1, 2. Lesha kibakitshine Yesu bwa batumibwa baaye baasha kululama kunyima kwa kukita kidibwa kya Lukilo mu kipwa kya 33 K.Y.K.

MWIFUKU dya 14 dya mweshi wa Nisane mu kipwa kya 33 K.Y.K. kukyoolwa nsaa ipwe kukila, Yesu na balondji baaye abaadi abaakatuka mu kukita kidibwa kya Lukilo, kibaadi akibatentekyesha mushindo ubaadi Efile Mukulu mutuushe ba mashaabo mu bupika bwa mu Ejiipitu. Kadi balondji baaye baasha kululama abakyebe kupeta “kipandjilo kya ikalaika.” Mwifuku dibalondele, beshikwanyi abayipayile uno Nfumu shibaadi musoole mwanda. Kadi uno mushikwa aukyebe kwaluluka bu mwabi. Mase a Yesu abapongolokyele aakyebe kwikala bu nkuulo ya bantu ku lufu na mulwisho.—Eb. 9:12-14.

² Bwa kupela tala bayilwankana uno mwanda wa kifulo, Yesu bakitshine kidibwa kipya kibaadi kipyane Lukilo. Bakitshine bino nsaa ibaadi mutshokole mukate ushii na kitatusho, aye nkwiwabila batumibwa baaye 11 baasha kululama, aye nkwamba shi: “Uno nyi mbidi yande aipânyibwa pa mwanda wenu. Ikalai anukitshi bino mwanda wa kuntentekyeshanga.” Bakitshiine bino dingi n’ekopo dya nfinyo aye nkwibalungula shi: “Dino ekopo nyi nkilombêno kipya ky’Efile Mukulu na bantu akishinkamishwa na mase ande. Ao aapongoloka pa mwanda wenu.”—Luk. 22:19, 20, EEM.

3. (a) Nkintu kinyi kikata kibaadi akitungu kukitshika kunyima kwa lufu lwa Yesu? (b) Nkonko kinyi yatukyebe kutaluula pabitale luteko lwa Yesu alusanganyibwa mu mukanda wa Yowano shapitre 17?

³ Nfudiilo ya Mwiya wa kilombeno ky’Efile Mukulu na Isaleele a ku mbidi tayibaadi pepi. Kilombeno kipya kya Yehowa na balondji ba Yesu bashingwe mwimu ndjo akikyebe kupyana uno mwiya. Yesu baadi etatshisha ngofu bwa uno mwilo waaye upya wa mu kikudi. Isaleele a ku mbidi baadi mupwe kukutwa lukulupilo na mwitshibuule pabitale lulangwilo, nshaleelo, na baadi asaabulusha eshina dy’Efile Mukulu diselele. (Yo. 7:45-49; Bik. 23:6-9)  Anka, lukalo lwa Yesu lubaadi lwashi balondji baaye bashaale mu buumune mu mushindo wabadi balombeene kutumika pamune bwa kutumbisha eshina dy’Efile Mukulu. Byabya, Yesu bakitshine kinyi? Baadi mwele luteko lukile buwa lulombeene muntu ooso kusangeela kubadika. (Yo. 17:1-26; tala kifwatulo ki ku mbangilo.) Twi na kya kubanda kwiyipusha shi, “Efile Mukulu baadi mwalule luteko lwa Yesu su?” Twi balombeene dingi kwitaluula na kwiyipusha shi, “nkwete kukita myanda ipusheene na luno luteko su?”

4, 5. (a) Nkinyi akitulongyesha mayi a ku mbangilo a luteko lwa Yesu? (b) Mushindo kinyi ubaadi Yehowa mwaluule ku luteko lwa Yesu pabitale mafuku e kumpala?

⁴ Luteko lubakitshine Yesu bufuku, lubapeele balondji baaye kiukilo ki buwa pabitale Efile Mukulu. Akupu bebwesheshe meso kwiyilu aye nkwela luteko shi: “Yaya, saa yibalombana; tumbisha Mwanobe, bwas’shi Mwan’obe namu akutumbishe bu bibomupa matalwa panundu pa muntu oso, bwa’shi . . . eebape muwa wa looso. Ami ne mukutumbishe pa nsenga, ne mupudishe mufubo ubompeele bwa kukita; na binobino namu ntumbishengye, obe, Yaya, peepi n’obe’be nabene, na ntumbo yinandji nayo peepi n’obe kumpala kwa’shi nsenga yikale kwanka.”—Yo. 17:1-5, Kilombeno kipya 2009.

⁵ Banda kutala myanda ibaadi Yesu mutuule pa mbalo ya kumpala mu luteko lwaye. Kya kumpala baadi mutuule kutumbisha kw’eshina dya Nshaaye e mwiyilu pa mbalo ya kumpala, na bino abipusheena na kintu kya kumpala kibaadi Yesu muleshe ku mbangilo kwa luteko lwaye lwa kileshesho shi: “Yaaya, eshina dyoobe dyende ntumbo.” (Luk. 11:2) Mwanda wa kabidi ubaadi na muulo ku meso kwa Yesu nyi nkupa kwa balondji baaye “muwa wa looso.” Kunyima kwa byabya, Yesu baadi mutekye bino: “Yaaya, ntumbishe muyiile yaaya ntumbo inaadi nayo koodi, kumpala kwa byaa-pano kwikadika.” Yehowa baadi mupe Mwan’aaye sha kululama bwedi bukile bukata paaye kumupa “eshina dikile” dya miikeeyilu.—Eb. 1:4, Kilombeno kipya.

6. Bibaadi abitungu shi batumibwa bakite kinyi bwa kupeta muwa wa looso, na mushindo kinyi watuuku shi abaadi boobeshe?

⁶ Yesu batekyele dingi pabitale akitungu shi tukite atwe bantu bakutwe kupwidika bwa kulombasha myanda itekiibwe bwa kupeta kya buntu kya muwa wa looso. (Badika Yowano 17:3.) Bakwile shi twi na kya ‘kuuka’ Efile Mukulu na Kidishitu. Bwa kukita bino abitungu tutumikye na matwi na meso etu bwa kulonga myanda ibungi pabitale Yehowa na Mwan’aaye. Ungi mushindo wi buwa wa kupeta kyukilo ky’Efile Mukulu nyi nkupeta kwa muloo autuukila ku byabya byatulongo pa bimutale. Batumibwa abaadi balonde uno mushindo wibuwa wa kupaasha muwa, bu bibaadi Yesu mutungunukye na kuteka shi: “Myanda yandi mwibalungule ngyaaya iboodi mundungule. Babeeyitambwile.” (Yo. 17:8) Kadi bwa kupeta muwa wa looso, bibaadi abibatungu kunangwila ku mayi a Efile Mukulu na kwiatumikila mu muwa wabo wa kwifuku n’efuku. Batumibwa baasha kululama abaadi boobeshe kukita bino mpa na ku nfudiilo kwa muwa wabo pa nsenga su? Kushii mpaka. Atuuku bino mwanda eshina dya ooso a kwabadi ndifundjibwe ku mabwe 12 a kitako kya Yeelusaleme mupya.—Bif. 21:14.

7. “Kuuka” Efile Mukulu akulesha kinyi, na bwakinyi kwi na muulo?

⁷ Muyiile abyamba bantu balongye ludimi lwa ki na Greeke, kishima kyabadi baluule shi, “bakuukye” mbalombeene dingi kwikyaluula shi “be na kya kutungunuka na kuuka” sunga shi “batungunukye na kuuka.” Bipatulwilo bibidi mbipushene, na byooso bi na muulo. Muyiile mayi e kuushi kwa verse a Yowano 17:3 mu Bible avec notes et références mbaluule dingi shi “bakuukye.” Byabya  kishima “bakuukye” akilesha kutungunuka na kukimba bwa “kuuka” Efile Mukulu. Byabya, kuuka kwa Muntu mukile bukata mwiyilu na pa nsenga, ta nkwimeene penda mu kulamiina ngikashi y’Efile Mukulu na mpàngo yaaye nya. Bwa kuuka Yehowa abitungu kumufula na kwikala mu kipwano naaye mpa na kwi beena Kidishitu noobe. Bible apatuula shi, “yaawa shyaafulu mukwabo taawuku Efile Mukulu.” (1 Yo. 4:8) Byabya, kwiuka Efile Mukulu nkutale kumukokyela. (Badika 1 Yowano 2:3-5.) Kwikala bu muntu auku Yehowa nyi mwanda wa kinemo kikata! Anka bu bibaadi Yudase Iskaryote, muntu mmulombeene kushimisha kino kipwano naaye. Tukiteyi mwetu mooso bwa kulama kino kipwano. Su tubakitshi byabya atulombasha myanda itekiibwe bwa kupeta bwedi bwa muwa wa looso.—Mat. 24:13.

8, 9. Nkinyi kibaadi na muulo kwi Yesu mu mudimo waaye pano pa nsenga, na nkipikwa kinyi kya bipwilo kibaadi mupele?

⁸ Kunyima kwa kubadika luteko lwa Yesu lwi mu mukanda wa Yowano shapitre 17, takwi muntu su ngumune mulombeene kwela mpaka shi kifulo kikata kya Yesu takibaadi kimeene penda kwi batumibwa baaye abaadi panka nya; mwanda kibaadi dingi mpa na kwi balondji baaye abakeekala kwanka mu mafuku e kumpala. (Yo. 17:20) Twi na kya kushinguula shi, kipandjilo kyetu ta mwanda wa kumpala wi na muulo ku meso kwa Yesu nya. Mpàngo yaaye ku mbangilo na ku nfudiilo kwa mudimo waaye pano pa nsenga ibaadi ya kukita mwaye mooso bwa kutumbisha na kusaamuna eshina dya Nshaaye. Bu kileshesho, pabaadi akula mu sinagoge a ku Nazareete pabitale mudimo waaye, Yesu babadikile mu mufungofungo wa mukanda wa Yeeshaya shi: “Kikudi kya Yehowa ki paandji mwanda bamfikinya [mwimu] bwakulungula balanda mukandu wi buwa.” Kushii lukalakasho, Yesu baadi mulombeene kuteemuna eshina dy’Efile Mukulu kalolo nsaa ibaadi edibadika.—Luk. 4:16-21, Kilombeno kipya 2009.

⁹ Muyiile kipikwa kya Beena-Yuuda, kumpala kwashi Yesu afikye pa nsenga, bakata ba bipwilo abaadi batoshe bantu kutumika n’eshina dy’Efile Mukulu. Twi na kya kushinguula shi Yesu baadi mupele n’eshimba dimune kino kipikwa kishibaadi mu bifundwe. Balungwile beshikwanyi naaye shi: “Nee mufikye mwishina dya Nshaami, anwe naamu  anupele kuntambula. Apafiki ungi muntu mwishina dyaaye’ye nabeene, yaawa anumutambula!” (Yo. 5:43) Na dingi mafuku apeela kumpala kwa lufu lwaye, Yesu balesheshe kintu kibaadi na muulo ukata mu muwa waye pabelele luteko shi: “Yaaya, tumbisha eshina dyoobe.” (Yo. 12:28) Byabya tatwi balombeene kukaanya pakumona Yesu atuulu eshina dya Nshaaye pa mbalo ya kumpala mu luno luteko lwatubaakatuka mu kutaluula nya.

10, 11. (a) Kuukisha kwa Yesu eshina dya Nshaaye kubaadi akutekye kinyi? (b) Abitungu shi balondji ba Yesu bekale na binangu kinyi?

¹⁰ Yesu belele luteko lwaye shi: “Ne muwukishe bantu baboodi mumpe eshina dyoobe, baaba boboolamwine ku byaa-pano. Babaadi boobe; bwebampeele, abo nkulama Eyi dyoobe. Binobino, ntshikii pano nya; Yaaya eeselele, ebalame mwishina dyoobe dibompeele, bwa’shi beekale kintu kimune bu byatudi kintu kimune.”—Yo. 17:6, 11, Kilombeno kipya 2009.

¹¹ Kuukisha eshina dya Nshaaye kwi balondji baaye kubaadi akutekye bibungi kukila penda kwiditeemuna. Yesu dingi bebakwashile bwabadya kuuka akilesha eshina dy’Efile Mukulu, bebalesheshe bi ngikashi ibuwa y’Efile Mukulu na mushindo wetukitshinaa myanda. (Efi. 34:5-7) Na dingi Yesu paadi mu mbalo yaaye ya ntumbo, kwete kutungunuka na kukwasha balondji baaye bwabadya kuukisha eshina dya Yehowa mu nsenga ishima. Baadi akitshi byabya na binangu kinyi? Na binangu bya kubunga balondji bebungi kumpala kwa kabutu akafwila uno ndumbulwilo a myanda e bubi. Akupu Yehowa akeekasha eshina dyaaye buwa bukile nsaa yakapaasha tumonyi twaye tuusha kululama.—Ez. 36:23.

12. Mbintu kinyi bisatu bi na muulo kwatudi bwa koobesha mu uno mudimo aupa bantu muwa?

¹² Pabaadi pa nsenga, Yesu bakitshine mwaye mooso bwa kukwasha balondji baaye bwabadya kukambila kubofula kwabo. Bino bibaadi na muulo bwashi balombashe mudimo ubabangile Yesu. Yesu belele luteko shi: “Byoodi muntume pano pa nsenga, ngi byanneebatumu pano pa nsenga.” Bwashi boobeshe kukita uno mudimo aupa bantu muwa, Yesu baadi mushimikye kasele pa myanda isatu i na muulo. Wa kumpala, batekyele bwashi balondji baaye tabatwelakananga mu myanda ya ndumbulwilo e bubi a Satana. Wa kabidi, batekyele shi batoshiibwe, sunga kwikala beselele, mu kutumikila kwa bya binyibinyi by’Eyi dy’Efile Mukulu. Wa kasatu, Yesu batekyele misusa ibungi bwashi balondji baaye bekale mu kifulo kya bu umune ki mumune na kyakya ki pankatshi paaye na Nshaaye. Bwa kukita bino abitungu kwitaluula. Ooso a kwatudi e na kya kwiyipusha shi, ‘nkwete kukita myanda ipusheene na ino myanda isatu ibatekyele Yesu su?’ Yesu pabaadi mutuule binangu ku bino bintu bambile shi, “bwashi baa-pano bakumiine’shi we muntume.”—Badika Yowano 17:15-21.

13. Mushindo kinyi ubaadi waluulwe luteko lwa Yesu mu mafuku a batumibwa?

¹³ Twi balombeene kuuka shi luteko lwa Yesu lubaadi lwaluulwe mu kulonga kwa mukanda wa Bikitshino bya Batumibwa aufiki kunyima kwa ma Evanjile ananka. Banda kunangwile pabitale kwitshibuula kubadya kutuuka munkatshi mwa beena Kidishitu ba kumpala, mubaadi beena Yuuda na bantu bashii beena Yuuda, ba mpeta na balanda, bapika na banfumu baabo. Anka, booso abekeele mu buumune bwatudi balombeene kupwandikisha na abikalaa bipindji bilekenelekene bya mbidi ya muntu na Yesu bu mutwe wabyo. (Ef. 4:15, 16) Wawa mmwanda wa kukanya aukitshika mu uno ndumbulwilo a Satana e na kwiabulushena. Ntumbo yooso ngilombeene kwenda kwi Yehowa, aye mwibiikashe ku bukwashi bwa bukome bwaye bwa kikudi kiselele.—1 Kod. 3:5-7.

14. Mushindo kinyi waluulwe luteko lwa Yesu mu ano mafuku?

¹⁴ Bi malwa, mwanda buno bu umune bwa kukanya tabubaadi butungunukye kunyima kwa lufu lwa batumibwa nya. Anka bu bibabidi bipwe kutemukiibwa, kusumbula  kwa lukumiino kukata kubatwelele, kubafwishishe bwina Kidishitu mu kwiabulushena mu tusaka. (Bik. 20:29, 30) Kadi mu kipwa kya 1919, Yesu batushishe balondji baaye mu bupika bwa bipwilo bya madimi na aye nkwibabunga mu “buumune bulombanyinyine.” (Kol. 3:14) Mudimo wabo wa bulungudi ubakitshine kinyi mu bingi bipindji bya nsenga? “Ingi mikooko” ikile pa midiyo musambo ayituukila mu “maumbo ooso, bisamba, miilo na ndjimi yooso” mbabungibwe mu lombe lumune pamune na bashingwe mwimu b’Efile Mukulu. (Yo. 10:16; Bif. 7:9) Lwalulo lwa ku luteko lwa Yesu lwi na muulo ukata alulesha shi, “byaabya baa-pano bamone bya kushinguula’shi obe [Yehowa] ngi muntume, naa’shi we mwibafule bu byoodi munfule”!—Yo. 17:23.

15. Mwanda kinyi ukata ubaadi Yesu mutekye bwa balondji baaye bashingwe mwimu?

¹⁵ Ku mbangilo mu nsaa ya kyoolwa mwifuku dya 14 dya mweshi wa Nisane, Yesu bapeele sunga kutumbisha balondji baaye pabaadi mukite nabo kilombeno kya kumunana pamune nabo mu Bufumu bwaye. (Luk. 22:28-30; Yo. 17:22) Pabitale baaba abakyebe kufika bu balondji baaye bashingwe mwimu, Yesu batekyele shi: “Yaaya, naakyebe’shi kwakwa kwandji, baaba babompeele beekwikale naamu pamune nami, babandile ntumbo yoodi mumpe, mwanda bwekeele mumfule byatshiile kumpala kwa kupanga nsenga.” (Yo. 17:24) Bino abipa ingi mikooko ya Yesu muloo kushii binangu bya kwipikeena na abilesha bwakinyi beena Kidishitu ba binyibinyi lelo uno pa nsenga be mu bu umune.

16, 17. (a) Nkitshibilo kinyi kibaadi nakyo Yesu mu mayi a nfudiilo a mu luteko lwaye? (b) Abitungu twikale na kitshibilo kya kukita kinyi?

¹⁶ Pa mwanda wa kulonda abibatakula bakata ba bipwilo byabo, bantu be bungi pa nsenga bakwete kupela kukumiina shi Yehowa ndjo mubungye bantu abamuuku pamune. Bibaadi nka bino mpa na mu mafuku a Yesu. Nyi bwakinyi baadi mufudiishe na bino bishima bi na muulo ukata shi: “Yaaya mululame, nguba shii mukuwukye baa-pano, ami nee mukuwukye, bano nkushinguula’shi we muntume. Nee mwibawukishe’eshina dyoobe, nanyiisha kwibawukisha dyanka dimo, bwa’shi kifulo kyoodi mumfule kiikale mwabadi, ami naamu ngikale mwabadi.”—Yo. 17:25, 26.

¹⁷ Kwi muntu mulombeene kupela shi Yesu baadi mukite myanda i mumune na luteko lwaye su? Bu byadi Nfumu a kakongye, kwete kutungunuka na kwitukwasha bwa kuuka eshina dya Nshaaye na mpàngo yaaye. Tulamateyi ku bukunkushi bwaye mu kukookyela mwiya waye wa kulungula mukandu wibuwa na kwikasha bantu bu balondji na kisumi kyooso. (Mat. 28:19, 20; Bik. 10:42) Tukiteyi mwetu mooso bwa kulama bu umune bwetu bwi na muulo. Patukitshi bino bintu, atukyebe kukita myanda ipushene na luteko lwa Yesu, bwa kutumbisha eshina dya Yehowa bwa kupeta muloo wa losoo.