Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Bwakinyi ano makyenga ooso?

Bwakinyi ano makyenga ooso?

Bwa kupusha kalolo bwakinyi makyenga ngafwime pa nsenga bino, na bwakinyi bantu mbakite bukopo bwa kwiapudisha kadi ta mboobeshe, abitungu tubande kushiguula kintu kifwame kunyima kwa bino byooso. Sunga kwekala myanda ibungi ayiafwisha na i bukopo kupusha, twi balombeene kwikala na muloo mwanda Bible mmulombeene kwitukwasha bwa kwiyitundula. Mu uno mwisambo atukyebe kutaluula myanda ikata itano ayilesha bwakinyi ano makyenga ooso e kwanka. Atukutekye bwa kutaluula kalolo akyamba Bible na kumona mushindo awitukwasha Eyi dy’Efile Mukulu bwa kutundula kalolo nsulo ya uno mwanda wi na muulo.—2 Timotee 3:16.

MYANDA YA MU GUVERNEMA E BUBI

Bible amba shi: “Su mubi aludika, mwilo awele mikanko [autompola].”—Myeele 29:2.

Myanda ya kala ayilesha banfumu abaadi abamunu bantu na lukiso, na kwibafwishila makyenga akile bukopo. Eyendo shi banfumu booso tabekalaa anka byabya nya. Bangi mbalombeene kwikala na mashimba ebuwa kwi bakwabo. Byabya, nsaa yabapete bufumu, abamono shi tabe na mushindo wa koobesha mwanda abakitshi mwabo mooso bwa kulama bufumu bwabo. Sunga shi, mbalombeene kutumika bi bubi na matalwa aabo bwa kupeta bupeta mu mongo mwa bantu babakwete kukunkusha. Henry Kissinger baadi Secrétaire a Nations-Unis bambile shi: “Myanda ya kala ayileesha bintu bibaadi abipwandjikisha bantu bwa kukita byabashii boobeshe.”

Bible namu alesha dingi shi: “Muntu ta mmulombeene kwiludika ê nabêne kalolo, ooo.” (Yeelemiya 10:23EEM) Bantu bakutwe kupwidika tabe na binangu bilombane bwa koobesha kukita myanda yaabo yooso kalolo nya. Su bantu ta mbalombeene kwiludika, mmushindo kinyi wabadi balombeene kuludika mwilo? We mulombeene kumona bwakinyi kumunana kwa baana ba bantu ta nkulombeene kupudisha makyenga su? Byabya, misusa ibungi, ma guvernema e bubi sunga mbulamatadi ndjo nsulo ya makyenga!

MYANDA AYIKITSHI BIPWILO BYA MADIMI

Yesu bakwile bino: “Abakatundula’shi nwi balondji bande anka ku kifulo kyanwifuleena.”—Yowano 13:35.

Bakata ba bipwilo byooso abalambukisha pabitale kwikala na kifulo na bu umune. Mwanda wa binyibinyi nguno, ta mbobeshe kutwesha kifulo kikata kilombeene kukaasha ntondo munkatshi mwa bantu ba mu bipwilo byabo nya. Pa mutwe pa kwibakwasha bwashi bekale na kifulo, bipwilo bikwete kufwisha kwitshibuula, ntondo, na kutwesha mushikwa munkatshi mwa bantu ba maumbo elekeene. Ku nfudiilo kwa mukanda waye (Christianity and the World Religions) Hans Küng ungi mwina teoloji bafundjile shi: “Nkalakasho yooso ikwete kutuukila mu myanda ya politike ikwete kufika mu bipwilo.”

Na dingi, bakata ba bipwilo bibungi mbatadiile kulala kwa na muntu shi mwina dibaka naye na kulala kwa mulume na mulume sunga mukashi na mukashi. Bino bikwete kupalakasha maladi, kupeta kw’eyimi dyoshii mukumiine, kwidikaasha, na kutshiba kwa mabaka na bifuko, na bino abifwisha twinyongoshi na makyenga.

KUKUTWA KWA KUPWIDIKA KWA BANTU NA NKALO YA KWISANGASHA

“Ooso muntu atompiibwa kwi lwabi lwaye aye nabeene alumukaka, dingi lumwobeshe. Lwalwa lwabi paalwimita, alutanda milwisho.”—Jaake 1:14, 15.

Pa mwanda wa kukutwa kwa kupwidika kwatudi bapyane, atwe booso tukwete kukita bilema na atwitatshisha bwa kupela kulonda ‘abikyebe mbidi yetu.’ (Beena-Efeeze 2:3EEM) Nsaa yatudi na mushindo wa kulombasha lukalo lwi bubi, mbilombeene kwikala bukopo bwa kwilukambila. Su tubakunkushibwa na lukalo lwi bubi, twi balombeene kupeta bipeta bikile bubi.

Ungi mufundji a mikanda abetamina bu P.  D. Mehta bambile shi: “Makyenga ebungi atukwete kupeta aatukila ku lwabi lwetu lwa kukimba kwisangasha na kukita akikumiina eshimba dyetu, na ku malaka eetu.” Bintu bilwishe bantu bebungi “be na kinemo” nyi ndwabi lwi bukopo na kwikala ku bupika bwa myanda yooso i bubi bu—kukolwa maalwa, kutoma bintu abikolwanaa, kwasha maasha a makuta, kusangisha kwa mbidi, mpa na ingi myanda ibubi; na mbitwadile dingi bifuko byabo na ba kuuku baabo na bangi bantu makyenga. Muyile mmweneno a bantu bakutwe kupwidika, twi na kya kukumiina bino abyamba Bible shi: “bipwangwa byooso bii mu mitanyo, bikii mu kufwambuka bu kwa pa kutanda.”—Beena-Looma 8:22.

BUKOME BWA BIKUDI BIBI

Bible alesha shi Satana nyi “efile aa pano pa nsenga” na shi e na bikudi bibi bi bukome bya betamina bu bademo. —2 Beena-Kodinto 4:4; Bifumbulwe 12:9.

Anka bu Satana, bademo mbepaane mu kukunkusha na kupambusha bantu. Mpoolo mutumibwa baadi mushinguule wawa mwanda pabakwile shi: “Mwanda, t’atulu na bantu ba pa nsenga, ooo, tukwete kulwa na bakunkushi, na bangi basha matalwa ba mu lûwa, na baba ba mwanka bamunane pano pe mufito, mpâ na bikudi bibi bi mwiilu.”—Beena-Efeeze 6:12EEM.

Bademo tabe na mpàngo penda ya kukyengyesha bantu nya. Lukalo lwabo ndwa kupambusha bantu kwi Yehowa Efile Mukulu Sha-kwiyilu kula. (Misambo 83:18) Ingi myanda bu kulonga kwa nyenyenyi, malenganyi, butshi na masende, mpa na kutemuka nyi ndambo ya bintu bikwete kufuba nabyo bademo bwa kudimba na kukunkusha bantu. Nyi bwakinyi Yehowa etudimusha ku ano masaku na akumiina kukalwila booso abapele kukokyela Satana na bademo.—Jaake 4:7.

TWI MU “MAFUKU A KU NFUDÎLO”

Bible baadi mutemukye takudi bipwa pepi binunu bibidi shi: “Eûkye’shi, mu mafuku a ku nfudîlo akukafiki bipindji bi bukopo.”

Pabaadi aleesha akifwisha bipungo bu bi bukopo, Bible atungunuka na kwamba shi: “Mwanda bantu abakekala abeabikîsha anka abo banabêne, basha kifulo kya mmono, basha kwinêmeka, abetumbishâ . . . abakekala basha mashimba ê pô, abapelâ kipwano, basha twipu, bashyabesaka kintu, bashi na lusa, bashikwe myanda i buwa, abakekala na kîpuko na kubatukila myanda, baûlwe na kwitatula, bafule kwisangasha pe kufula Efile Mukulu.” Eyendo, makyenga ooso atukwete kumona lelo uno aalesha shi twi mu “mafuku a ku nfudîlo.”—2 Timotee 3:1-4EEM.

Muyiile bibatukatuka mu kutaluula, abimweneka patooka shi bantu ta be na mushindo wa kufudiisha makyenga, sunga bekala na binangu bi buwa naminyi. Nkunyi kwatudi balombeene kupetela bukwashi? Twi balombeene kukimba bukwashi kwi Mupangi etu aye mulee shi, akyebe “kutuuta mifubo ya Kafilefile” na bantu baaye. (1 Yowano 3:8) Mwisambo aulondo aukyebe kutaluula abikyebe kukita Efile Mukulu bwa kushimisha byooso abifwisha makyenga.