Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Yehowa akakunyingisha

Yehowa akakunyingisha

“Yehowa amunyingisha mu lusala lwaye paadi na mukumbo.”​—MISAMBO 41:4.

NGONO: 23, 138

1, 2. Mu mafuku a kala, Efile Mukulu baadi mukite kinyi, na bangi bantu be na maladi mbalombeene kwiyipusha naminyi lelo uno?

SU WE na maladi, we na kya kwiyipusha’shi, ‘Napusha bibuwa su?’ Pangi su mwina kifuko sunga kuuk’obe kwete kukumba, wekala weyipusha su apusha dingi bibuwa. Eyendo, okumiina’shi obe na bantu boodi mukumiine, nwikale na mbidi bukome. Mu Bible mwi bileshesho bya bangi bantu babaadi na maladi babaadi abeeyipusha su abapanda. Bu kileshesho, Nfumu Akazyase mwana a Akabe na Yezabele baadi eyipusha su baadi na kya kupanda ku maladi aaye. Kunyima kwa mafuku, Ben-hadade Nfumu a mu Siriya baadi akumbu na kwiyipusha su akapusha bibuwa.​—2 Banfumu 1:2; 8:7, 8.

2 Bible etulungula dingi’shi mu mafuku a kala, ingi nsaa Yehowa baadi apaasha bantu mu bilengyeleshi na kusangula bangi babaadi bafwe ku bukwashi bwa batemuki baaye. (1 Banfumu 17:17-24; 2 Banfumu 4:17-20, 32-35) Lelo uno, bangi bantu bakwete kukumba mbalombeene kwiyipusha su Efile Mukulu akitshi dingi kintu kanpanda bwa’shi bapushe bibuwa.

3-5. Yehowa na Yesu be na ngobesha ya kukita kinyi, na nkonko kinyi y’atutaluula?

3 Yehowa e na bukome bwi na bukitshishi ku mbidi ya bantu. Baadi munyookye bangi bantu na mikumbo bu Faraone a mu mafuku a Abrahame na kumongo, Miriame nkashanaaye na Moyiise. (Kibangilo 12:17; Mbadiko 12:9, 10; 2 Samwele 24:15) Nsaa ibaadi beena Isaleele abakutwa lulamato mwadi, baadi ebanyooko na “mikumbo yooso na malonda.” (Miiya Ikituulwe 28:58-61) Ingi nsaa, Yehowa baadi akalwila mwilo waye ku mikumbo. (Efilu 23:25; Miiya Ikituulwe 7:15) Baadi apasha bangi munkatshi mwabo. Kileshesho, baadi mupashe Yoobo pabakumbile bikata akyeba kufwa.​—Yoobo 2:7; 3:11-13; 42:10, 16.

4 Twi bashinkamishe’shi Yehowa e na bukome bwa kupaasha baaba be na maladi. Yesu mmulombeene naye’nyi kupasha mikumbo. Pabaadi pa nsenga, bapashiishe bantu babaadi abakumbu nsudi na kaulungu. Baadi mupaashe ba mpofu na bantu abaadi bafwe bipindji bya mbidi. (Badika Mateo 4:23, 24; Yowano 9:1-7) Byabya bilengyeleshi abitukwasha bwa kumona myanda ibuwa ayikakitshi Yesu mu nsenga ipya. Mwanka, “mwimushaale sunga umune tamba’shi: ‘Nee na mukumbo.’”​—Yeeshaya 33:24.

5 Anka, su tukwete kukumba bikata, abitungu tutengyele’shi Yehowa sunga Yesu abetupaasha mu kilengyeleshi su? Na nkinyi akitungu kunangushena patusangula mushindo kampanda wa kubukiibwa?

KULUPILA MWI YEHOWA POODI NA MALADI

6. Bible akula kinyi pabitale bilengyeleshi bibaadi abikitshi beena Kidishitu mu siekele a kumpala?

6 Mu siekele a kumpala, Yehowa baadi mwele beena Kidishitu mwimu wa kikudi kyaye kiselele na kupa bangi ba kwabadi bukome bwa kukita bilengyeleshi. (Bikitshino 3:2-7; 9:36-42) Bu kileshesho, babaadi na kya kupaasha bantu na kwakula mu ndimi. (1 Beena-Kodinto 12:4-11) Anka kunyima kwa mafuku byabya bilengyeleshi bibemeene, nka bu bibaadi byakule Bible. (1 Beena-Kodinto 13:8) Byabya lelo uno ta twi bya kutengyela’shi Efile Mukulu etupashe mu kilengyeleeshi na bakwetu batudi bafule nya.

7. Mukanda wa Misambo 41:3 ngulombeene kwitunyingisha naminyi?

7 Su we na mukumbo, Yehowa akakunyingisha nka bu bibaadi mukite na bafubi baaye ba kala. Nfumu Daavide bafundjile bino: “Sha-mwabi nguno atentekyesha mulanda! Ngub’a malwa, Yehowa amupaasha, Yehowa amulama na muuwa.” (Misambo 41:2, 3) Byabya, Daavide tabaadi aleesha’shi muntu ebuwa baadi aneemeka miiya mu aa mafuku tabaadi mulombeene kufwa nya. Yehowa baadya kupasha yawa muntu naminyi? Daavide akula’shi: “Yehowa amunyingisha mu lusala lwaye paadi mu mukumbo, amùbèèsha kalolo ngub’a mukumbo waye.” (Misambo 41:3) Yehowa euku bafubi baaye bakwete kukumba, na te bya kwibayilwankana nya. Mulombeene kwibanyingisha na kwibapa kinangu. Yehowa baadi dingi mupangye mbidi yeetu mu kipaso kilombeene’shi y’epaasha inabeene.

8. Muyiile Misambo 41:4, pabaadi Daavide mukumbe bikata batekyele Yehowa kinyi?

8 Mu mukanda wa Misambo 41, Daavide etulungula dingi nsaa ibaadi akumbu bikata na mubofule na nkalakashi. Abimweka’shi yaya nsaa, Absalome mwanaaye baadi akyebe kwikala bu Nfumu pa mbalo yaaye. Pa mwanda wa maladi Daavide tabaadi na mushindo wa kwimika Absalome nya. Baadi auku’shi myanda ya mu kifuko kyaye ibaadi ayituukila ku mulwisho waye na Bath-sheba. (2 Samwele 12:7-14) Kadi, nkinyi kibaadi mukite? Baadi mutekye’shi: “Yehowa, bwa lusa lwobe, mpaashe, mwanda nee mukulwishishiishe.” (Misambo 41:4) Daavide baadi auku’shi Yehowa bapwile kumufwila lusa, nyi bwakinyi baadi mukulupile’shi Efile Mukulu amukwasha mu mukumbo waye. Daavide baadi atengyela’shi Yehowa amupashe mu kilengyeleshi su?

9. (a) Yehowa baadi mukitshine Nfumu Ezekyase kinyi? (b) Daavide baadi akulupila kinyi kwi Yehowa?

9 Mbinyibinyi’shi ingi nsaa Efile Mukulu apashaa bantu. Bu kileshesho, pabaadi Nfumu Ezekyase na mukumbo wa lufu, Yehowa bamupashishe. Ezekyase baadi dingi mushale na muwa munda mwa bipwa 15. (2 Banfumu 20:1-6) Anka Daavide tabaadi atengyela kilengyeleshi nya. Pa mutwe wa kutengyela kilengyeleshi, baadi atengyela Efile Mukulu bwadya kumukwasha’nka bu bibaadi na kya ‘kutentekyesha mulanda’ bwa kumukwasha. Daavide baadi mu kipwano kibuwa na Yehowa, nyi bwakinyi batekyele Yehowa bwashi amunyingishe na kumupasha ku mukumbo waye. Batekyele dingi bwashi mbidi yaaye ipande bwadya kwikala bibuwa. Mu kipaso kimune, twi balombeene kuteka Yehowa bwashi etukwashe.​—Misambo 103:3.

10. Nkinyi kibaadi kifikile Trofine na Epafrodite, na bino abitulongyesha kinyi?

10 Sunga byekala’shi Mpoolo mutumiibwa na bangi babaadi balombeene kupaasha ba-sha mikumbo mu siekele a kumpala, nta mbeena Kidishitu booso babaadi abapaasha bantu mu bilengyeleshi nya. (Badika Bikitshino 14:8-10.) Mpoolo mutumiibwa bapaashile nshaye na Publiyuse baadi na mbidi kaalo na mukumbo. Aye “nkumutekyela na kumutenteka maasa.” (Bikitshino 28:8) Anka Mpoolo tabaadi apasha muntu ooso abaadi auku nya. Trofine umune a ku ba kuuku baye baadi ende na Mpoolo mu mudimo wa bu misionere. (Bikitshino 20:3-5, 22; 21:29) Nsaa ibaadi Trofine mukumbe maladi Mpoolo tabaadi mumupashe nya. Trofine bayimikile kwenda na Mpoolo aye nkashala mu kibundji kya Milee bwa’shi apushe bibuwa. (2 Timotee 4:20) Ungi kuuku a Mpoolo Epafrodite baadi mukabilwe peepi na kufwa. Kadi Bible ta muleeshe’shi Mpoolo bamupashishe nya.​—Beena-Fidipe 2:25-27, 30.

ELANGO KINYI ADITUNGU’SHI OKUMIINE?

11, 12. Bible akula kinyi pabitale Luuka, na baadi mukwashe Mpoolo naminyi?

11 Luuka baadi munganga, na baadi ende na Mpoolo. (Bikitshino 16:10-12; 20:5, 6; Beena-Kolose 4:14) Baadi mukwashe Mpoolo na bangi bantu nsaa ibaabadi abakumbu mu lwendo lwa bu misionere. (Beena-Galate 4:13) Nka bu bibakwile Yesu, “baa-sha-mikumbo” be na lukalo na munganga.​—Luuka 5:31.

12 Luuka ta baadi nka penda bu muntu baadi mukumiine kutusha malango a mankenda nya. Baadi mulongye bu munganga. Bible ta muleeshe kipungo na mbalo ibaadi mulongyele nya. Kadi akula’shi Mpoolo baadi mutumine Luuka myoyo ku Kolose. Abimweka’shi Luuka baadi mulongyele kalasa kaye ka bu munganga ku Laodisee, kibundji kibaadi peepi na Kolose. Dingi nsaa ibaadi Luuka mufunde evanjile aye na mukanda wa Bikitshino baadi mufunde bishima bya bu munganga. Bu bibaadi munganga, baadi mufunde myanda ibungi ayilesha pabaadi Yesu mupashe bantu.

13. Abitungu kutentekyesha kinyi kumpala kwa kukumiina sunga kupa muntu elango pabitale kubukiibwa?

13 Lelo uno, takwi mukwetu mukumbeene kukita bilengyeleshi sunga kupaasha muntu mu kilengyeleshi. Anka, atuuku’shi bakwetu abakumiina kwitukwasha, bangi be kwitupa malango kwatushii bebatekye. Byabya kwi angi malango ashi bubi. Bu kileshesho, Mpoolo balungwile Timotee bwa kutoma tu maalwa twa nfinyo. Timotee baadi na kifu akimukalakasha pangi mwanda batomene meema ashii buwa. * (Badika 1 Timotee 5:23.) Kadi abitungu twikale na budimu. Mukwetu mmulombeene nka kukita bwa’shi tukumiine bwanga sunga mitshi kapanda, kuneemeka ndjiilo sunga kupela kudya bintu kampanda. E bya kwitulungula’shi bibaadi bikwashe muntu a mu kifuko kyaye baadi na wawa mukumbo. Anka bino tabileesha’shi abiketukwasha natwe nya. Abitungu tuukye’shi sunga bebungi abafubisha bwanga sunga kubukiibwa kampanda, bi kufwisha ingi nkalakashi kunyima.​—Badika Myeele 27:12.

IKALA NA MWENENO E BUWA

14, 15. (a) Mbantu kinyi abatungu kudimukila? (b) Twi kupeta dilongyesha kinyi mu mukanda wa Myeele 14:15?

14 Atukumiina kwikala na mbidi bukome bwa’shi twikale na nshalelo ebuwa na kufubila Yehowa. Anka twi bakutwe kupwidika, byabya tatwi bya kusuuka maladi ooso e kwitufwila. Nsaa yatudi na maladi, nkulombeene kwikala mishindo ibungi ya kubukibwa, na twi na matalwa a kusangula mushindo wa kubukibwa watukumiina. Mbya malwa mwanda bangi bantu abakula’shi mbapete mushindo kapanda wa kubukibwa aupasha maladi eetu. Be kwakula byabya mwanda abakyebe kupeta makuta. Mbalombeene kwakula’shi bantu bebungi mbapwe kubukibwa na bapusha bibuwa. Su twi na maladi, atukambaa kukumiina kintu kyooso kyabetupa bwa’shi tupushe bibuwa. Kadi tatulubanga elango aditupa Eyi dy’Efile Mukulu: “Sha-bukumiinekumiine akookyelaa ku kyooso kyabamba, anka muntu mudimukye eeyipushaa kwende.”—Myeele 14:15.

15 Su twi badimukye, sunga kwikala na binangu, atwikala na budimu pabitale myanda yatukumiina bikishekishe su muntu etupa elango ta mulongye wawa mudimo. ‘Su muntu akula’shi buno bwanga, mitshi, sunga ndiilo kampanda, mmukwashe bantu,’ abitungu twiyipushe’shi: ‘Ne na bishinkamiisho abileesha’shi mbwibakwashe binyibinyi? Sunga byekala’shi mbukwashe bangi, nkinyi akilesha’shi abukankwasha namu? Abitungu’shi mbande kukimbuula na kwisamba na bantu balongye yaya myanda kalolo bwa kubuka maladi ande su?’—Miiya Ikituulwe 17:6.

16. Mmyanda kinyi ayitungu kutaluula nsaa yatwata kitshibilo kya kubukiibwa?

16 Nsaa ya twata kitshibilo kya bipimo sunga kusangula mushindo wa kubukiibwa, abitungu twikale na “kwidinga” na mweneno e buwa. (Tite 2:12) Kukita bino, mmwanda wi na muulo bikishekishe su nyi musango wetu wa kumpala kukita kyakya kipimo sunga kubukiibwa mu wawa mushindo. Yawa muntu mulombeene kupatuula abifubaa bwanga bwaye su? Myanda yakupatulwila weyipusha kalolo? Ba munganga bebungi abakumina’shi kino kipimo sunga uno mushindo wa kubuka aupashaa bantu? (Myeele 22:29) Pangi muntu etulungula’shi kubatuuku bwanga bupya mbalo kampanda kadi ba munganga tabebuuku nya. Byabya kwi bishinkamiisho abileesha’shi bwabwa bwanga bwi kwanka? Bangi bantu balombeene mpa na kwitupa bwanga bwi na bintu sunga bukome bwatushabauku. Bino bi kwikala masaku akata. Tulamineyi’shi Efile Mukulu etulanga’shi tatufubanga na bukome bwa bikudi bibi sunga bukome bwa mu mufito nya.​—Miiya Ikituulwe 18:10-12; Yeeshaya 1:13.

NUSHAALE BIBUWA

17. Ndukalo kinyi lwibuwa lwatudi nalo?

17 Mu siekele a kumpala Kasaka ka bakunkushi bakulu kabaadi katume mukanda kwi bakwetu mu tukongye bwa kwibalungula myanda ibaabadi na kya kuleka. Ku nfudiilo kwa mukanda, Kasaka ka Bakunkushi bakulu kabafundile’shi: “Su nwafutaala (sunga kusuuka) byabya byooso kalolo, anwikala bakite bibuwa. Tubenuladikayi.” (Bikitshino 15:29) Sunga mayi a ku nfudiilo aaleesha mushindo wa kuladika bantu, aetutentekyesha’shi twi na lukalo lwa kwikala na mbidi bukome.

Sunga twekala na lukalo lwa kwikala na mbidi bukome, atukambaa kwipaana mu kufubila Yehowa (Tala kikoso kya 17)

18, 19. Mmyanda kinyi yatumono mu binangu pabitale ndumbulwilo mupya?

18 Bu byatudi bantu bakutwe kupwidika, tatwi bya kusuuka mikumbo yooso nya. Na dingi nsaa yatukumbu maladi, tatutengyela’shi Yehowa etupashe mu kilengyeleshi nya. Kadi twi balombeene kukulupila mu mafuku aafiki apaketupasha Efile Mukulu bwa losoo. Mu mukanda wa Bifumbulwe 22:1, 2, Yowano mutumibwa akula bwa “mema aapânâ mûwa” na “mitshi aipânâ mûwa” ayikapasha muntu ooso. Bino tabileesha mitshi kampanda ayibuku mikumbo yatudi balombeene kutoma binobino sunga mu ndumbulwilo mupya bwa kupashibwa nya. Anka, abileesha myanda yooso ayikakitshi Yehowa na Yesu bwa’shi twikale na muwa wa ikalaika.​—Yeeshaya 35:5, 6.

19 Tukwete kumona mu binangu ino myanda ibuwa ya mu mafuku aafiki. Kadi bwa binobino, atushinkamisha’shi Yehowa mmufule ooso a kwatudi na’shi ashinguula byatupusha nsaa yatudi na maladi. Nka bu Daavide, atukulupila’shi su twi na maladi, Yehowa tetulekyela nya. Apasukilaa baaba booso be na lulamato kwadi bwa kwibakwasha.​—Misambo 41:12.

^ par. 13 Mukanda wa Myanda ya kala pabitale nfinyo na byayidi ituukye mu Anglais awakula’shi beena siyanse mbapete’shi twishi twa mukumbo wa kifoyide na tungi twishi twa maladi ebubi atufwiya bukidi nsaa yatwipetena na malwa a nfinyo.