Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

BUKUASHI BUA BAABA BAFUISHE

Bia kupudisha kinyongua​—Kiodia kukita lelo uno

Bia kupudisha kinyongua​—Kiodia kukita lelo uno

Su okimba elango pabitale bya kukambila kinyongwa, okyebe kupeta binunu na binunu bya malango​—angi ngalombeene kwikala aakwasha kukila angi. Pangi mpa mwanda wa’shi, anka byatwisambile kumpala, muntu na muntu adilaa maalo mu waye mushindo. Elango adituusha bipeta bibuwa kui muntu kampanda ndikumbeene kukutwa kutusha bipeta bibuwa kwi ungi.

Sunga mbyabya, kwi mayi a kulonda atuushe bipeta bibuwa kwi bantu bebungi. Ano mayi abeatemunaa misango ibungi kwi bano abalangaa bantu basha kinyongwa, na dingi nyi mmayi ashi atale kipungo kampanda atupete mu Bible, mukanda wa kala wa binangu.

1: KUMIINA BUKUASHI BUA KIFUKO NA BENO’BE

  • Bangi basha binangu abamonaa shi buno bukwashi bwi na muulo ukata bwa bia kupudisha kinyongua. Kadi, ingi nsaa, we kwikala na lukalo lwa kwikala bupenka. We mulombeene mpa na kukwatshila bano abatompo nkukwasha nsungu ingi nsaa abikalaa nka byabya.

  • Twekalanga omono shi nsaa yooso abitungu wekale munkatshi mwa bantu, kadi, twekalanga bukidibukidi okimbi kukatusha bangi pepi noobe. Mwanda, eyendo shi wekala na lukalo nabo mu mafuku e kumpala, na kalolo kooso, lesha bangi kiodi nakyo lukalo na kyoshi nakyo lukalo.

  • Muyile bi lukalo loobe, ikala na nkatshinkatshi pabitale nsaa yokyebe kwila na bantu na nsaa yokimbi kwikala bupenka.

EYI DIA KULONDA: “Mbikile buwa kwikala bubidi pe kwikala bupenka . . . Su umune apona, mungi naamu by’amwibwesha.”​—Mulungudi 4:9, 10, EEM.

2: LONDOOLA KALOLO BIDIBUA BIODI, NA KUATA NSAA YA KUKITA KALASHISHI

  • Bidibwa bisangudibwe kalolo abikwasha bwa kutshimbisha lukalakshi lua mu binangu alufiki nsaa yatukwete kulua na kinyongwa. Tompa kudya mishindo ilekeene ya bikuba, bisakisaki na bidibwa bishi na proteines ibungi.

  • Ikala otomo mema ebungi na bingi bitomwanga abinyingisha mbidi.

  • Su tokamba kupusha nsala, ikala odi kapelakapela kadi misango ibungi. We mulombeene dingi kwipusha munganga pebitale bingi bintu byoodi mulombeene kudya na manga a kutoma. *

  • Kutambuka lwendo na ingi mishindo ya kalashishi ngilombeene kutshimbisha binangu bibi abifwila muntu. Kalashishi ke nkupa nsaa ya kunangushena ku bushiye bobe sunga nsaa ya kuleka kwibunangushena.

EYI DIA KULONDA: “Kasha takwi muntu mushikwe mbidi yaaye aye nabeene; anka eeyidiisha, dingi eeyengyeleka.”​—Bena-Efeso 5:29.

3: IKALA OLALA NGOFU

  • Tulo twi na muulo ukata, kadi twi na muulo ukile paapa bwa bano be mu kinyongwa mwanda kinyongwa akitwala mbidi kubofula.

  • Ikala mudimukye pabitale bungi bwa kafe na malofu otomo, mwanda byooso mbilombeene kulwisha tulo toobe

EYI DIA KULONDA: “Bibuwa bwa mpuki y’eyaasa yuule na diikisha pe maasa abidi a mufubo ­a kubinga kwa lupapi.”​—Mulungudi 4:6.

4: IKALA NA NKATSHINKATSHI

  • Ikala mushinguule shi muntu na muntu e na waye mushindo wa kudila. Byabya, abitungu okimbe mushindo ukumbeene kwikala biya koodi.

  • Bantu bebungi abamonaa shi kulesha kinyongwa kyaaye kwi bangi akwibakwasha bwa kupudisha kinyongua, kadi bangi namu tabakumiinaa kulesha kinyongwa kyabo nya. Basha binangu be na mweneno ilekeenelekeene pabitale mushindo ulombeene kulesha kwa kinyongwa kukwasha muntu bwa kulwa nakyo. Su omono shi we na lukalo lwa kulesha muntu kinyongwa kyoobe kadi okwete kwiyaleshena, we mulombeene kubanga kwisamba na kuuku a p’eshimba.

  • Bangi bantu abamonaa shi kudila akwibakwasha bwa kupudisha kinyongua, anka bangi namu abamweneka bu abanyingiila aku namu tabadidi ngofu.

EYI DIA KULONDA: “Muntu nabeene ngi awuku bi mpombo i mwishimba dyaaye.”​—Nkindji 14:10.

5: TUEKALANGA NA BIUBISHI BIBI

  • Bangi bantu basha kinyongwa kya kufwisha abatompaa kusuuka kinyongwa kyaabo pa kutoma malwa na bingi bintu bu kabangi. “Kusuuka” kinyongwa mu uno mushindo nyi nkwibutula. Muntu mmulombeene kupusha biya kapindji kapeela, kadi kunyima akutuuku ntato ikile bubi. Tompa mishindo ya kupudisha kinyongua kyobe ishi ilombeene kutuusha ntato.

EYI DIA KULONDA: “Twitoosheeyi’twe baaanabeene ku butete booso bwa mbidi.”​—2 Bena-Kodinda 7:1.

6: PELESHA BUNGI BUA NSAA YOTUULU BINANGU KU KINYONGUA

  • Bantu bebungi mbamone shi kwata nsaa ya kukita ingi myanda (ilombeene kwibakwasha bwa kukasha binangu ku kinyongo kyabo) nkwibakwashe ngofu mu mafuku a kinyongwa (abakwete kulwa na bushiye bwa mwishimba).

  • We mulombeene kukasha binangu ku kinyongwa kyoobe pokwete kwisanga na ba kuuku na kunyingisha kipwano kyenu, nsaa yolongo myanda ipya, sunga yuende mu kukisha kapapi.

  • Kunyima kwa mafuku, bungi bwa nsaa yotulu binangu ku kinyongwa kyobe abushintuluka. Okyebe kumona shi bungi bua nsaa yokasha binangu ku kinyongwa abwende na kukamiina ​—wawa nyi mushindo awende na kupwa kinyongwa ki mwishimba.

EYI DIA KULONDA: “Kwi nguba bwa kyooso na kipungo bwa kintu kyooso, . . . kipungo bwa kudila na kipungo bwa kusepa, kipungo bwa kwiyambiila na kipungo bwa kusha masha.”​—Mulungudi 3:1, 4.

7: BANGUULA KUKITA MIANDA BU PA KIUBISHI

  • Su nka mushindo ubamweneka, banguula kukita myanda bu pa kiubishi.

  • Su bobanguula kiubishi kyobe pabitale nsaa ya kulala, mufubo, na ingi myanda, nshalelo obe ende na kwaluka bu pa kiubishi.

  • Kwikala nsaa ibungi okitshi myanda ilombeene nkunyingisha akukyebe kukwasha bwa kukambila bushiye bwi mwishimba.

EYI DIA KULONDA: “Tatentekyesha mafuku a butaale bwaye, nguba ooso kii mumulame Efile Mukulu mubuule meeso ku muloo w’eshimba dyaaye.”​—Mulungudi 5:20.

8: TUATANGA BITSHIBILO BIKATA BUKIDIBUKIDI

  • Bantu bebungi babaadi baate bitshibilo bikata bukidi kunyima kwa kufwisha muntu abadi bafule, babafikile mu kwikalashena kunyima pabitale bino bitshibilo.

  • Su kwi mushindo, indila mafuku ebungi kumpala kwa kwata kitshibilo bu kya kushintuula mudimo, sunga kukaasha bintu bya mufwe.

EYI DIA KULONDA: “Su muntu sha kusasakata ela kinangu kwibedi kwa kubanga mufubo, akemumwena bibungi, anka yaawa eubatukila akekala mulanda.”​—Nkindji 21:5.

9: IKALA OTENTEKIESHA MUFUDIBUE OBE ODI NAYE BUSHIYE

  • Bantu bebungi abamonaa shi mbikile buwa kukitanga myanda ayibakwasha bwa kulama mu binangu uno muntu mufwe.

  • Pangi we kumona shi abikunyingisha nsaa yobungu na kutaluula mafoto na mikanda ibaadi ifunde mufwe sunga kwata agenda na kwimufunda myanda ibaadi ifumankane nayo sunga kukita yokumiina kutentekyeshanga.

  • Lama bintu byooso bilombeene nkutentekyesha myanda yaaye ibuwa na kwibitaluula kumonanga nsaa yomono shi obesha kwibitala.

EYI DIA KULONDA: “Tentekyeshaayi mafuku a kala.”​—Miiya Ikituulwe 32:7.

10: ENDA INGI MBALO

  • We mulombeene kwenda mu kwikisha ingi mbalo.

  • Su takwi mushindo wa kwenda mu kwikisha mafuku ebungi, we mulombeene kukita kintu kampanda kyankusangasha munda mwefuku dimune sunga abidi, bu kwenda mu kutemba mu myengye, nkatala musée, sunga kwenda lwendo lwipi na motoka.

  • Sunga penda kukita mwanda kampanda wilekeene na myanda yodi na kiubishi kya kukita, nkulombeene nkukwasha bwa kupudisha kinyongua.

EYI DYA KULONDA: “Anwe, fikayi ku lupese mu mbalo ishii bantu, nwikishe kapeela.”​—Maako 6:31.

11: KWASHA BANGI

  • Tenkekyesha shi nsaa yooso yokisha mu kukwasha bangi ngilombene nkukwasha bwa kupusha biya.

  • We mulombeene kubanga na kukwasha bano bafwishe muntu abadi bafule bu kileshesho kuuku sunga mukwabo mu kifuko balombeene kwikala na lukalo lwa kusambibwa na muntu e na bwaye bushiye namu.

  • Kukwasha na kunyingisha bangi nkulombeene nkupa ungi muloo na nkukwasha bwa kumona shi okii nka na muulo.

EYI DYA KULONDA: “Mwabi wa kupaana ngukile wa kupeebwa.”​—Bikitshino 20:35.

12: TALUULA DINGI MIANDA AYITUNGU KUTUULA PA MBALO YA KUMPALA

  • Kinyongwa nkilombeene nkukwasha bwa kushinguula myanda i na muulo ukata.

  • Ano mafuku oodi na kinyongwa akukwashe bwa kumona mushindo autungu shi otambushe nshalelo oobe.

  • Pakudi mushindo, shintuula myanda ayitungu kutuula pa mbalo ya kumpala.

EYI DYA KULONDA: “Mbikile buuwa kwenda ku nshibo ya maalo pee ku nshibo ya madyo; pakudi nfudiilo a muntu ooso, abitungu’shi abatala beekutuule eshimba dyaabo.”​—Mulungudi 7:2.

Eyendo shi takwi kintu su nkimune kilombeene kukaasha kinyongwa kyooso ki mwishimba dyoobe. Kadi, bantu bebungi bafwishe bantu babaadi bafule, mbalombeene kwakula patooka shi, kukita ino myanda ibatutemune mu uno mwisambo, nkwibakwashe bwa kunyinga eshimba. Eyendo shi, uno liste tamutemune myanda yooso ya kukita bwa kutshimbisha kinyongwa nya. Kadi, su botumikila bino binangu bi mwanka, we kumona shi abikyebe nkukwasha bwa kutshimbisha kinyongwa kyoobe.

^ Mu Reveillez-vous ! tatwelele mushindo kampanda wa kwibukisha nya.