Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Oukanga uno mwanda su?

Oukanga uno mwanda su?

Bwakinyi abaadi abatshokola bankitshishy’a bubi mikoolo pa kwibayipa?

Pabitale kwipayibwa kwa Yesu na bankitshishy’a bubi babidi ku mitshi ya makyenga, Evanjile amba shi: “Beena Yuuda nkuteka Pilato bwashi batshokole mikoolo yaabo, na’shi bebakaashe ku mitshi.”​—Yowano 19:31.

Miiya ya Beena Yuuda ibaadi ayamba shi, mbindi ya nkitshishy’a bubi yabadi bapudikye ku mutshi, su abaapu kumwipaa, “kitanda kyaaye takishalanga bufuku ku mutshi.” (Miiya Ikituulwe 21:22, 23) Abimweneka shi beena Yuuda abaadi abalondo uno mwiya mpa na kwi baaba babaabadi abayipa ku mutshi kwi beena Looma. Bwa uno musango, kutshokola kwa bano bantu mikoolo kubaadi kulombeene kukwasha bwashi batuule eshimba bukidi na bwashi bashikiibwe kumpala kwa’shi Sabato ibangye ku kyolwa.

Misango ibungi ibaabadi abayipa muntu ku mutshi, abaadi abamukokola misumadi ayitubula maasa na ngwa yaaye. Nsaa yabebwesha mutshi bwimane, muntu ashaala mwembelele, byabya bushito bwa mbidi yaaye bupudikye ku yaaya misumadi abwikala abumutanyisha mbidi. Bwashi apuukye, abitungu shi esayikile ku musumadi sunga misumadi i ku ngwa. Byabya, su abamutshokola mifufwa ya mikoolo yaaye, ta mmulombeene kukita dingi byabya nya. Sunga ta mwanda wa busungu, akyebe kufwa bukidi mwanda wa kukutwa kupuuka.

Mushindo kinyi ubaabadi abatumika na tupukumisha-mabwe mu ngoshi ya kala?

Kapukumisha-mabwe nyi kina ngoshi kibaadi Daavide mwipe nakyo Goliate. Abimweneka shi Daavide baadi mulongye bya kutumika na kino kina ngoshi mu bipwa bibaadi mulami a mikooko ya nshaaye.​—1 Samwele 17:40-50.

Kifwatulo ki ku kimano akilesha basalayi ba Beena Asirii abaasa mabwe ku kibundji kilamibwe kya Beena Yuuda

Kapukumisha-mabwe nkasodibwe ku bifwatulo bya kala bya mu Ejiipitu na mu Asirii. Kabaadi na kisokya ki bu kafuko ke mwasa lupese kakumbeene kwikala ka musokya sunga kilamba. Abaadi abekanyaa ku myoshi ibidi. Muntu atumika naako baadi ele mu kisokya minoono ya mabwe i na centimetre 5 sunga 7,5 mu bukata na ikumbeene kwikala bushito bwa grame 250. Akupu baadi apuku kapukumisha-mabwe kunundu kwa mutwe waaye na kuposola mooshi umune, nyi paapa ebwe adituuku na kwenda na bukome booso nka mbalo yeditumu.

Mu Moyen-Orient mbashuule minoono ibungi ya mabwe ibaabadi abaasa na tupukumisha-mabwe mu ngoshi ya kala. Basalayi abauku ngoshi kalolo abaadi abaasa mabwe akumbeene kwenda lubilo lwa bilometre 160 sunga 204 ku nsaa umune. Basha binangu mu myanda ya kala tabe na binangu bimune su kala abaadi abatumika na kapukumisha-mabwe bu byabatumikaa na buta nya, kadi ako kabaadi akayipayishena.