibinyi bya mu Bible nya. Ngi bwakinyi abatuukile mu bipwilo bya madimi. Mpa na mu kipwa kya 1879, Kitenta kya Mulami a Siyoona (mu Angl.) kibakwile’shi kipwilo kyooso akiteemuna bu mukashi e na lulamato kwi Kidishitu aku namu akikwatshisheena myanda ya mbulamatadi ki mu Babilone mukata, abetanyina mu Bible bu mukashi a ndumba.​—Badika Kibafumbwilwe 17:1, 2.

3. Balongi ba Bible abaadi abakitshi kinyi bwa kulesha’shi abatuuku mu kipwilo kya madimi? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

3 Bantu basha lulamato balume na bakashi abaadi abauku’shi su abayididiila na kukwatshisheena bipwilo bya madimi, Efile Mukulu tamulombeene kwibelela myabi nya. Byabya, bebungi ba kwabadi abafundjile mikanda ayileesha’shi tabakumina dingi kwibunga nabo, abo nkwiyituma mu bipwilo byabo. Bamo ba kwabadi ababadikile mikanda yabo n’eyi di bukopo munkatshi mwa beena kipwilo booso. Mu bipwilo mubaabadi bapele kwibapa matalwa a kubadika mikanda yabo, abatuminyine bantu mikanda ku mashibo aabo. Balongi ba Bible abaadi baleshe patooka’shi tabaabadi abakumiina kwisanga na bipwilo bya madimi! Mu bipwa bishaale, babaadi balombeene kwibayipaa su abakitshi byabya. Anka kubanga mu kipwa kya 1870, mbulamatadi ya mu maumbo ebungi ibalekyele kukwatshishena bipwilo bu bibayidi ayibikwatshishena kumpala. Binobino bantu abaadi balombeene kwikala na bulungantu bwa kwisamba pabitale Bible mpa na kupela myanda ya bipwilo.

4. Balongi ba Bible abaadi abamono Babilone mukata naminyi mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima? Patuula.

4 Balongi ba Bible abamwene’shi ta mbalombeene kwimeena penda mu kuukisha bifuko, bakuuku, na beena kipwilo’shi abatuuku mu kipwilo kya madimi. Babaadi na lukalo lwa kuukisha nsenga ishima’shi Babilone mukata nyi mbipwilo bikale bu ndumba! Nyi bwakinyi pankatshi pa mweshi w’Ekumi na wa kabidi 1917 na ku mbangilo kwa 1918, ndambo ya binunu bya Balongi ba Bible babaadi bapalakashe na katshintshi kyooso ma trakte 10000000 abaadi na mutwe wa mwanda awamba’shi: “Kupona kwa Babilone.” Yawa trakte baadi mupatuule myanda ya bwina Kidishitu bwa madimi. Nka bu byanuuku, bakata ba bipwilo abaadi bafiite munda! Anka Balongi ba Bible tambalekye nya. Abaadi baate kitshibilo kya kutungunuka na kulungula mukandu wibuwa na kukookyela “Efile Mukulu pe kukookyela bantu.” (Bikitshino 5:29) Bino abitulesha kinyi? Abilesha’shi beena Kidishitu balume na bakashi tambatwele mu bupika mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima nya, anka babaadi abende na kutuuka mu bipwilo bya madimi mpa na kukwasha bangi bwabadya kwimutuuka.

ABAADI NA KATSHINTSHI MU NGOSHI YA KUMPALA YA NSENGA ISHIMA

5. Bwakinyi atwamba’shi bakwetu abaadi na katshintshi mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima?

5 Kala tubaadi atwamba shi mwilo w’Efile Mukulu taubaadi ukuminyibwe naaye mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima mwanda taubaadi aulungula na katshintshi. Pa mwanda wa byabya tubaadi atwamba’shi Yehowa baadi mutadiile Babilone mukata bwadya kwibakwata mu bupika bwa kapindji kapeela. Anka, kunyima kwa mafuku, bakwetu balume na bakashi abaadi bafubile Efile Mukulu na lulamato pankatshi pa kipwa kya 1914 na kya 1918 abaadi bapatuule’shi, abaadi abakitshi mwabo mooso bwa kutungunuka na kulungula. Mpushisho ebuwa a kibaadi kifwile Balongi ba Bible mu aa mafuku mmwitukwashe bwa kupusha ingi myanda yabadi baleshe mu Bible.

Bakwetu balume na bakashi basha lulamato babadi bafubile Yehowa kubanga mu kipwa kya 1914 na 1918 babekeele bu bintu byoso kwi bantu bwa mudimo wa bulungudi

6, 7. (a) Nkalakashi kinyi ibapetele Balongi ba Bible mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima? (b) Nkinyi akilesha’shi Balongi ba Bible abaadi na katshintshi?

6 Byabya, mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, Balongi ba Bible abaadi bepaane mu mudimo wa bulungudi. Anka abaadi na nkalakashi ibungi. Tubande kutala ibidi ya ku yanka. Lwa kumpala, Balongi ba Bible tababaadi balongye mushindo wa kukita bulungudi ku bukwashi bwa Bible nya. Babaadi abaabila penda mikanda na kutadiila mikanda inabeene ipatuule bya binyibinyi. Nyi bwakinyi, nsaa ibaadi mbulamatadi mukandjikye kwabila kwa mukanda wa Le mystère accompli kumbangilo kwa kipwa kya 1918, mudimo wa bulungudi ubekeele bukopo kwi bakwetu bebungi. Lukalakashi lwa kabidi, mu kyakya kipwa kubatuukile kikoolo kyabetamina bu grippe Espagnole. Uno mukumbo wibukopo ubaadi wa lwambu na bibaadi bukopo bwa’shi bakwetu bende mu kulungula mu bingi bibundji. Byabya, sunga ino nkalakashi ibaadi kwanka, Balongi ba Bible babaadi bakite nka mwabo mooso bwa kutungunuka na mudimo wa bulungudi.

Balongi ba Bible booso babadi nka na katshitshi! (Tala kikoso kya 6, 7)

7 Mu kipwa kya 1914, kasaka kapeela ka Balongi ba Bible kabaadi kaleshe “Foto Drame de la création.” Uno filme baadi na bifwatulo abyende na abisaana mpa na mayi, baadi bu kintu kipya mu aa mafuku. Yawa Drame, muyiile bibaabadi abamwitamina, baadi aleesha myanda ya bantu kubanga pa kupangibwa kwa Adame mpa na ku mafuku a kumunana kwa Kidishitu. Mu 1914, kipwa kya kumpala kya kumulesha, abaadi bamumone kwi bantu bakile pa 9 000 000. Banda kunangushena. Buno nyi mbungi bukile bwa Batemwe ba Yehowa be mu nsenga ishima lelo uno! Ingi rapore ayilesha’shi mu 1916 bantu bakile pa 809 000 abaadi batwele mu bisangilo bya bantu booso mu États-Unis, na mu 1918, bungi bubakamiine bwafika 950 000. Baaba Balongi ba Bible abaadi na katshintshi!

Sunga bibakudi bukopo bwa kupeta Bible, bakwetu babadi nka abapete buludiki kwikankamishena kwi balongi booso ba Bible

8. Bakwetu abaadi abakunkusha abaadi banyingishe Balongi ba Bible naminyi mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima?

8 Mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, bakwetu balume abaadi abakunkusha abakitshine mwabo mooso bwa kutuusha mikanda ayipatuula Bible na mayi a kunyingisha nao Balongi ba Bible booso. Bwabwa bukwashi bwa kifulo bubaadi bwibanyingishe bwabadya kutungunuka na bulungudi. Richard H. Barber, baadi mulungudi sha katshintshi mu aa mafuku, bambile’shi: “Tubaadi boobeshe pa kwikala na ndambo ya bakunkushi ba bifunda abaadi abatungunuka na kwenda na kulesha Kitenta kya Mulami mpa na kwikituma mu Canada mwa kibaadi kikandjikwe.” Akumbasha’shi: “Naadi na kineemo kya kutuma mukanda wa Les mystère accompli wi bukata bwa kwela mu mpaya kwi bakwetu bebungi abaadi bashimishe wabo pa mwanda abaadi bebanyengye wanka. Mukwetu Rutherford batekyele’shi, tukite bikongeno mu bibundji bibungi bya ku lupese lwa kupona kwa États-Unis na kutuma bantu ba nkakita miisambo bwa kunyingisha bakwetu ngofu.”

BIBAADI ABITUNGU KULUDIKA INGI MYANDA

9. (a) Bwakinyi bibaadi abitungu’shi mwilo w’Efile Mukulu uludikye ingi myanda pankatshi pa 1914 na 1919? (b) Sunga byekala’shi abaadi na kya kuludika ingi myanda, nkinyi kyatushii balombeene kwamba?

9 Kubaadi ingi myanda ibaadi ayitungu’shi Balongi ba Bible baludikye. Tababaadi bapushe akipatuula mayi a Yehowa pabitale kukookyela mbulamatadi nya. (Beena-Looma 13:1) Nyi bwakinyi mu kisaka kyabo tababaadi abapele kutwelakana mu ngoshi. Kileshesho, nsaa ibaadi prezida a mu États-Unis mutekye bantu bwabadya kwela luteko bwa butaale mwifuku dya 30/05/1918, Kitenta kya Mulami kibaadi kinyingishe Balongi ba Bible bwa kwela lwalwa luteko. Bangi bakwetu abaadi batuushe makuta a kukwatshishena ngoshi, na bapeela ba kwabadi abaadi batwele busalayi benda nka na ku ngoshi. Anka sunga kubaadi myanda ibaadi ayitungu’shi balumbuule, tatwi bya kwakula’shi nyi kibabaadi batwelele mu bupika mu Babilone mukata. Akitwakusha byabya, mmwanda abaadi bapwe kwitshibeena na uno nsangilo a bipwilo bya madimi mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima.—Badika Luka 12:47, 48.

Balongi ba Bible tababadi na mpushisho mulombane pabitale kwikala bashabatwelakana mu myanda ya pa Nsenga Bible nya, anka babadi abuku’shi ta bibuwa kwipaa

10. Mushindo kinyi ubaadi Balongi ba Bible baleshe’shi abanemeka muwa?

10 Eyendo’shi Balongi ba Bible tababaadi na mpushisho mulombane a akilesha kupela kutwelakana mu myanda ya pa nsenga bwa beena Kidishitu. Anka, abaadi abauku’shi bibubi kwipaa muntu. Byabya mpa na ndambo ya bakwetu babaadi bende busalayi na kutwala ma mputu mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima babaadi abapele kwiela bwa kwipaa bangi bantu. Bangi babaadi abapele kwipayishena babaadi abebatumu ku ngoshi bwabadya nkebayipaa.

11. Mbulamatadi baadi mukite kinyi nsaa ibaadi Balongi ba Bible bapele kulwa ngoshi?

11 Diabulu baadi na nsungu mwanda bakwetu abaadi na lulamato kwi Efile Mukulu. Pa mwanda wa byabya, baadi “afubisha [miiya] kipaso kya kumwesha bantu malwa.” (Misambo 94:20, EEM) James Franklin Bell mukata a basalayi ba mu États-Unis, balungwile mukwetu Rutherford na Van Amburgh’shi, beena mbulamatadi abakyebanga kutuusha ungi mwiya aulesha’shi muntu ooso apele kwenda ku ngoshi abamwipaa. Baadi mushimikye kasele pa Balongi ba Bible. Mukata a basalayi balungwile mukwetu Rutherford na nsungu yooso’shi mwiya tambewele nya, mwanda prezida a mu États-Unis baadi mwiupele. Akupu bambile’shi: “Anka atuuku bya kwinukwata na atwinukwata!”

12, 13. (a) Bwakinyi abaadi batshibile bakwetu mwanda lukano lwa mafuku ebungi? (b) Bakwetu abaadi bashimishe kitshibilo kyabo kya kukookyela Yehowa pa mwanda wa lukano su? Patuula.

12 Mbulamatadi bapetele mushindo wa kunyooka Balongi ba Bible. Mukwetu Rutherford na Van Amburgh, mpa na bangi basamombo abaadi abalesha mpala ya Sosiete Watch Tower babaadi bakwatshibwe. Nsushi baadi asambisha kyakya kilumbu bambile shi baaba bakwetu babaadi bubi kukila kisaka kya basalayi ba beena Allemagne. Bambile shi abasabuula mbulamatadi, basalayi, na bingi bipwilo na abitungu kwibanyooka ngofu. Paapa bano Balongi ba Bible mwanda babaadi bebeele mu lukano bwa mafuku ebungi bwabadya kwibanyooka mu kibundji kya Atlanta mu Georgie. Byabya, nsaa ibapwile ngoshi, babaadi bebatuushe na byoso bibaabadi abebatopeka bibapwile.

13 Sunga pabaabadi mu lukano, bano bakwetu balume mwanda abaadi nka na kitshibilo kya kukookyela miiya y’Efile Mukulu. Nkinyi akitushinkamiisha byabya? Abaadi bafundile prezida a mu États-Unis bwa kumuteka’shi ebatuushe mu lukano. Mu mukanda wabo, abambile’shi Bible nyi etutosha bwatudya kwipaa bantu, ngi bwakinyi muntu ooso mwilambule kwi Efile Mukulu apele kutumikila uno mwiya mu kukumiina kwaye ashimisha kipwano kyaye n’Efile Mukulu na akamubutula. Abalesheshe’shi kano nyi kabingilo akebatakula bwabadya kupela kwipaa bangi bantu. Abaadi na mashimba anyingye ngofu p’abo kufundjila prezida uno mukanda! Kushii mpaka bakwetu ta mbashimishe kitshibilo kyabo kya kukookyela Yehowa nya.

NFUDIILO A BYOOSO, MWILO W’EFILE MUKULU UBAADI UTUSHIBWE MU BUPIKA!

14. Ku bukwashi bwa Bifundwe leesha myanda ibakitshikile kubanga mu kipwa kya 1914 na ku kya 1919.

14 Mukanda wa Malakii 3:1-3 aupatuula myanda yooso ibaadi ifikile Balongi ba Bible pankatshi pa kipwa kya 1914 na peepi na kipwa kya 1919. (Badika.) Yehowa Efile Mukulu, “Mwanana [a binyibinyi],” na Yesu Kidishitu, mwikale mukyendji “wa kilombeeno,” abafikile mu kutala “bana ba Levi,” abaleesha bedibwe mwimu. Kunyima kwa Yehowa kwibaludika na kwibasuula, yaya nsaa abaadi balombeene kupeta mudimo upya. Mu kipwa kya 1919, Yesu batuudile “mpika a kishima na mupatulukye,” ababapeele bushito bwa kukunkusha na kulongyesha bafubi b’Efile Mukulu booso. (Mateo 24:45) Mu aa mafuku ngi mubatuukile mwilo w’Efile Mukulu ooso mu bupika bwa Babilone mukata. Kubanga nka paapa, mbabangye kulonga myanda ibungi pabitale kikyebe ky’eshimba dy’Efile Mukulu, na kifulo kyabo bwa’ye nkinyiishe kutama. Be na lutumbu lwibungi kwi Efile Mukulu bu byadi mwibelele myabi!​—Tala mayi e kunfudiilo.

15. Twi kuleesha lutumbu lwa kutushibwa mu bupika bwa Babilone mukata naminyi?

15 Twi na lutumbu lukata bu byabadi betutuushe mu Babilone mukata. Satana te na bukome bwa kushimisha lulangwilo lwa binyibinyi nya. Mmukutwe kapu! Byabya, abitungu tutentekyeshe kabingilo kabadi betutuushile kwi Yehowa. Kabingilo kaaye nka’shi bantu booso bapashibwe. (2 Beena-Kodinda 6:1) Anka bipwilo bya madimi biki’abitungunuka na kudimba bantu be na mashimba ebuwa bebungi, na be na lukalo lwa’shi twibakwashe! Tukiteyi mwetu mooso bwatudya kwambula bakwetu basha lulamato, pa kukwasha bantu bwa’shi batuukye mu bupika.

[1] (Tala kikoso 12) See Faith on the March, by A. H. Macmillan, page 99.

[1] (kikoso kya 14) Kwi kwipusheena kwibungi pankatshi pa bupika bwa beena Yuuda mu Babilone na mwanda ubaadi ufikile beena Kidishitu pababangile bantu kusumbula lukumiino. Anka tatwi balombeene kwamba’shi bupika bwa beena Yuuda bubaadi abuleesha myanda ibakitshikiile beena Kidishitu bedibwe mwimu, ngi bwakinyi ta twi bya kukimba mpushisho a mu butemuki ku ka mwanda kooso kabakitshikile nya. Kwi ingi myanda ilekeene. Bu kileshesho beena Yuuda abaadi mu bupika munda mwa bipwa 70, kadi beena Kidishitu abaadi mu bupika munda mwa bipwa bibungi kukila paapa.