Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Lufu, mwishikwanyi a nfudiilo, abutudibwa

Lufu, mwishikwanyi a nfudiilo, abutudibwa

“Mwishikwanyi a nfudiilo akabutulwa, ndufu.”​—1 KOD. 15:26.

1, 2. Ku mbangilo Adame na Eeve abaadi mu nshalelo kinyi, na nkonko kinyi ayedibwa?

NSAA ibaabadi bebapangye, Adame na Eeva tababaadi na mwishikwanyi su ngumune. Abaadi bashale mu mpaladiiso bu bantu bapwidikye. Abaadi na muloo wa kwikala mu kipwano kibuwa na Mupangi bu bana baye. (Kib. 2:7-9; Luk. 3:38) Abaadi bebaleshe abikyebe kwikala nshalelo aabo mu mudimo ubaabadi bebape kwi Efile Mukulu. (Badika Kibangilo 1:28.) Bibaadi abitungu nsaa bwa kulombasha mudimo wa “kuwusha nsenga na kwiyidiila bufumu.” Kadi bwa kutungunuka na ‘kwikala na matalwa pa nyema yooso ayiikaka pashi’ bibaadi abitungu shi Adame na Eeva bekale na muwa bwa looso, Adame tabadya kufwa na kuleka mudimo waye.

2 Bwakinyi binobino myanda ngishintulukye? Bwakinyi mu muloo wa bantu mmutwele beshikwanyi bebungi, na mwishikwanyi mukata lufu? Nkinyi akikyebe kukita Efile Mukulu bwa kubutula bano beshikwanyi? Myaluulo ya ku ino nkonko na ingi atwiyipete mu Bible. Tubande kutaluula imune ya ku yanka.

KUDIMUSHA KWA KIFULO

3, 4. (a) Mmwiya kinyi ubaadi Efile Mukulu mupe Adame na Eeve? (b) Kukokyela ku wawa mwiya kubaadi na muulo kinyi?

3 Sunga shi abaadi bebalee bwa kwikala na muwa bwa looso, Adame na Eeve tabaabadi bantu bashi bya kufwa nya. Bwa kwikala na muwa, abaadi na kya kuyooka, kutoma, kulala, na kudya. Mwanda wi na muulo, bwa kwikala na muwa bibaadi abitungu bekale mu kipwano na yawa mwibape wanka. (Miy. 8:3) Bwa kwikala na muloo na kutungunuka na kwikala na muwa bibaadi abitungu bakumiine bukunkushi bw’Efile Mukulu. Yehowa baadi mwibileshe Adame patoka kumpala kwashi Eeva apangibwe. Mushindo kinyi? “Yehowa Efile Mukulu nkufundjila muntu’shi: ‘Wekala na matalwa a kudya kikuba kya ku mutshi ooso wi mu lupango, anka tookudya kikuba kya ku mutshi wa kushinguula buwa na bubi, mwanda, efuku dyoodi kyanka, wekala na kya kufwa.’”​—Kib. 2:16, 17.

4 “Mutshi wa kushinguula buwa na bubi” ubaadi kwanka bwa kulesha matalwa a Yehowa a kwela mwiya wa kibuwa na kibubi. Eyendo, Adame, baadi auku bya kushinguula kibuwa na kibubi; baadi mupangibwe kw’ifwanyiko dy’Efile Mukulu na baadi na kondo k’eshimba. Mutshi ubaadi aulesha Adame na Eeva shi abekala’nka na lukalo lwa bukunkushi bw’Efile Mukulu. Kudya kwabo kwa kikuba kya mutshi kubaadi akulesha shi abakyebe kwikunkusha abo banabene, na byabya bibaadi bifwishe masaku kwabadi na kwi bana baabo. Mwiya w’Efile Mukulu na kibao kyao bibaadi bibalombene.

MUSHINDO UTWELE LUFU KWI BANTU BOOSO

5. Mmushindo kinyi ubaabadi bafishe Adame na Eeve mu kukutwa kukokyela?

5 Kunyima kw’Efile Mukulu kupanga Eeva, Adame baadi mumulungule uno mwiya w’Efile Mukulu. Eeva baadi auku uno mwiya kalolo, mwanda baadi mwiwambulwile Satana nka bu bibaudi. (Kib. 3:1-3) Baadi mukite byabya kwi muntu baadi mwileshe kwadi bu nyoka, kipangwa ki na budimu. Yawa baadi kunyima kwa uno nyoka baadi Satana Diabulu, mwana a mu kikudi a Efile Mukulu, baadi mupete malaka a kwikala bulungantu na kwenda nkumo. (Tala na Jaake 1:14, 15.) Bwa kupudisha ano malaka aaye ebubi, baadi mwakule shi Efile Mukulu mmudimbe. Aye nkushinkamiisha Eeva shi su bakutwa kukokyela, tabafu, kadi abekala bu b’Efile Mukulu. (Kib. 3:4, 5) Eeva nkukumiina bibamulwingwile Satana, aye nkupela kukokyela Efile Mukulu pa kudya kikuba, na kupa namu Adame aye namu nkudya. (Kib. 3:6, 17) Diabulu badimbile. (Badika 1 Timote 2:14.) Kadi, Adame baadi “mutemeshe eyi dya mwina kwaye.” Sunga byekala shi nyoka baadi mumwenekye bu kuuku ebuwa, Satana Diabulu baadi mwishikwanyi shi na lusa baadi auku masaku aakyebe kufikila Eeve.

6, 7. Mmushindo kinyi ubaadi Yehowa mutshibile bantomboshi kibao?

6 Adame na Eeve abaadi batombokyele yawa bebapeele muwa na bintu byooso bibaabadi nabyo mu kukumiina kwabo abo banabene. Eyendo, Yehowa baadi muukye myanda yooso ibaadi ikitshikye. (1 Mya. 28:9; badika Myeele 15:3.) Baadi mutadiile bwashi bano bantu basatu baleshe mushindo ubaabadi abapusha pabimutale. Anka bu nshee bana, Yehowa baadi mwinyongole binyibinyi kwishimba. (Tala na Kibangilo 6:6.) Byabya, baadi na kya kukita myanda bu nsushi, pa kukwatshishena na kutumika n’eyi dyaye bwa kwibanyoka.

7 Efile Mukulu balumgwile Adame shi: “Efuku dyoodi kyanka, [kikuba kya kushinguula kibuwa na kibubi] wekala na kya kufwa.” Pangi Adame baadi mupushe dino “efuku” bu efuku dya nsaa 24. Kunyima kwa kutupilwa mwiya w’Efile Mukulu, baadi mulombene kutengyela shi eyi dya Yehowa adikyebe kulombana kumpala kwa nguba kupona. Yehowa baadi mufikye kwabadi “nguba a kyoolwa mu kapapi.” (Kib. 3:8) Bu byadi nsushi mululame, kumpala baadi mwibasambishe bwa kupusha byabakyebe kwaluula. (Kib. 3:9-13) Akupu aye nkutshibila bano bantomboshi kibao. (Kib. 3:14-19) Su baadi mwibayipe nka paapa musango umune, mpàngo yaye pabitale Adame na Eeve na bana baabo tayibadya kulombana nya. (Yesh. 55:11) Sunga byekala shi baadi mwibatshibile kibao kya lufu na abo nkubanga kumona bipeta bya mulwisho wabo, baadi mutadiile bwashi Adame na Eeve batande bana balombene kupeta mwabi mu mafuku aafiki. Byabya, ku meso kw’Efile Mukulu, Adame na Eeve abafwile mu dyadya efuku dibaabakitshine mulwisho, na abo nkufwa binyibinyi “mwifuku” dimune dya bipwa 1 000.​—2 Mp. 3:8.

8, 9. Mulwisho wa Adame ngufwishile bana baye booso makyenga mu mushindo kinyi? (Tala kifwatulo ki kumbangilo.)

8 Bana ba Adame na Eeve abakyebe kukyenga mwanda wa mulwisho wa baledi baabo su? Oolo. Beena-Looma 5:12 (EEM) alesha shi: ‘Mulwisho ubatwelele pa nsenga pa mwanda wa muntu umune, Adame, wawa mulwisho nkufwisha lufu. Byabya, lufu alukwata bantu booso mwanda booso mbalwishe.’ Muntu akumpala bafwile nyi Abele. (Kib. 4:8) Akupu bangi bana ba Adame ababangile kununupa na kufwa. Abaadi bapyane wawa mulwisho na lufu su? Mpoolo mutumibwa aluula shi: ‘Kukutwa-kukookyela kwa muntu umune nkufishe kibumbu kya bantu ku milwisho.’ (Beena-Looma 5:19) Mulwisho na lufu byatudi bapyane kwi Adame mbifikye mu kwikala beshikwanyi bakata ba bantu, bantu tambakumbene kwibakabila mwanda wa kukutwa kwa kupwidika. Sunga byekala shi tatuuka kalolo mushindo ukatukye mulwisha kwi Adame afika kwi bana baaye, tukwete kumona bipeta byao.

9 Mbilombane mushindo aulesha Bible kupyana kwa milwisho na lufu bu “kishiko kibashikiilanga miilo yooso, na kipema kibaadi kibwikile bisamba byooso.” (Yesh. 25:7) Kino kilamba kishy’akikisha lupunga, nkitupuute atwe booso. Nyi byabidi shi ‘bantu booso bakwete kufwa pa mwanda wa Adame.’ (1 Kod. 15:22) Nyi bwakinyi Mpoolo ayipusha shi: “Nnanyi a kunkuula ku ino mbidi ya lufu?” Nkulombene kwikala muntu su? *​—Beena-Looma 7:24.

MULWISHO WA ADAME NA LUFU ABIBUTUDIBWA

10. (a) Verse kinyi ya mu Bible ayilesha shi Yehowa akyebe kubutula lufu lwatudi bapyane kwi Adame? (b) Ino verse ayilesha kinyi pabitale Yehowa na Mwana aaye?

10 Eyendo, Yehowa baadi mulombene kukuula Mpoolo. Musango umune aye kyapu kwakula bwa “kishiko,” Yeeshaya akula shi: ‘Ashimisha lufu bwa looso. Nfumu Yehowa akumuna mpolo i ku meeso a bantu booso.’ (Yesh. 25:8) Anka bu nambutwile akatusha myanda ayifwishila bana baye makyenga na kwibakumuna mpolo ku meso, Yehowa e na muloo ukata wa kubutula lufu lwatudi bapyane kwi Adame! E na muntu amukwatshishena bwa kukita byabya. Mukanda wa Beena-Kodinda a kumpala 15:22 awamba shi: “Abifu bantu booso ku mwanda wa Adame, booso abapetela muwa mwi Kidishitu.” Kunyima kwa Mpoolo kwipusha shi: “Nanyi a kunkuula?” Baadi mutungunukye shi: “Lutumbu kwi Efile Mukulu pa kukiila kwi Yesu Kidishitu Nfumwetu!” (Lom. 7:25) Kifulo kibaadi kitume Yehowa bwa kupanga bantu takibaadi kipeele mwanda wa buntomboshi bwa Adame na Eeva nya. Na yawa baadi mukwatshishene Yehowa mu mudimo wa kupanga mulume na mukashi bakumpala tamukutwe kulesha shi baadi na kifulo bwa bana baabo. (Mye. 8:30, 31) Kadi mushindo kinyi aukyebe kukitshika kuno kukudiibwa?

11. Nkinyi kikite Yehowa bwa kukwasha bantu?

11 Kukutwa kwa kupwidika na lufu abifiki ku mulwisho wa Adame na ku kiimu kya Yehowa kya kululama. (Lom. 5:12, 16) Bible amba shi: “Mulwisho wa muntu umune ubapîshîshe bantu boso.” (Lom. 5:18EEM) Nkinyi akikyebe kukita Yehowa bwa kukatusha kiimu kyaye kya lufu kushi kusambuka miiya yaye? Lwaluulo atwilupete mu mayi a Yesu a shi: ‘Byabya ngi bifikye Mwana a muntu . . . bwa kupana muwa waye bwa kukuula mwilo wa bantu.’ (Mat. 20:28) Aye baapu kutandjikwa bu muntu mupwidikye, Yawa baadi mwana mbedi a Yehowa a mu kikudi balesheshe patooka shi akyebe kutuusha ‘Nkuulo.’ Mushindo kinyi aukyebe ino nkuulo kulombasha bululame?​—1 Tim. 2:5, 6.

12. Nkuulo kinyi ilombanyinyiine ilombashe bululame?

12 Bu bibaadi muntu mupwidikye, Yesu tabaadi mulombene kufwa nya, nka bu bibaadi Adame kumpala kwa’shi akite mulwisho. Mpàngo ya Yehowa ibaadi ya kuusha nsenga na bana ba Adame bapwidikye. Byabya, Yesu baadi mutuushe muwa waye bu mulambu na kifulo kyooso bwa Nshaye na bwa bana ba Adame. Oolo, Yesu batushishe muwa waye ulombanyinyine na kyakya kibaadi Adame mushimishe. Kunyima, Yehowa nkusangusha Mwana aye bwadya kwikala na muwa bu kikudi. (1 Mp. 3:18) Yehowa baadi mulombene kukumina penda muwa wa yawa muntu umune mupwidikye Yesu, bu nkulo sunga bu muulo wa kufuta bwa kukuula kifuko kya Adame na kwikipa lukulupilo lwa muwa ubaadi ushimishe Adame. Bi nka bu shi, Yesu mmwate mbalo ya Adame. Mpoolo apatuula shi: “Atubala mu Bifundwe shi: ‘Adame, muntu a kwibedi, bekêle kipangwa ki na muwa’. Anka yawa e bu Adame a kunyima, bekêle kikudi akipâna muwa.”​—1 Kod. 15:45EEM.

Abele, muntu a kumpala baadi mufwe, akyebe kupeta mwabi kukiila ku nkuulo ya Yesu (Tala paragrafe 13)

13. “Adame a kunyima” akyebe kukita kinyi bwa kukwasha bantu bafwe?

13 Nsaa ayikyebe kufika binyibinyi bwashi “Adame a kunyima” akite bu “kikudi akipâna muwa” kwi miilo ya bantu booso. Be bungi ba ku bana ba Adame abakyebe kusangushibwa. Bwakinyi? Mwanda abapwile kwikala kwanka abo nkufwa’nyi dingi. Abakyebe kusanguka sunga kwalukiila dingi ku muwa pano na nsenga.—Yo. 5:28, 29.

14. Mbukwashi kinyi butuushe Yehowa abukyebe kukwasha bwa kukasha kukutwa kwa kupwidika kubaadi Adame mupyanyikye bana baye?

14 Mushindo kinyi aukyebe kufungushibwa bantu ku ngoshi yabakwete kulwa na kukutwa kupwidika kwabadi bapyane? Yehowa mmulumbuule Bufumu bwi na “Adame a kunyima” na mmusangule bantu abakyebe kukunkusha naaye munkatshi mwa bantu. (Badika Bifumbulwe 5:9, 10.) Bano bantu abakakunkusha na Yesu mwiyilu abauku akipushisha kwikala muntu mukutwe kupwidika. Mu bipwa kinunu, bukunkushi bwabo abukyebe kukwasha bano be pa nsenga, abebakwasha bwa kukambila kukutwa kupwidika kwabashi balombene kupudisha abo banabene.​—Bif. 20:6.

15, 16. (a) “Mwishikwanyi a nfudiilo, lufu,” nkinyi na nsaa kinyi yakabutudibwa? (b) Muyile mukanda wa 1 Beena-Kodinto 15:28, nkinyi akikakitshi Yesu mafuku aafiki?

15 Ku nfudilo kwa bipwa kinunu bya bukunkushi bwa Yesu, bantu basha kukokyela abakyebe kufungushibwa ku mwishikwanyi abaabadi batweshe kwi Adame. Bible amba shi: “Bu bikwete kufwa bantu booso pamwanda wa Adame, booso namu abakekala na muwa pamwanda wa Kidishitu. Anka, muntu na muntu akasanguka mu we mulongo: Kidishitu nyi a kwibedi kwa booso. Kunyima, pakafiki mu ntumbo, nyi mbaaba bantu bê abakasanguka. Kubapu, akatuule Bufumu bwê mu maasa mw’Efile Mukulu Nsh’ê. Mwanda, abitungu Kidishitu abikale mpa na pabakatûlu beshikwanyi n’ê booso mûshi mwa matalwa ê kwi Efile Mukulu. Mwishikwanyi a nfudiilo akasôswa nyi ndufu.” (1 Kod. 15:22-26EEM) Oolo, lufu lwatudi bapyane kwi Adame alukakatushibwa. Kino “kishiko” kishikiile bantu akikekala kipwe kukatushibwa looso.​—Yesh. 25:7, 8.

16 Mpoolo mutumibwa atungunuka na ano mayi: “Efile Mukulu akatûlu bintu byoso mushi mwa matalwa a mwan’ê. Kubapu, winyi mwan’ê nabene aketûlu mushi mwa matalwa a Nsh’ê.” (1 Kod. 15:28EEM) Su mpàngo ya kumunana kwa Mwana ibapu kwikala ilombashibwe, akyebe kwalusha matalwa kwi Yehowa na muloo ooso na kumupa bantu bapwidikye.

17. Nkinyi akikyebe kufwila Satana?

17 Twi kwamba naminyi bwa Satana, aye winyi kwete kufwishila bantu ano makyenga ooso? Mukanda wa Bifumbulwe 20:7-15 autuusha lwaluulo. Mu kutompibwa kwa nfudiilo kwa bantu bapwidikye booso, abakyebe kufungula Satana bwa kwibatompa. Diabulu na baaba booso bakwete kulonda bukunkushi bwaye abakyebe kwibabutula bwa looso mu “lufu lwa kabidi.” (Bif. 21:8) Mwanda bano booso abamulondo tabakekala kwanka bwa looso, abakyebe kufwa bwa looso. Kadi kwi bantu bafule Mupangi na bakwete kumufubila, “Lufu lwa kabidi” ta mwishikwanyi nya.

18. Mushindo kinyi aukyebe kulombana mudimo ubaabapeele Adame kwi Efile Mukulu?

18 Bantu bapwidikye abakemana binobino kumpala kwa Yehowa bu bantu baadi mukumiine bwashi ebape muwa, beshikwanyi booso bapwe kukatuka. Mudimo ubabapeele Adame aukalombana kushi’ye. Nsenga ayikauula na bana baye, abakyebe kwiyikunkusha na kusankila bintu byayo bilekenelekene. Tutungunukyeyi na kulesha lutumbu bwa mushindo aukyebe Yehowa kubutula mwishikwanyi a nfudiilo, lufu bwa looso!

^ par. 9 Mukanda wa Étude perspicace des Écritures awakula pabitale kwitatshisha kwa beena siyanse bwa kupatuula bwakinyi tukwete kukula na kufwa shi: “Bakwete kuluba abo banabene shi Mupangi aye nabene nyi baadi mupe baledi betu ba kumpala kyakya kibao kya lufu, kulombana kwa ano mayi kwi mu mushindo ushi ulombene muntu kwiapusha kalolo.”​—Vol. 2, esk. 1147-1148.