1. (a) Nkinyi kibafwidiile Mpyeele pabeelele kipapi mu kalunga ka Ngalileeya? (Tala kifwatulo ki kumbangilo.) (b) Bwakinyi Mpyeele babangile kwiyina?

BUFUKU kampanda, Mpyeele mutumiibwa na bangi balongi ba Yesu babapetele lukalakasho bwa kusabuka kalunga ka Ngalileeya mwanda wa kipapi kikata. Musango umune, babamwene Yesu atambuka kunundu kwa kalunga. Mpyeele baatekyele Yesu su mmulombeene kutambuka kunundu kwa meema bwa kwenda kwadi. Pabamulungwile Yesu bwa kufika, Mpyeele batuukile mu bwato abanga kutambuka bwa kwenda kwadi. Mu kapindji kapeela, Mpyeele babangile kwiyina mu meema. Bwakinyi? Mwanda baadi atala kipapi na mbundambunda ya meema ibamukwatshiishe moo. Mpyeele nkuteka bukwashi na Yesu nkumwabula bukidibukidi na kumulungula’shi: “Muntu sha lukumino lupeela’be! Bwele mpaka bwa kinyi?”​—Mateo 14:24-32.

2. Mmyanda kinyi y’atutaluula mu uno mwisambo?

² Tubandeyi kutaluula myanda isatu itale lukumiino yatudi balombeene kulonga ku kileshesho kya Mpyeele: (1) bibaadi Mpyeele mubande kwikala na lukumiino’shi Efile Mukulu amukwasha, (2) bwakinyi Mpyeele babangile kushimisha lukumiino na (3) kibaadi kikwashe  Mpyeele bwa kwalusha lukumiino lwaye. Kutaluula ino myanda akwitukwasha bwa kumona byatudi balombeene kwikala “banyingye mu lukumiino.”​—1 Beena-Kodinto 16:13.

3. Bwakinyi Mpyeele baatukile mu bwato, na mmushindo kinyi watudi bakite mwanda umune wi byabya?

³ Mpyeele baadi na lukumiino lunyingye. Bwakinyi atwakula byabya? Pabaadi Yesu mumwitamine, Mpyeele baadi mutuukye mu bwato aye nkutambuka kunundu kwa meema. Baadi mukulupile’shi bukome bw’Efile Mukulu abumupa ngobesha ya kutambuka pa meema bu Yesu. N’atwe namu, pabaadi Yesu mwitwitamine bwa kumulonda, tubaadi beelambule kwi Yehowa p’atwe kutambula. Bwakinyi? Mwanda wa lukumiino lwetu mwi Yehowa na mwi Yesu na pamwanda wa lukulupilo lwa’shi abakyebe kwitukwasha.​—Yowano 14:1; badika 1 Mpyeele 2:21.

4, 5. Bwakinyi lukumiino lwi na muulo ukata?

⁴ Lukumiino nkintu ki na muulo ukata. Lukumiino lwa Mpyeele lubaadi lumupe ngobesha ya kutambuka pa meema, mwanda wibukopo kwi muntu. Lukumiino alwitukwasha bwa kukita myanda ishi ilombeene kukita bantu. (Mateo 21:21, 22) Bangi ba kwatudi mbashintuule binangu na mwikeelo wabo byabashi balombeene dingi kwibatundula kwi bantu babaadi abebauku kumpala. Twi bakite kwakwa kushintuluka mwanda twi bafule Yehowa, na mwanda aye namu mmwitukwashe bwa kwibikita. (Badika Beena-Kolose 3:5-10.) Lukumiino ndwitukwashe bwa kwilambula kwi Yehowa bwa kufika ba kuuku baaye mwanda watushii bya kukita kushii bukwashi bwaye.​—Beena-Efeeze 2:8.

⁵ Lukumiino lwetu ndwitwikashe bantu banyingye. Kileshesho, alwitukwasha bwa kulwa na bitompwanga bya Diabulu, mwishikwanyi neetu mukata. (Beena-Efeeze 6:16) Na dingi, bu byatudi bakulupile mwi Yehowa, tabitungu kwikalakasha bikilekile patudi na myanda. Yehowa mmwitulee’shi aketupa byooso byatudi naabyo lukalo su tubatuulu Bufumu bwaaye pa mbalo ya kumpala. (Mateo 6:30-34) Kukatusha byabya, bu byatudi na lukumiino, Yehowa aketupa kya buntu kya muwa wa ikalayika.​—Yowano 3:16.

6, 7. (a) Kipapi na mbunda ya meema bibaadi bitshinyishe Mpyeele twi kwibipwandikisha na kinyi? (b) Bwakinyi abitungu tushinguule’shi twi bya kushimisha lukumiino?

⁶ Pabaadi Mpyeele atambuka kunundu kwa meema, babangile kupusha moo. Bwakinyi? Mwanda wa kipapi na mbundambunda ya meema. Twi kwibipwandikisha na myanda ibukopo na bitompwanga bikwete kufumankana nabyo beena Kidishitu lelo uno. Sunga yaaya myanda yekala bukopo naminyi, twi kwiyikambila na bukwashi bwa Yehowa. Kadi, tentekyesha kibafwidiile Mpyeele. Tabaadi mwiyine mwanda wa kipapi na bundambunda ibaadi ayimwikupila nya. Anka, Bible akula’shi: “Pa kumona bukopo bwa lupunga, baapushiishe moo.” (Mateo 14:30) Mpyeele balekyele kutala kwi Yesu aye nkutuula binangu byaye ku bukome bwa kipapi. Nyi bwakinyi lukumiino lwaye lubabangile kubofula. Mu mushindo umune, su atutuulu binangu byeetu ku myanda yatudi nayo, twi bakumbeene kubanga kwela mpaka’shi Yehowa te bya kwitukwasha.

⁷ Abitungu tuukye’shi mbibofule bwatudya kushimisha lukumiino lwetu. Bwakinyi? Mwanda Bible akula’shi kushimisha lukumiino nyi ‘mulwisho awiuku kwitwanyiina.’ (Beena-Ebreeyi 12:1) Nka bu Mpyeele, su tubemeena kutala myanda ibubi, lukumiino lwetu ndulombeene kubofula bukidi. Byabya mmushindo kinyi watudi balombeene kuuka su lukumiino lwetu lwi mu masaku? Ino nkonko ayilondo ayitukwasha bwa kwitaluula.

8. Twi kukutwa kumona milayilo y’Efile Mukulu bu ya binyibinyi bu bibatudi atwiyimono kumpala naminyi?

⁸ Namonaa milayilo y’Efile Mukulu bu ya binyibinyi bu binaadi neyimono kumpala? Kileshesho, Efile Mukulu mmulee’shi akabutula ndumbulwilo a Satana. Byabya, twi balubishibwe na mishindo ilekeene ya kukisha kapapi i mu uno ndumbulwilo su? Su mbyabya, twi  balombeene kubanga kumona’shi nfudiilo ikii kula. (Abakuke 2:3) Banda kwela binangu bwa kingi kileshesho. Yehowa batushiishe nkuulo, aye nkwitulaa bwa kulekyeela bilubilo byeetu. Kadi su atutungunuka na kutala ku bilubilo byeetu bya kala, twi kubanga kwela mpaka’shi Yehowa ta mwitufwile lusa. (Bikitshino 3:19) Pa mwanda wa byabya, twi kushimisha muloo wetu mu mudimo w’Efile Mukulu na kwimika kulungula bangi.

9. Bi kwikala naminyi su twabanga kwipaana’nka penda mu kukimba buwa bwetu?

⁹ Nkwete nka kupa Yehowa bintu byande bya muulo? Kwipaana mu mudimo wa Yehowa, akwitukwasha bwa kutuula binangu byeetu ku lukulupilo lwetu lwi kumpala. Kadi, bi kwikala naminyi su twabanga kwipaana’nka penda mu kukimba buwa bwetu? Bu kileshesho, twi kukumiina mudimo watupete makuta e bungi kadi awitukutshishwa kufubila Yehowa kalolo. Bino bi kubofusha lukumiino lwetu, nakwitufisha “basha epampa,” abafubila Yehowa bipeela pe byatumufubilanga kumpala.​—Beena-Ebreeyi 6:10-12.

10. Nsaa y’atufwila bangi lusa atuleesha lukumiino mwi Yehowa naminyi?

¹⁰ Abingyelelaa bukopo bwa kufwila bantu lusa? Apetulwishiisha bangi, atwibalaminaa nsungu sunga kupela kwibakusha? Su mbyabya, abileesha’shi atwikulupila’nka penda’twe banabeene. Atuleesha lukumiino lwetu mwi Yehowa su atwifwileena lusa. Mu mushindo kinyi? Su muntu betulwishiisha, batwele mwibaasa dyeetu. Su tubalwishiisha Yehowa, tubatwele mwibaasa dyaaye. (Luuka 11:4) Byabya nsaa y’atufwila bangi lusa, atutuulu lukulupilo mwi Yehowa. Atumukulupila’shi etwelele myabi pa mwanda wa mwikeelo weetu, na’shi myabi yaaye i na muulo kukila kufutshisha muntu sunga kumwalwisha byabya byekalanga mwitukitshine. Balongi ba Yesu babalongyele bwa kuuka’shi abitungu kwikala na lukumiino bwa kufwila bangi lusa. Nsaa ibebalungwile Yesu bwa kulekyeela mpa na baaba abebalwishisha misango ibungi, balongi baaye babamutekyele’shi: “Fiimisha lukumiino lwetu.”​—Luuka 17:1-5.

11. Mmyanda kinyi ilombeene kwitukutshishwa kutambula elango?

¹¹ Nafiitaa munda nsaa y’abampa elango? Kimba bya kupeta dilongyesha mu elango pamutwe pa kukimba tu bilema twi mu elango sunga kubofula kwa yawa akupa dyanka. (Myeele 19:20) Nka bu Yehowa, longa bya kunangusheena kumpala!

12. Bwakinyi bi kwikala bi bubi su muntu aunaunaa baaba abetukunkusha?

¹² Nkwete kuunauna baaba abakunkusha kakongye su? Pabaadi beena Isaleele balonde binangu bibubi bya bampuupa ekumi, babaabangile kuunauna Moyiise na Aarone. Kadi Yehowa bayipwishe Moyiise‘shi: “A mpa kipindji kinyi p’aukekala na lukulupilo mwandji?” (Mbadiko 14:2-4, 11, EEM) Eyendo, Yehowa baadi auku’shi beena Isaleele tababaadi na lukulupilo mwadi mwanda babaadi abaunauna Moyiise na Aarone bantu babaadi musangule bwa kwibakunkusha. Mu mushindo umune, su tukwete kuunauna bantu batuule Yehowa bwa kukunkusha mwilo waye lelo uno, tukwete kuleesha’shi lukumiino lwetu mwadi lukwete kwenda na kubofula.

13. Bwakinyi t’abitungu kushimisha lukulupilo su tubamono’shi lukumiino lwetu ndubofule?

¹³ Kunyima kwa kutaluula ino nkonko ibatumono, toshimishanga lukulupilo su bomono’shi lukumiino loobe ndubofule. Tolubanga’shi mpa na Mpyeele mutumiibwa bapushishe moo aye nkubanga kwela mpaka. Ingi misango, Yesu balangile batumiibwa booso pabitale kwikala na “lukumiino lupeela.” (Mateo 16:8) Oolo, Twi kupeta dilongyesha dikata ku kilesheesho kya Mpyeele. Tubandeeyi kutala bibakitshiine kunyima kwa kwela mpaka na kubanga kwiyina mu kalunga.

14, 15. (a) Nkinyi kibakitshiine Mpyeele p’ababangile kwiyina? (b) Twi ‘kutala’nka’ kwi Yesu naminyi?

¹⁴ Nkinyi kibakitshiine Mpyeele pababangile kwiyina? Bu bibaadi auku kuyowa kalolo, Mpyeele baadya kwaluka ku bwato. (Yowano 21:7) Kadi, bwakinyi tabakitshiine byabya? Mwanda  tabaadi ekulupila aye nabeene nya. Baadi mukulupile mwi Yesu na kukumiina bukwashi bwaye. Su tubamono’shi lukumiino lwetu lukwete kubofula, abitungu twambule kileshesho kya Mpyeele. Twi kwibikita naminyi?

¹⁵ Nka bu bibaadi Mpyeele mukulupile bukwashi bwa Yesu, abitungu n’atwe naamu “tutale’nka” kwi Yesu. (Badika Beena-Ebreeyi 12:2, 3.) Anka, tatwi balombeene kumumona na meeso bu Mpyeele nya. Kadi, twi ‘kutala’nka’ kwi Yesu naminyi? Abitungu tulongye myanda ibakitshiine na ibalongyeeshe akupu, tumwambule mu byoso. P’atukitshi byabya, atupete bukwashi bwatudi nabo lukalo bwa kunyingisha lukumiino lwetu. Tubandeeyi kutaluula mishiindo yatudi balombeene kwambula Yesu.

16. Bible e kwitukwasha bwa kunyingisha lukumiino lwetu naminyi?

¹⁶ Nyingisha lukulupilo loobe mu Bible. Yesu baadi mushinkamishe’shi Bible nyi Eyi dy’ Efile Mukulu adituushaa malango e buwa. (Yowano 17:17) Bwa kwambula Yesu, abitungu twikale atubadika Bible efuku dyooso, kumulonga na kunangusheena ku malongyesha atupete mwanka. Abitungu twikale dingi atukimbi myaluulo ku nkonko yatwiyele. Bu kileshesho, oshinkamisha’shi twi mu mafuku a ku nfudiilo? Nyingisha lukumino loobe’shi nfudiilo tayidi peepi p’oobe kulonga matemuki a mu Bible aashinkamisha’shi twi mu mafuku a ku nfudiilo. Okumiina kunyingisha lukumiino loobe mu milayilo y’Efile Mukulu su? Longa matemuki a mu Bible apwe kulombana. Oshinkamisha’shi Bible kii’nka na muulo kano kabidi? We kubadika pabitale bakwetu balumbuule nshaleelo aabo ku bukwashi bwa Bible. *​—1 Beena-Tesalonika 2:13.

17. Bwakinyi Yesu banyingiile mu bitompwanga bibokopo, twi kumwambula naminyi?

¹⁷ Tuula binangu byobe ku myabi itulee Yehowa. Yesu baadi mutuule binangu byaye ku myabi ibaadi kumpala kwaye, nyi bwakinyi baadi munyingiile mu bitompwanga bibokopo. (Beena-Ebreeyi 12:2) Ta mutale meeso ku bintu  bibaadi bilombeene kumupetesha uno ndumbulwilo. (Mateo 4:8-10) Twi bya kwambula kileshesho kya Yesu naminyi? P’atwe kunangusheena ku myanda ibuwa itulee Yehowa. Emone mu binangu bu’be e mu ndumbulwilo mupya. Funda sunga kusola bintu byokakitshi mu Mpaladiiso. Sunga kufunda mashina a bantu abakasanguka bokumiina kwisamba naabo na myanda y’okumiina kwisamba naabo. Pamutwe pa kumona ino milayilo bu ya bantu mu kibungi, eyimone bu yoobe’be nabeene.

18. Kwela nteko kwi bya nkukwasha bwa kunyingisha lukumiino loobe naminyi?

¹⁸ Ela nteko bwa kwikala na lukumiino lunyingye. Yesu baadi mulongyeshe balongi baaye bwabadya kuteka kikudi kiiselele kwi Yehowa. (Luuka 11:9, 13) Nsaa y’otekye kikudi kiiselele, teka bwa kwikala na lukumiino lunyingye. Lukumiino nkimune kya ku bipindji bya kikuba kya kikudi kiiselele. We kuteka kyodi nakyo lukalo. Bu kileshesho, su omono’shi we na lukalakasho bwa kufwila bangi lusa, teka Yehowa bwashi anyingishe lukumiino loobe na nkukwasha bwa kufwila bangi lusa.

19. Twi kusangula ba kuuku bebuwa naminyi?

¹⁹ Sangula ba kuuku be na lukumiino lunyingye. Yesu baadi asangula ba kuuku baaye kalolo. Batumiibwa baabadi bu ba kuuku baaye, babaadi na lukumiino, lulamato na kukookyela kwadi. (Badika Yowano 15:14, 15.) Ambula Yesu poobe kusangula ba kuuku boobe kalolo. Abitungu beekale bantu be na lukumiino lunyingye abakookyela Yesu. Ba kuuku bebuwa abekulupisheenaa pabitale kutuusha elango sunga kwidikumiina.​—Myeele 27:9.

20. Nkinyi ki kukitshika patukwasha bangi bwa kunyingisha lukumino lwabo?

²⁰ Kwasha bangi bwabadya kunyingisha lukumiino lwabo. Yesu baakwashishe balongi baaye bwabadya kunyingisha lukumiino lwabo mu ngakwilo na mu bikitshiino byaye. (Maako 11:20-24) Abitungu twambule kileshesho kya Yesu. Nsaa y’atukitshi byabya, atunyigisha lukumiino lweetu na lwa bangi. (Myeele 11:25) Twi kukwasha bantu naminyi mu teritware eetu a bulungudi? Nsaa y’olongyesha bangi Bible, shimika kasele pa bishinkamiisho abileesha’shi Efile Mukulu e kwanka, etatshishaa bwetu na kushinkamisha’shi Bible nyi Eyi dy’Efile Mukulu. We kukwasha bakwetu bwa kunyingisha lukumino lwabo naminyi? Su bomono muntu aunauna pabitale bakwetu abetukunkusha, tomusuukanga nya. Kimba mayele a kumukwasha bwa kwalusha lukumiino lwaye. (Yuude 22, 23) Su okii ku kalasa, kadi bomono’shi mulongyeshi oobe alongyesha pabitale bintu biitukile, totshiinanga kwakula pabitale lukumiino loobe bwa bipangwa. Bilombeene kukita mulongyeshi na beena kalasa noobe bi nkukaanyisha.

21. Yehowa mmulee kinyi kwi ooso a kwatudi?

²¹ Yehowa na Yesu babakwashishe Mpyeele bwa kupela kwela mpaka na kutshiina. Kunyima, mu nshaleelo aaye, Mpyeele bekeele kileshesho ki buwa kwi bangi bwa kwikala na lukumiino lunyingye. Mu mushindo umune, Yehowa akwasha ooso a kwatudi bwa’shi ekale munyingye mu lukumiino. (Badika 1 Mpyeele 5:9, 10.) Abitungu kwitatshisha ngofu bwa kunyingisha lukumiino lwetu, na, Yehowa etupa efuto su atwitatshisha mu wawa mushindo.