Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Bakulu, anumonaa kulongyesha bangi naminyi?

Bakulu, anumonaa kulongyesha bangi naminyi?

“Kwi . . . kipungo bwa kintu kyooso.”​—MUL. 3:1.

1, 2. Mmwanda kinyi umone bakunkushi ba bifunda mu tukongye twi bungi?

MUKUNKUSHI a kifunda baadi pepi na kupudisha kisangilo kyaye na kasaka ka bakulu. Pabebatadile, bebapushishe lusa bwa mudimo wibukopo wa kulama mikooko, bangi babaadi bya kwikala ba nshyami. Byabya, bibaadi bimukume kwishimba, aye nkwibepusha shi: “Bakwetu, nkinyi kyanudi bakite bwa kulongyesha bangi bwashi bapete mashito mu kakongye?” Babaadi batentekyeshe shi, musango ushaale mukunkushi a kifunda baadi mwibalungule bwabadya kutala kalolo mwanda wa kulongyesha bangi. Ku nfudiilo, ungi mukulu bambile shi: “Kushi mpaka, twi beetatshishe kapeela.” Bangi bakulu babaadi bakumiine.

2 Su we mukulu mu kakongye, we mukumbeene kupusha bibaadi bikitshikye mu kyakya kisangilo su? Pangi. Bakunkushi ba bifunda mbafikye mu kumona shi, mu tukongye twibungi mwi lukalo lwa kulongyesha bakwetu balume​—bakulu na bakinga​—bwabadya kulombasha nkalo ya mu kakongye. Nyi lukalakasho lwi kwanka binobino. Bwakinyi bi byabya?

3. (a) Mushindo kinyi aulesha Bifundwe muulo wa kulongyesha bangi, na bwakinyi ngutale ooso a kwatudi? (Tala mayi e kuushi kw’esaki.) (b) Bwakinyi bangi bakulu abamonaa bu bi bukopo kulongyesha bangi?

3 Bu byodi mulami, wemumone kushi mpaka shi kulongyesha bangi kwi na muulo. * Owuku kalolo shi kwi lukalo lwa bakwetu balume bakumbeene kulama tukongye twi kwanka na bukome bwa mu kikudi na kumona bya kukita tukongye tupya. (Badika Yeeshaya 60:22.) Owuku dingi shi Eyi dy’Efile Mukulu aditunyingisha bwatudya ‘kulambukisha namu bangi.’ (Badika 2 Timotee 2:2.) Sunga mbyabya, nka bu bakulu babatulesha ku mbangilo, we kwibimona bu bibukopo kukita. Kunyima kwa kulombasha nkalo ya mu kifuko, myanda ya ku mudimo, mashito a mu kakongye na ingi myanda i na muulo, nka bu kushi kukumbeene kumweneka nsaa ya kulongyesha bangi mu kakongye. Bu byabidi byabya, tubandeyi kutala bwakinyi abitungu kwata kulongyesha bangi na muulo.

KULONGYESHA BANGI KWI PA MBALO YA KUMPALA

4. Nkinyi kikumbeene kwalusha nsaa ya kulongyesha bangi kunyima?

4 Nkinyi kikumbeene kutuma bangi bakulu mu kumona bu bi bukopo bwa kupeta nsaa ya kulongyesha bangi? Paangi bangi abamono shi: ‘Kulongyesha kwi na muulo, anka, ta mwanda autungu kukita bukidi, bu ingi myanda ya mu kakongye ayitungu kukita kushi kunyengakana.’ Sunga natengyela munda mwa mafuku, kakongye akatungunuka na kutambuka kalolo. Eyendo shi kwi ingi myanda ayitungu kutaluula na kwelela binangu kushi kunyengakana, kadi, kwalusha kulongyesha bangi ku nyima, nkulombeene kulwisha kwikala kwibuwa kwa mu kikudi kwa kakongye.

5, 6. Ndilongyesha kinyi dyatupete ku kileshesho kya muntu atambusha mootoka na mushindo waye wa kulama motere? Nkipaso kinyi kyatudi balombeene kupwandikisha uno mwanda na kulongyesha bangi mu kakongye?

5 Banda kunangusheena ku kino kilesheesho: Muntu atambushaa mootoka auku shi, bwa kulama mootoka waye kalolo na bwashi motere utungunukye na kufuba kalolo abitungu ekale ashintuula mwimu. E kupusha dingi shi takwabandile kwikala lukalo lwa kwela mwimu mu mootoka nya. Ku nfudilo a byooso, su tamwele mazute mu mootoka, aukeemana musango umune. E kunangushena shi ‘su ntshimupete nsaa ya kushintuula mwimu, motere aukyebe kutungunuka na kudila munda mwa mafuku.’ Kadi, kwi kutuuka masaku kinyi? Su muntu atambusha kwete nka kulongyela bwa kulama motere kalolo, akukafiki efuku adikalwika mootoka ngofu. Su ubalwila, abikamutekye nsaa na makuta ebungi bwashi balumbuule mootoka bwaudya kubanga dingi kutambuka. Dilongyesha kinyi dyatupete?

6 Bakulu be na myanda ibungi i na muulo ukata ya kukita bukidi bukidi; su ta mbeyikite, myanda ayikyebe kulwika mu kakongye. Nka bu muntu atambusha mootoka e mu kilesheesho atungu kwikala ausha mwimu mu motere, abitungu bakulu “bashinguule [myanda] ikile yooso ku buwa.” (Fid. 1:10) Kadi, bangi bakulu mbakambe kwipaana penda ku myanda ayitungu kukita bukidi mu mushindo wabadi balombeene kulenguula kulongyesha bangi—kwi bu kulama kwa motere. Kadi su bakulu batungunuka na kulongyela bwa kulongyesha bangi, lelo na malooba kakokngye akakakutwa bakwetu balume balombane bwa kulombasha yaya myanda yooso ayitungu kukita.

7. Mushindo kinyi watudi balombeene kumona bakulu abaata nsaa ya kulongyesha bangi?

7 Abimweneka kalolo shi, abitungu kudimukila kinangu kya kulenguula kulongyesha bangi. Bakulu abamwena myanda kumpala na kulumbuula nsaa ya kulongyesha bakwetu balume be na kyukilo kipeela nyi mbalongyeshi be na binangu na mbekale bu myabi kwi kakongye kashima. (Badika 1 Mpyeele 4:10.) Kakongye ke kupeta bukwashi mushindo kinyi?

KULUMBUULA BWA MAFUKU AAFIKI

8. (a) Myanda kinyi ayitakulaa bakulu bwa kulongyesha bangi? (b) Bakulu abakwasha mu ma mbalo e “lukalo lukata” be na mudimo kinyi? (Tala kashibo akamba shi: “ Mudimo wi na muulo ukata.”)

8 Sunga beekala na ngobesha kinyi ya kukita myanda, abitungu bakulu baukye shi kwenda na kukula akukyebe kupeelesha bukome bwabo bwa kufubila kakongye. (Mik. 6:8) Na dingi, abitungu bashinguule kalolo shi “myanda yabasha batengyela” ngilombeene kushintuula mu kimpulunkamba mushindo wabo wa kulombasha mashito a kakongye. (Mul. 9:11, 12, NWT; Ja. 4:13, 14) Byabya pa mwanda wa kifulo na kukimba kwa buwa bwa mikooko ya Yehowa, bakulu abamonaa myanda kumpala abakwashaa bakwetu balume ba nsongwa na kyukilo kyabo kyabadi bapete munda mwa bipwa byabadi bafubile Yehowa.​—Badika Misambo 71:17, 18.

9. Myanda kinyi ayifiki kumpala ikashe kulongyesha bangi bu mwanda wa muulo ukata?

9 Mbwa kangi kabingilo kinyi kekashe bakulu abalongyesha bangi bu myabi kwi lombe? Abanyingisha kakongye na kwikakalwila. Mushindo kinyi? Kwitatshisha kwa bakulu bwa kulongyesha bangi akukwasha bwashi bakwetu balume bebungi bekale na muloo wa kukwasha kakongye bwashi kekale kanyingye na mu buumune, kubanga binobino na mu kipungo kibukopo nsaa ayikafiki mpombo ikata. (Ez. 38:10-12; Mik. 5:5, 6) Byabya, anwe bakwetu bakulu mu kakongye, atwinutekye shi mwanda wa kulongyesha bangi wikale kipindji ki na muulo ukata mu mudimo wenu kubanga lelo.

10. Mukulu mukumbeene kukita kinyi bwa kupeta nsaa ya kulongyesha bangi?

10 Byabya, atupusha shi nsaa yanukisha bwa kulombasha myanda i na muulo mu kakongye ngilombeene kwinukookyesha ngofu. Anka, nwi bya kwata ingi nsaa na kwiyituula bwa kulongyesha bangi. (Mul. 3:1) Nsaa yanukitshi byabya anulumbuula myanda bwa mafuku aafiki.

LUMBUULA ESHIMBA DYA MUNTU OLONGYESHA

11. (a) Mwanda kinyi awitukemesha pa bitale mushindo wa kulongyesha ubaadi bakulu ba maumbo elekeene baleeshe? (b) Muyiile mukanda wa Myeele 15:22, bwakinyi bi na muulo bwa kulonda mayele a bangi bakulu?

11 Mu mafuku ashaale, mbepushe kisaka kya bakulu abauku kalolo bya kulongyesha bakwetu balume bwa kukula mu kikudi bwashi babwele mushindo wabebikitaa. * Byabya, nshalelo ya bano bakwetu ngilekeene ngofu, kadi malango abadi batuushe e mumune. Bino abilesha kinyi? Abilesha shi malongyesha aatukila mu Bible mbalombeene kwiafubila kwi balongi ba “mbalo yooso, mu tukongye tooso”​—nka bu bibabidi mu mafuku a Mpoolo mutumiibwa. (1 Kod. 4:17) Ngi bwakinyi, mu uno mwisambo na aulondo, atukyebe kwisambila ingi ya ku mishindo ibaadi ikite bano bakulu. (Mye. 15:22) Bwa ngakwilo mupeelepeele, mu mwisambo abakyebe kwitanyina baaba abalongyesha bangi bu “balongyeshi” na baaba babalongyesha bu “balongi.”

12. Nkinyi kikumbeene kukita mulongyeshi, na bwakinyi?

12 Abitungu mulongyeshi akimbe bya kulumbuula eshimba dya muntu alongyesha. Nka bu kidime e na lukalo lwa kulumbula nsenga sunga kwyibofusha kumpala kwa kukuna bintu, abitungu mulongyeshi alumbuule sunga kunyingisha eshimba dya mulongi kumpala kwa kumulongyesha myanda ipya. Mushindo kinyi ukumbeene mulongyeshi kulumbuula eshimba dya muntu aalongyesha? P’aye kulonda mayele a ungi mutemuki a kala. Mayele kinyi?

13-15. (a) Mudimo kinyi ubaadi Samwele mupete? (b) Mushindo kinyi ubaadi Samwele mulombashe mudimo weye? (Tala kifwatulo ki kumbangilo kwa mwisambo.) (c) Bwakinyi abyakula Bible pabitale Samwele bi na muulo kwi bakulu lelo?

13 Takudi bipwa bikile pa 3 000 Yehowa balungwile mutemuki Samwele dingi efuku shi: “Maaloba pa nguba a mumune, nakutumina muntu a mwiumbo dya Benyamine; omushingye mwimu bwashi eekale nfumu a mwilo wande wa Isalele.” (1 Sam. 9:15, 16) Samwele bamwene shi mudimo waye wa bu mukunkushi taudi ku nfudiilo na Yehowa bamulungwile bwa kusangula mpyanyi. Samwele baadi mwiyipushe shi: ‘Mmushindo kinyi wandji mukumbeene kulumbuula yawa muntu bwa wawa mudimo?’ Baadi mupete binangu na kutumika bwa kwibilombasha.

14 Pabaadi Samwele mumone Saule efuku dibalondele, Yehowa balungwile mutemuki shi: “Tala muntu a nakulungula.” Akupu, Samwele baadi mubangye kufuba. Baadi mwitamine Saule bwabadya kudya naaye mu nshibo ya kudiila. Bapeele Saule na mufubi aaye ma nkwasa e buwa na kusangula kisumbwe kya mwita Samwele akula’shi: “Ata odye, mwanda mbwa uno nguba bubaabidi bilamiibwe.” Kunyima, Samwele na Saule babaadi abende ku nshibo ya mutemuki na kwisamba. Samwele baadi mwikashe kipwano kibuwa na Saule pa kumupa kidiibwa ki buwa na kwenda na kwisamba naaye. Baadi mwitamine Saule bwadya kushaala mu nshibo yaaye ya kwiyilu. Mu nsaa ya kakyolwa, Samwele batungunukile na “kwisamba na Saule pa kitenta kya nshibo” mpa’nka na pababayile mu kulala. Efuku dibalondele, Samwele baadi mushingye Saule mwimu, amukwata kiipa na kumupa angi malango. Kunyima kwa byabya, baadi mushindikile Saule​—amulumbuula bwa myanda ibaadya kufika kumpala.​—1 Sam. 9:17-27; 10:1.

15 Byabya, kushinga muntu mwimu bwadya kwikala nfumu a mwilo, ta bi mumune na kulongyesha bakwetu balume bwabadya kufika bakulu sunga bafubi ba midimo mu kakongye nya. Sunga mbyabya, bakulu mbakumbeene kupeta malongyesha e bungi ku mayele a Samwele. Tubande kutaluula abidi a ku anka.

BALONGYESHI BEPAANE NA BA KUUKU BE BUWA

16. (a) Samwele bapushiishe naminyi pabamutekyele beena Isalele nfumu? (b) Samwele baadi mulombashe mudimo waye wa kushinga Saule mwimu naminyi?

16 Epaane kushi kwialasheena. Pabaadi Samwele mupushe bwa mususa wa kumpala shi bena Isaleele bakwete abakimbi muntu bwa kwikala nfumu aabo, baadi mupushe shi mwilo waye ubaadi umupele na kumusumbusheena. (1 Sam. 8:4-8) Byabya, baadi ekaaka mwishimba bwa kukita myanda ibaadi ayimutekye mwilo mpa’nka na pabaadi Yehowa mumulungule misango isatu bwashi ebapushiishe. (1 Sam. 8:7, 9, 22) Sunga mbyabya, Samwele tabaadi mulame nsungu na mukao mwishimba dyaye bwa muntu baadi na kya kumupyana nya. Pabaadi Yehowa mumulungule bwa kushinga Saule mwimu, mutemuki baadi mukookyele, kushi kwialasheena sunga kukita bu kitungo, kadi, baadi mwipaane na kifulo.

17. Bakulu, be kulonda mayele a Samwele naminyi, na kukita byabya, nkulombeene kwibapa muloo kinnyi?

17 Nka bu Samwele, bakulu abauku kikita myanda kalolo lelo abalesha kalolo kwi baaba babalongyesha. (1 Mp. 5:2) Bano bakulu taabapele kulongyesha bangi mwanda wa kutshiina shi tala balekyela baaba babalongyesha angi mashito a kakongye nya. Balongyeshi bebuwa abomonaa balongi bepaane bu bakwabo ba ‘kufuba nabo’ pamune, kushi bu bantu ba kwipikeena nabo, kadi bu bya buntu bya muulo ukata bya kakongye. (2 Kod. 1:24; Eb. 13:16) Na dingi, akwikalaa muloo ukata bwa baaba balongyeshi bepaane pa kumona mushindo autumikisha balongi ngobesha yabo bwa kukwasha kakongye!​—Bik. 20:35.

18, 19. Mushindo kinyi ukumbeene mukulu kulumbuula eshimba dya mulongi, na bwakinyi kukita byabya kwi na muulo?

18 Ikala bu kuuku kushi penda bu mulongyeshi. Pabaadi Samwele mufumankane na Saule, mutemuki baadya kutusha penda ka kyasa ka mwimu, ekapongolwela Saule musango umune ku mutwe, amutadiila enda​—badya kwikala mushingwe mwimu, kadi abashi balumbuule bwa kukunkusha mwilo w’Efile Mukulu. Anka, Samwele baadi mukimbe nsaa ya kulumbuula eshimba dya Saule na kalolo kooso kantu pa kantu. Kunyima kw’abo kudya, kukisha kapapi kebuwa pamune, kutentekyesha kipindji kila, na kwikisha kalolo nyi pabamwene mutemuki shi nsaa ibuwa ya kupongolwela Saule mwimu ibalombana.

Kulongyesha bangi akumbangaa na kutwesha kipwano kya bukuuku na mulongi (Tala paragrafe 18, 19)

19 Bi mumune leelo, kumpala kwa kulongyesha muntu, abitungu mukulu akimbe nsaa ya kutwesha kipwano na kunyingisha bukuuku na mulongi. Myanda ayitungu kukita bwa kutwesha kyakya kipwano ngilekeene muyiile bipikwa bya mwiumbo na mbalo yanudi. Kadi, mu mbalo yooso yodi, sunga wekala na myanda ibungi ya kukita, su okimba nsaa ya kushaala na mulongi, we nka bu’be kwete kumulungula shi: “We na muulo ku meeso kwande.” (Badika Beena-Looma 12:10.) Kulungula mulongi bino mu bikitshino mmulombeene kwibipusha na kwibyata na muulo sunga nwekala bashaale mbalo kinyi.

20, 21. (a) Mmushindo kinyi oodi mukumbeene kuleesha shi we mulongyeshi e buwa? (b) Nkinyi kyatukyebe kutaluula mu mwisambo aulondo?

20 Bakulu, wukaayi shi: Mulongyeshi e buwa abitungu ekale na kifulo bwa muntu a kwete kulongyesha kushi penda kumolongyesha kalolo nya. (Pwandikisha na Yowano 5:20.) Wawa mwanda ukata ukumbeene kukita mulongyeshi abakyebe kwiumona kwi mulongi musango umune na kukimba bya kutumikila malongyesha akwete kupeta. Byabya, bakwetu bakulu, su okwete kulongyesha muntu, twekalanga penda bu mulongyeshi bisumanga nya​—kadi, ikala dingi bu kuuku.​—Mye. 17:17; Yo. 15:15.

21 Kunyima kwa kulumbuula eshimba dya mulongi, mukulu mukumbeene kumulungula byadya kukita. Mushindo kinyi wadi mukumbeene kwibikita? Nyi byatukyebe kutala mu mwisambo aulondo.

^ par. 3 Uno mwisambo na ungi aulondo ngifundiibwe penda bwa bakulu, sunga mbyabya, myanda i mwanka ayikyebe kukuma muntu ooso mu kakongye. Bwakinyi? Mwanda ayikyebe kunyingisha bana balume booso babatshishibwe bwa kumona shi abitungu balongyeshibwe bwabadya kukita uno mudimo ukata. Nka bu byabikwete kukitshika, abikyebe kukwasha muntu ooso.

^ par. 11 Bano bakulu mbashale mu: Afrique du Sud, Australie, Bangladesh, Belgique, Brésil, Corée, États-Unis d’Amérique, France, Guyane française, Japon, Mexique, Namibie, Nigeria, Réunion na mu Russie.