Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Lekyeela Yehowa anyingishe na kubamba eyibakishi dyoobe

Lekyeela Yehowa anyingishe na kubamba eyibakishi dyoobe

“Su Yehowa akutwa kulama lupata, balami abakutwa tulo bisumanga.”—MIS. 127:1b.

1, 2. (a) Bwakinyi beena Isalele 24 000 abaadi bashimishe mwabi wabo? (b) Bwakinyi yaaya myanda ya kala i na muulo bwetu?

MAFUKU apeela kumpala kwa mwilo wa Isalele kutwela mu Nsenga ya Mulayilo, bantu binunu makumi “ababangile kutambuka [lusandji] na nsongwakashi ya beena-Moabe.” Bu kipeta, bantu 24 000 abaadi bafwe. Banda kwela binangu—beena Isalele abaadi pepi na bupyanyi bwabo bubaabadi abatengyela munda mwa mafuku e bungi, mwanda wa kukaanya, abaadi bashimishe mwabi wabo wibuwa mwanda wa kupona mu kitompibwa kya kutambuka lusandji.—Mb. 25:1-5, 9.

2 Kyakya kileshesho kibubi abaadi bekifunde “pamwanda wa kwitudimusha, atwe be mu mafuku a ku nfudîlo kwa nsenga.” (1 Kod. 10:6-11) Twi mu kipindji kya ndekyelo kya “mafuku a ku nfudiilo” na tukwete kwifubwila pepi na nsenga ipya. (2 Tim. 3:1; 2 Mp. 3:13) Mwanda wa malwa, bangi ba ku balangwidi ba Yehowa bakwete kupona mu myanda i bubi. Mbafikye mu kupeta bipeta bibubi abitukila ku bikitshino byabo bi bubi. Mbalombene kushimisha mwabi wabo wa kutwela mu mpaladiiso pa nsenga.

3. Bwakinyi beena dibaka be na lukalo lwa bukunkushi na bulami bwa Yehowa? (Tala kifwatulo ki kumbangilo.)

3 Balume na bakashi be na lukalo lwa bukunkushi na bulami bwa Yehowa bwabadya kutungunuka na kubamba eyibakishi dyabo mu uno ndumbulwilo mwipaane mu kutambuka kwa lusandji. (Badika Misambo 127:1.) Atukyebe kwisambila binobino mushindo ulombene mulume na mukashi kunyingisha eyibakishi dyabo p’abo kubamba mashimba aabo, kwifubwila pepi n’Efile Mukulu, kufwala bumuntu bupya, kwikala na miisambo i buwa na kukitshina mwina dibaka naabo kyakya akitungu.

BAMBA ESHIMBA DYOBE

4. Bwakinyi bangi beena Kidishitu mbafikye mu kutambuka lusandji?

4 Mushindo kinyi ulombene mwina Kidishitu kukakiibwa mu kutambuka lusandji? Misango ibungi, lwabi alubangaa mu kutala meeso. Yesu apatuula shi: “Muntu ooso atala mwana mukashi n’eshimba dya kumulakila baapu kukita n’e lusandji mwishimba dyaaye.” (Mat. 5:27, 28, Kilombeno kipya; 2 Mp. 2:14) Beena Kidishitu bebungi bapone mu kutambuka lusandji, mbafikye mu kulwisha binangu byabo p’abo kutala pornografi, kumubadika mu mikanda sunga kutala myanda ayibwesha lukalo lwi bubi ku Internet. Bangi mbabangye kutala ma filme ma teatre sunga ma programe a kutelevisio aalesha myanda i buufu. Bangi mbende mu ma nganda a bufuku, mu mambalo akwete kusha bantu bashi na bilamba sunga kwitumishena ma mesaje e bubi.

5. Bwakinyi twi na lukalo lwa kubamba eshimba dyetu?

5 Bangi bakwete kupona mu wawa muteo mwanda wa kwikala na kipwano kikilekile na muntu shi mwina dibaka naabo. Twi mu senga i bantu bashi na kwikanda na abasankila mishindo yooso ya kutambuka lusandji. Na dingi pa mwanda w’eshimba dyetu dikutwe kupwidika dikale na bunsesa na bulamalama, twi balombene kutamisha binangu bibubi bwa ungi muntu shi mwina dibaka neetu. (Badika Yeelemiya 17:9, 10.) Yesu akula shi: “Mwishimba [nyi] amutuukaa binangu biibubi; kwipayisheena, kutambuka lusandji, bukitekite.”—Mat. 15:19.

6, 7. (a) Nkinyi kilombene kukitshika su binangu bibubi abitama mwishimba dyetu? (b) Mushindo kinyi watudi balombene kusuuka kukitshina Yehowa mulwisho?

6 Nsaa i bantu babidi abebwesha lukalo lwi bubi mu mashimba aabo, be kubanga kwikala na miisambo pabitale bintu byabadi na kya kwisamba nka penda na mwina dibaka naabo. Abakyebe kukimba mishindo ibungi yabadi balombene kwipetena, na kwitembeshena nsaa yooso na kupwandikisha shi bakwete kufumankana mu mpuukapuuka. Apatama kifulo kyabo, abikyebe kwikala bukopo bwa kupela kukita bibubi. Bu bikwete kwenda kifulo kyabo na kutama, abikyebe kwikala bukopo bwa kwikiimika, sunga bafika mu kumona shi byabakwete kukita bibubi.—Mye. 7:21, 22.

7 Ku kapeela kapeela abakyebe kwilwankana miiya ya Yehowa, na binangu na miisambo bibubi abikebafisha mu kwikakeena, kwikwateena bipa, kwipuulusheena pambidi, na kwikumisheena ku bipindji bya mbidi, aku namu ino myanda mbalombeene kwiyikita nka penda na bena dibaka naabo. Ku nfudiilo a byooso, ‘abatompiibwa kwi lwabi lwabo’bo banabeene alwibakaka, dingi lwiboobeshe, lwalwa lwabi palwimita alutanda mulwisho’—wikale kutambuka lusandji. (Ja. 1:14, 15) Nyi mmwanda wa malwa, mwanda bantu babidi babaadya kusuka kukitshina Yehowa mulwisho su mbamutadiile bwashi anyingishe mushindo wa kunemaka eyibakishi dyabo. Mu mushindo kinyi?

TUNGUNUKA NA KWIFUBWILA PEPI N’EFILE MUKULU

8. Mushindo kinyi awitukalwila bukuuku na Yehowa bwa kupela kutambuka lusandji?

8 Badika Misambo 97:10. Bukuuku na Yehowa abwitukalwila bwa kutambuka lusandji. Nsaa yatukwete kulonga ngikashi i buwa y’Efile Mukulu tukwete kwitatshisha bwatudya ‘kwambula Efile Mukulu, bu bana baadi mufule, na kwikala mu kifulo,’ atukapete bukome bwa kusuuka “bukitekite na myanda ii butete yooso yaya.” (Ef. 5:1-4) Kuuka shi “ba-sha-lukyebano kyebano na ba-sha-kutambuka bundumba abeekala basambishiibwe kw’Efile Mukulu,” akukwasha bena dibaka bwa kukita mwabo mooso bwa kuneemeka bulunda bwabo na kwikala na lulamato munkatshi mwabo.—Eb. 13:4.

9. (a) Mushindo kinyi ubaadi Yosefe mupele kutambuka lusandji? (b) Nkinyi akitulongyesha kileshesho kya Yosefe?

9 Bangi ba ku bafubi ba Yehowa mbafikye mu kubofusha binangu byabo p’abo kushaala kunyima kwa nsaa ya mudimo na mwina mudimo naabo shi Temwe. Kutompibwa nkulombene kufika sunga mu nsaa ya mudimo. Bibaadi bifwile nsongwalume abetamina bu Yosefe pabaadi apamulakila mukashi a mukata aaye a mudimo. Baadi akimbi kumuponesha efuku dyoso. Ku nfudiilo a byoso, “bamukwatshile mu kilamba kyaye ambashi: ‘Laala naami!’” Kadi Yosefe baamusuukile. Nkinyi kibaadi kikwashe Yosefe bwa kwilama mu kikudi mu kyakya kitompwanga kikata? Abimweneka shi kitshibilo kyaye kya kupela kulwisha kipwano kyaye n’Efile Mukulu nyi kibaadi kimukwashe. Pa mwada wa kitshibilo kyaye, baadi mushimishe mudimo waye na kwediibwa mu lukano, kadi Yehowa baadi mumwelele mwabi. (Kib. 39:1-12; 41:38-43) Sunga ku midimo sunga pa bupenka, abitungu beena Kidishitu basuukye kwitwesha mu kitompwanga kya kwikala pamune na muntu shii mwina dibaka nabo.

FWALA BUMUNTU BUPYA

10. Bumuntu bupya, bwi kwitukwasha bwa kukalwila dibaka naminyi?

10 Kufwala “muntu mupya mupangiibwe ku kifwatulo ky’Efile Mukulu, mu bululame na mu bwiselele bya mu binyibinyi,” akukyebe kukalwila mulume na mukashi bwa kupela kutambuka lusandji. (Ef. 4:24) Baaba abafwala bumuntu bupya, abakyebe ‘kwipaa’ bipindji byabo bya mbidi ku “myanda ii butete butombo bwa mbidi, bukitekite na malaka.” (Badika Beena-Kolose 3:5, 6.) Kishima ‘kwipaa’ akilesha shi abitungu kwata bitshibilo bi bukopo bwa kusuuka lwabi looso lwibubi lwa mbidi. Atukyebe kusuuka kintu kyooso kilombene kwitutakula mu kutambuka lusandji na muntu shii mwina dibaka neetu. (Yob. 31:1) Patudi na nshalelo mwipushene na miiya y’Efile Mukulu, atukyebe kulonga bya ‘kushikwa bubi’ na ‘kulamata ku myanda ibuwa.’—Lom. 12:2, 9.

11. Mushindo kinyi ulombene bumuntu bupya kunyingisha eyibakishi?

11 Nsaa yatufwala bumuntu bupya abilesha shi, tukwete kwambula ngikashi ya Yehowa. (Kol. 3:10) Nsaa i mulume na mukashi abalesha ‘mashimba a lusa, a kalolo, a kwiyisha, a kupopeela, na a lwishinko,’ abakyebe kwikala na eyibakishi dinyingye na Yehowa akyebe kwibelela mwabi. (Kol. 3:12) Abakyebe dingi kwikala na muloo ukata nsaa ayikyebe ‘butaale bwa Kidishitu kudya bufumu mu mashimba aabo.’ (Kol. 3:15) Kwikala na “kifulo kya bwina muntu” akukyebe kupa beena dibaka mushindo wabadya “kwidingeena.”—Lom. 12:10.

12. Ngikashi kinyi yomonaa bu i na muulo bwa kwikala na eyibakishi di na muloo?

12 Pabaabadi bamwipushe ngikashi ilombene kukwasha bwa kwikala n’eyibakishi di na muloo, Sid bambile shi: “Kifulo nyi eyikashi dya kumpala dyatukwete kwitatshisha bwa kulesha, na twibamone dingi shi kwikala mupopeele kwi na muloo ukata.” Mukashi aaye Sonja akumiina byabya na kukumbasha shi: “Kalolo nyi eyikashi di na muulo ukata. Na atusangula dingi bwa kwikala na kwiyisha, sunga mbyabya, nta mbibofule nya.”

IKALAYI ANWISAMBA KALOLO

13. Nkinyi ki na muulo bwa kwikala na eyibakishi dinyingye, na bwakinyi?

13 Umune wa ku mishindo ukile buwa wa kutungunuka na kunyingisha eyibakishi dyenu nyi kwikala na ngakwilo e buwa kwi mwina koobe. Mwada wa kukaanya, bangi balume na bakashi abesambaa kushi kaneemo nka bu abesamba na muntu mwenyi sunga na nyema! Nsaa i mulume na mukashi abalekyela “kinyongwa kya kwishimba, bukyelo na nsungu . . . kubwela na kukaana mulomo . . . na bipaso byooso bya mushikwa,” abakyebe kubufosha bulami bwa mu kikudi bwa eyibakishi dyabo. (Ef. 4:31) Pamutwe wa kubepuula mwina dibaka noobe na ngakwilo a kapeesha, abitungu mulume na mukashi banyingishe kipwano kyabo na ngakwilo a kalolo, kwiyisha na lusa.—Ef. 4:32.

14. Mbikitshino kinyi byatudi balombene kupela kukita?

14 Bible akula shi “kwi kipungo bwa kuumiina.” (Mul. 3:7) Bino ta bilesha shi anukyebe kupela kwisamba na mwina kobe nya, mwanda kwisamba kwi na muulo ukata bwa eyibakishi dibuwa. Ungi mukashi a mu Allemagne akula shi: “Mu yaaya nsaa, kushala kushii kwakula nkulombene kufitshisha mwinoobe munda.” Akumbasha shi: “Sunga byekala shi nta mbibofule bwa kushaala muumiine na nsungu, ta bibuwa kulesha nsungu penda bwa shi opushe bibuwa.” Kukita byabya nkulombene nkusukuma bwa kukita sunga kwakula mwanda wibubi wi bya kwinyongosha mwina koobe na kunyisha kulwisha mwanda. Mulume na mukashi nta mbalombene kupudisha myanda yaabo mu kwela misaase sunga kupela kwiakushena. Pamutwe wa byabya, mbalombene kunyingisha eyibakishi dyabo p’abo kupela kwikala na kyubishi kya kwikutwena na kukimba kukuminyisha mwinoobe mwanda pa bukopo.

15. Kwisamba kalolo nkulombene kunyingisha eyibakishi naminyi?

15 Nwi balombene kunyingisha eyibakishi dyenu su nwi na nsaa ya kwilungushena binangu na mmweneno enu. Mushindo wa twakula mwanda wi na muulo kukila kyatwakula. Sunga nwekala na nkalakasho, ikala na ngakwilo a kalolo na kwakula mu mushindo wibuwa. Okyebe kumona shi abikyebe kwikala bibofule bwa mwina dibaka noobe nkutemeesha. (Badika Beena-Kolose 4:6.) Mulume na mukashi mbalombene kunyingisha eyibakishi dyabo na ngakwilo e buwa p’abo kutuusha nka mpenda bishima bibuwa bilombene kunyingisha na kukwasha mwina dibaka naabo.—Ef. 4:29.

Mulume na mukashi mbalombene kunyingisha eyibakishi dyabo na miisambo ibuwa (Tala paragrafe 15)

KITSHINA MWINA DIBAKA NOOBE KYAKYA AKITUNGU

16, 17. Bwakinyi bi na muulo bwashi bena dibaka belombashene nkalo yabo ya mu binangu na ya kusangisha mbidi?

16 Bena eyibakishi mbalombene dingi kunyingisha dibaka dyabo nsaa yabakimbi buwa bwa mwina dibaka nabo, kutuula nkalo ya mwina dibaka noobe kumpala kwa yoobe. (Fid. 2:3, 4) Abitungu balume mpa na bakashi bekale abapasukila nkalo ya bena dibaka nabo mu myanda ya kifulo na ya kusangisha mbidi.—Badika 1 Beena-Kodinto 7:3, 4.

17 Mwanda wa kukanya, bangi ben’eyibakishi tabakuminaa kwilesheena kifulo na kusangisha mbidi, na bangi balume abamonaa shi kwikala na kalolo kwi mukashi aaye, akulesha shi mukashi mmumukambile. Bible amba shi: “Anwe balume namu ikalayi bashinguule bwikashi bwa kwengyeleka bakashi beenu.” (1 Mp. 3:7) Abitungu mulume awukye shi kitungo kya mu dibaka nta nka penda kusangisha mbidi nya. Mu mushindo umune mukashi akasankila kusangisha mbidi su mulume kwete kumulesha kifulo mu ingi nsaa. Nsaa yabelesheena booso kifulo, abikekala bipeelepeele bwabadya kwilombasheena nkalo yabo ya mu binangu na ya ku mbidi.

18. Mushindo kinyi ulombeene balume na bakashi kunyingisha dibaka?

18 Sunga mbyakushii kabingilo ka kwipusha nako bwa kukutwa lulamato kwi mwina dibaka, kukutwa kwa kulesha mwina dibaka noobe kifulo nkulombeene kusukuma muntu bwadya nkekikimba kwi ungi muntu. (Mye. 5:18; Mul. 9:9) Anka, Bible adimusha bena eyibakishi shi: “Tanwipeelenanga anwe banabeene, anka su nwepusheena kwilekeena kipindji kipeela.” Bwakinyi? “Tala kukutwa kwa kwilama kwenu kwapa Kafilefile matalwa a kwinutompa.” (1 Kod. 7:5) Nkulombeene kutuuka masaku akata su mulume na mukashi abalekyela Satana mbalo mu “kukutwa kwa kwilama” na kutuma umune a kwabadi mu kupona mu muteo wa lusandji. Mu kwilekeena na byabya, nsaa i ooso a kwabadi takimbi nka penda, ‘bibuwa by’ê nabeene, anka akimbi bibuwa bya bangi’ na kumukitshina kyakya akitungu bu bishima bya kifulo kushii bu ebaasa, kwilesheena kwa kifulo na kumwengyelesha nkulombeene kunyingisha eyibakishi.—1 Kod. 10:24.

TUNGUNUKA NA KUBAMBA EYIBAKISHI DYOOBE

19. Nkitshibilo kinyi kyatudi balombene kwikala nakyo, na bwakinyi?

19 Tatudi pepi na kutwela mu ndumbulwilo mupya a kululama. Ndjo bwakinyi kutambuka lusandji nkulombeene kwikala masaku akata bwetu nka bibabidi bwa bena Isalele 24 000 mu nsenga ya Moabe. Kunyima kwa kulonda uno mwanda wa masaku na wa kinyongwa, Bible etudimusha shi: “Yawa apwandjikisha shi mmwimane, adimukye tala apona.” (1 Kod. 10:12) Bwa kunyingisha eyibakishi dyetu, abitungu tushale balamate kwi Yehowa na kwi mwina dibaka netu. (Mat. 19:5, 6) Kukila byabya byoso, abitungu “kukita [mwetu]u môso bwa kwikala selele bashi na matope na kwikala mu kufukama n’ê.”—2 Mp. 3:13, 14, EEM.