Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

SHAPITRE 20

“E na binangu”—Anka mmwiyishe

“E na binangu”—Anka mmwiyishe

1-3. Bwakinyi twi balombeene kukulupila shi Yehowa mmwiyishe?

 NSHE mwana mukinga kampanda e na lukalo lwa kulongyesha mwana aaye mwanda wa muulo ukata. Akyebe shi ukume mwana aaye kwishima. Mushindo kinyi waadi mulombeene kwibikita? Mukumbeene kwimana kumpala kwaaye bu amutshinyisha na kwakula mu ngakwilo e bukopo? Su e kwinama kwi mwana na kwakula naaye na lwishinko looso mu mayi apeelepeleele? Eyendo shi nshe mwana e na binangu na mwiyishe akyebe kwakula na mwana kalolo na ngakwilo mupeelepeele.

2 Yehowa Nshe baana e naminyi​—sha kwitatula su mwiyishe, e na myanda i bukopo su e na lwishinko? Yehowa auku byooso, mukile binangu. Anka, we mupwe kumona shi kiukilo na binangu tabikambaa kupa bantu kwiyisha nya? Mpa na Bible amba shi: “Kiukilo akipeya muntu kwitatula.” (1 Beena-Kodinto 3:19; 8:1) Anka Yehowa “e na binangu,” kadi mmwiyishe. (Yoobo 9:4) Ta nkwamba shi e mulongo wikye sunga shi mukutwe bukata, kadi mukutwe kwitatula. Bwakinyi byabya?

3 Yehowa e selele. Byabya kwitatula, ta nkulombeene kwikala mwadi mwanda akwikashaa muntu butete. (Maako 7:20-22) Na dingi, tala bibaadi mutemuki Yeelemiya mulungule Yehowa: “Kushi mpaka okantentekyesha na kwinama kwandi.” a (Kwidila 3:20NWT) Banda kwela binangu! Yehowa, aye Nfumu a eyilu na nsenga, akumiina ‘kwinama,’ sunga kwiika mpa na kwi Yeelemiya, bwa kulesha shi etatshisha bwa uno muntu mukutwe kupwidika. (Misambo 113:7) Oolo, Yehowa mwiyishe. Kadi kwiyisha kw’Efile Mukulu akulesha kinyi? Nkipwano kinyi ki pankatshi pa kwiyisha na binangu? Na bwakinyi bi na muulo?

Mushindo auleshaa Yehowa shi mmwiyishe

4, 5. (a) Kwiyisha akulesha kinyi, na mushindo kinyi wakumwenekaa, na bwakinyi tabitungu shi twikupwandjikishe na kubofula sunga kukutwa kwa kunyinga eshimba? (b) Mushindo kinyi ubaadi Yehowa muleshe kwiyisha kwaye mu myanda ibaadi mukitshine Daavide, na kwiyisha kwa Yehowa kwi na muulo kinyi kwatudi?

4 Kwiyisha nyi nkukutwa kwa kwiata na muulo ukilekile, kukutwa kwa kwitatula. Kwiyisha akwikalaa mwishimba, na akumweneka ku ngikashi bu kalolo, lwishinko, na kukutwa kwa myanda i bukopobukopo. (Beena-Galate 5:22, 23) Byabya, tabitungu shi twate ino ngikashi y’Efile Mukulu bu kubofula sunga kukutwa kwa kunyinga eshimba nya. Bino ta mbipusheene na nsungu ilulame ya Yehowa sunga mushindo watumikaa na bukome bwaaye bwa kubutula nya. Pamutwe pa byabya, ku bukwashi bwa kwiyisha na kalolo kaaye, Yehowa alesha bukome bwaaye bukata, bukome bwa kwidinga. (Yeeshaya 42:14) Nkipwano kinyi ki pankatshi pa kwiyisha na binangu? Ungi mukanda utale myanda ya mu Bible awamba shi: ‘Ku nfudiilo kwa byooso kwiyisha akulesha . . . kukutwa kwa kukimba penda buwa bwetu na dingi nsulo ya binangu byooso.’ Byabya, binangu by’eyendo, ta mbilombeene kukutwa kwiyisha nya. Mushindo kinyi ukwete kwitukwasha binangu bya Yehowa?

Nshe baana e na kifulo akitshinaa baana baaye myanda na kifulo na kwiyisha

5 Nfumu Daavide bayimbile bwa Yehowa shi: “Bompa ngabo oobe a ngobesha; ilume yoobe ayiinyingisha, kunkalwila [kwiyisha, NWT] kwobe akunkaamisha.” (Misambo 18:35) Twi kwamba shi, Yehowa mwiyishe pa kutumika na bantu bakutwe kupwidika, bwa kwibakalwila na kwibalama kwifuku n’efuku. Daavide baadi mumone shi kupeta kwaye kwa kipandjilo​—sunga kobesha kwikala nfumu mukata—​nkutale nkapenda kukumiina kwa Yehowa kwa kwiyisha mu wawa mushindo. Eyendo, nnanyi a kwatudi mulombeene kwikala na lukulupilo lwa kupeta kipandjilo su Yehowa te na kwiyisha, su tamukumiine kwiyisha bwa kwitukitshina myanda bu Nshe baana sha kifulo na kalolo?

6, 7. (a) Mu mushindo kinyi wi Yehowa na kwiyisha? (b) Nkipwano kinyi ki pankatshi pa lwishinko na binangu, na nnanyi mutuushe kileshesho kibuwa pabitale uno mwanda?

6 Kwiyisha nyi eyikashi di buwa dyabadi balombeene kwikala nadyo kwi bantu basha kululama. Akwendaa pamune na binangu. Bu kileshesho, mukanda wa Myeele 11:2 awamba shi: “Beyishe ngi ba-sha binangu.” Sunga mbyabya, mu Bible tamwi mbalo yabamba shi Yehowa mwiyishe mu mushindo awiyishaa bantu nya. Bwakinyi? Ta nkwamba shi mukutwe kwiyisha nya. Anka kwiyisha, pabitale bantu mu Bifundwe, akulesha kuuka kwa pafudiile ngobesha yeetu. Sha-bukome booso te na pafudiile ngobesha yaaye nya, anka aye nabeene beyelele uno mukalo pa mwanda wa miiya yaaye ilulame. (Maako 10:27; Tite 1:2) Na dingi, bu byaadi Sha-kwiyilu kula, takwi muntu e kunundu kwaaye nya. Byabya mwanda wa kwiyisha ta ngutale Yehowa.

7 Anka, twi kwamba shi Yehowa e na kwiyisha paaye kukumiina kufuba netu’twe bantu. Na dingi e na lwishinko. Alongyesha bafubi baaye shi lwishinko lwi na muulo ukata bwa kwikala na binangu. Nyi bwakinyi, Bible esamba pabitale ‘binangu bya kalolo abipa muntu kufukama [lwishinko, NWT].’ b (Jaake 3:13) Yehowa atuusha kileshesho kibuwa pabitale uno mwanda. Tubande kutala byebilesha.

Na kwiyisha kooso, Yehowa apeya bangi angi matalwa aaye na kwibateemesha

8-10. (a) Bwakinyi mmwanda wa kukanya pabitale mushino ukwete Yehowa kukumiina kupa bangi angi matalwa na kwibateemesha? (b) Mushindo kinyi ubaadi Sha-bukome booso mutumikye na miikeyilu na kwiyisha kooso?

8 Kwi ungi mwanda ukata aulesha kwiyisha kwa Yehowa pa’ye kukumiina kupa bangi angi matalwa aaye na kwibateemesha. Kwamba shi ateemeshaa mmwanda wa kukanya; Yehowa te na lukalo lwa bukwashi sunga elango nya. (Yeeshaya 40:13, 14; Beena-Looma 11:34, 35) Sunga mbyabya, Bible etulesha misango ibungi shi Yehowa e na kwiyisha mu ino mishindo.

9 Twate kileshesho kya mwanda ukata ubaadi ukitshikye mu muwa wa Abrahame. Abrahame bapetele beenyi basatu, umune a kwabadi baadi mumwitanyine bu “Yehowa.” Bano beenyi babaadi miikeyilu, kadi umune a kwabadi baadi mufikye mwishina dya Yehowa na baadi akitshi myanda mwishina Dyaaye. Pabaadi yawa mwikeyilu akula sunga kukita myanda, bibaadi nka bu Yehowa kwete kwakula na kukita myanda. Mu uno mushindo, Yehowa baadi mulungule Abrahame shi Baadi mupushe musaase wa “kufundwa kwa Sodome na Gomoore.” Yehowa bambile shi: “Abikyebe shi ngikye bwa kumona su kufundwa kufikye mpa na kwandi nkwa binyibinyi. Oolo, nakebishinguula.” (Kibangilo 18:3, 20, 21) Eyendo, mukandu wa Yehowa taubaadi aulesha shi Sha bukome booso akyebe ‘kwika’ aye nabeene nya. Kadi, baadi dingi mutume miikeyilu pa mbalo yaaye. (Kibangilo 19:1) Bwakinyi? Yehowa amona byooso mulombeene kukutwa ‘kushinguula’ bi mwikeelo wa bantu ba mu dyadya eumbo? Nya. Anka, pamutwe pa byabya, na kwiyisha kooso Yehowa baadi mupe miikeyilu mudimo wa nkatala su myanda ngy’eyendo na kutala Loota na kifuko kyaaye mu Sodome.

10 Na dingi, Yehowa ateemeshaa. Ungi musango baadi mwipushe miikeyilu yaaye bwashi ituushe binangu pabitale mushindo wa kuponesha Nfumu Akabe. Yehowa tabaadi na lukalo lwa buno bukwashi nya. Anka, baadi mukumiine binangu bibaadi bituushe mwikeyilu umune na amupa mudimo wa kwibikumbasha. (1 Banfumu 22:19-22) Kuno ta nkwiyisha kukata su?

11, 12. Mushindo kinyi ubaadi Abrahame mufikye mu kumona kwiyisha kwa Yehowa?

11 Yehowa akumiinaa mpa na kuteemesha bantu bakutwe kupwidika bwabadya kulesha nkalo yaabo. Bu kileshesho, pabaadi Yehowa mulungule Abrahame musango wa kumpala pabitale lukalo Lwaye lwa kubutula Sodome na Gomoore, uno muntu sha kululama baadi mukalakashwe mu binangu. Abrahame bambile shi: ‘Takwi kipaso nya, obe nsushi a booso ba pa nsenga, okutwe kukita bilulame?’ Bayipwishe Yehowa su mulombeene kubutula bino bibundji su mwi bantu bebuwa 50. Yehowa baadi mumushinkamishe shi e kubutula. Kadi Abrahame belele lungi lukonko, aye nkwika na ku bantu 45, akupu 40, na ntungunuka na kwika. Sunga mbibaadi Yehowa mumupe bishinkamiisho, Abrahame batungunukile na kwela nkonko mpa na bibafikile kwikumi. Pangi Abrahame tabaadi mushinguule kalolo bi lusa lwa Yehowa. Sunga byekala naminyi, na lwishinko mpa na kwiyisha kooso Yehowa baadi mutadiile kuuku aaye na mufubi aaye Abrahame bwashi aleshe nkalo yaaye mu uno mushindo.​—Kibangilo 18:23-33EEM.

12 Mbantu bungi kinyi bakata na balongye ngofu bakumbeene kuteemesha muntu sha binangu bipeela na lwishinko lwi bino? c Bino nyi bi kwiyisha kw’Efile Mukulu etu. Mu wawa mwisambo umune, Abrahame bafikile dingi mu kumona shi Yehowa ‘takwataa nsungu bukidi.’ (Efilu 34:6) Pangi baadi mumone shi tabaadi na matalwa a kutopeka myanda ayikitshi Sha kwiyilu kula, Abrahame baadi mwisendeele misango isatu shi: “Nfumwami tafiitanga munda.” (Kibangilo 18:30, 32) Oolo, Yehowa tabaadi mufiite munda nya. E na ‘binangu bya kalolo abipanaa lwishinko.’

Yehowa e na binangu bya kufukama

13. Muyile abyamba Bible, kishama “kufukama” akilesha kinyi, na bwakinyi kino kishima akilesha bii Yehowa?

13 Kwiyisha kwa Yehowa akumweneka mu dingi eyikashi dyaaye dibuwa​—kufukama. Dino eyikashi ndikutshikwe mwi bantu bebungi lelo uno. Yehowa takuminaa penda kuteemesha bipangwa byaaye bi na binangu nya, kadi akuminaa mpa na kwibatadiile ingi myanda su ta ngikutwene na miiya yaaye ilulame. Mu Bible, kishima kyabadi baluule bu “kufukama” akilesha “kupushisha.” Dino eyikashi adilesha namu nyi bi binangu by’Efile Mukulu. Jaake 3:17 amba shi: “Binangu bya mwiyilu mbibadidiile kwikala . . . bya kufukama.” Mu mushindo kinyi mwi Yehowa Efile Mukulu sha binangu byooso e na kufukama? Ashintulaa binangu nsaa ayitungu kwibikita. Tatulubanga shi, eshina dyaaye aditulongyesha shi Yehowa afikaa kyooso akitungu kufika bwa kulombasha mpàngo yaaye. (Efilu 3:14) Bino tabilesha shi e na binangu bya kufukama bwa kushintuluka na kupela kwikakeena su?

14, 15. Kimonwa kya Ezekyele ky’etempu dya mwiyilu akitulongyesha kinyi pabitale kipindi kya ndumbulwilo a Yehowa kya mwiyilu, na mushindo kinyi waadi mwilekeene na ndumbulwilo ya bantu?

14 Mukanda umune wa mu Bible awitukwasha bwatudya kupusha mushindo aushintulukaa Yehowa. Mutemuki Ezekyele bamwene kimonwa kya kipindi kya ndumbulwilo a Yehowa kya mwiyilu, mukitshibue na bipangwa bya mu kikudi. Bamwene etempu dikata, “mootoka” wa Yehowa ubaadi atambusha aye nabeene nsaa yooso. Mushindo ubaadidi aditambuka awitukanyisha. Bipombo byadyo bikata bibaadi na meso ku mpese yooso inanka bwa koobesha kushintuula kooso kwadyende, kushi kwimana sunga kwialuula bwa kutala lungi lupese. Na dino etempu tadibaadi aditambuka na lukalakasho bu abikalaa myotoka ya baana ba bantu nya. Dibaadi aditambuka lubilo bu etaata na kwaluluka musango umune kushi lukalakasho. (Ezekyele 1:1, 14-28) Oolo, ndumbulwilo a Yehowa, bu byakwete kukunkushibwa na Nfumu a eyilu na nsenga sha bukome booso, kwete kwenda na kushintuluka, muyile nkalo kampanda sunga myanda yooso ayitungu kushintuula.

15 Baana ba bantu ta mbalombeene kwambula kuno kushintuluka kwa Yehowa nya. Misango ibungi, ndumbulwilo ya bantu ngikile bushito, i na myanda i bukopo, tayikambaa kushintuluka. Twate kileshesho: Bukata na bukome bwa masuwa akata aasemunaa pétrole sunga bwa train atwalaa bintu bibungi mbulombeene kwitukanyisha. Kadi ngilombeene kusuuka masaku su yafumankana na kintu kampanda? Su kintu kampanda kyapona mwishinda dya train, takwi mushindo wa kwikumba ku lupese sunga kwimana nya. Ta bibofule bwa kwimana nya. Train mulombeene kwimana mpa na mu bilometre bibidi kunyima kwa kukwata frein. Bi mumune, masuwa akata aasemunaa pétrole ngalombeene kutungunuka na kwenda kumpala bilometre mwanda kunyima kwa kushima moteur. Sunga batompa kwialusha ku mongo, masuwa aakyebe kutungunuka na kwenda kumpala bilometre bisatu! Bi nka bi ndumbulwilo ya bantu ineeme bushito, ishy’ayikambaa kushintuluka. Pa mwanda wa kwitatula, bantu abapelaa kushintuula myanda sunga kwekala nkalo kampanda ayitungu kukumbasha. Kupela kwa kushintuula myanda kwa wawa mushindo nkuponeshe ma société ebungi na ma guvernema. (Myeele 16:18) Muloo kinyi watudi nao wa kumona shi Yehowa na ndumbulwilo aaye ta be byabya nya!

Mushindo auleshaa Yehowa shi e na binangu bya kufukama

16. Mushindo kinyi ubaadi Yehowa muleshe shi e na binangu bya kufukama mu myanda ibaadi mukitshine Loota kumpala kwa kabutu ka Sodome na Gomoore?

16 Twate kileshesho kya kabutu ka Sodome na Gomoore. Loota na kifuko kyaaye abaadi bebatumine eyi kwi mwikeyilu wa Yehowa shi: “Sûkila ku myengyé.” Kadi, bino tabibaadi bisangashe Loota nya. Baadi mumusendeele shi: “A Nfumwami byabya ta bya kobekyeka!” Bu bibaadi auku shi su basuukila ku myengye mukumbeene nkafwa, Loota baadi mutekye bwashi ende na kifuko kyaaye ku kibundji kya Soware kibaadi pepi. Anka Yehowa baadi mwate kitshibilo kya kubutula kyakya kibundji. Na dingi, Loota tabaadi na kya kutshina nya. Eyendo shi Yehowa baadi mulombeene kulama Loota mu myengye! Sunga mbyabya, Yehowa baadi mupushiishe Loota. Mwikeyilu ubaadi ulungule Loota shi: “Tala, nankukitshina dimo kano kalolo, byaabya ntandwisha lutapa lwobondungula nya.” (Kibangilo 19:17-22) Bino tabilesha shi Yehowa e na binangu bya kufukama su?

17, 18. Mu mushindo ubaadi mukitshine beena Ninive, mushindo kinyi ubaadi Yehowa muleshe shi e na binangu bya kufukama, na apushiishaa bantu?

17 Yehowa apushiisha bantu abelanga ku mashimba, ebafwilaa lusa na kwibakitshina myanda ilulame. Twate kileshesho kya kibaadi kikitshikye pabaabadi batume mutemuki Yoona mu kibundji ki bubi kya Ninive. Pabaadi Yoona atambuka mu mashinda a Ninive, mukandu ubaadi alongyesha ubaadi nkapenda shi: Kino kibundji kikata akikyebe kubutudibwa kunyima kwa mafuku 40. Sunga mbyabya, myanda ibaadi ishintulukye ngofu. Beena Ninive abaadi belangye ku mashimba.​—Yoona, shapitre 3.

18 Kumona kwilekeena kwi pankatshi pa bibakitshine Yehowa na bibaadi bikite Yoona pa uno mwanda awitupa dilongyesha dikata. Pa uno mwanda, Yehowa baadi muleshe shi tashalaa mukwatshiile ku kitshibilo kyaaye nya, baadi mufikye bu Sha lusa pamutwe pa kwikala ‘kimankinda kya ngoshi.’ d (Efilu 15:3) Yoona namu tabaadi mushintuule binangu nya, baadi mukutwe lusa. Pamutwe pa kwikala na binangu bya kufukama bu bya Yehowa abishintulukaa, baadi nka bu train sunga bu masuwa akata aasemuna pétrole atwikeele besambile kunundu. Baadi mulungule bantu pabitale kabutu, byabya kabaadi na kya kufika! Kadi, na lwishinko looso Yehowa baadi mulongyeshe uno mutemuki aaye mukutwe lwishinko shi bibuwa ekale ashintuula binangu na ekale na lusa.​—Yoona, shapitre 4.

Yehowa e na binangu bya kufukama na auku pafudiile ngobesha yetu

19. (a) Bwakinyi twi kwikala bakulupile shi Yehowa tamukishekishe mu myanda y’etutekye? (b) Mushindo kinyi wi mukanda wa Myeele 19:17 aulesha shi Yehowa mmukata ‘ebuwa na mupopeele’ na dingi shi e na kwiyisha kukata?

19 Na dingi, ta mukishekishe mu myanda y’etutekye nya. Nfumu Daavide bambile shi: “Auku kalolo kyakya kyabadi betubumbe nakyo, mmushinguule shi twi lufuufi.” (Misambo 103:14) Yehowa auku pafudiile ngobesha yetu na auku kubofula kwetu kukila mpa n’atwe banabeene. Tetutekaa myanda yatushii balombeene koobesha nya. Bible alesha kwilekeena kwi pankatshi pa bantu basha matalwa “bebuwa na bapopeele” na baaba “baasha myanda i bukopo.” (1 Mpyeele 2:18) Yehowa Nfumu e naminyi? Mukanda wa Myeele 19:17 awamba shi: “Akwasha mulanda, eyapusha Yehowa.” Eyendo, nkapenda mukata ebuwa na sha kipopeelo nyi etatshishaa bwa kutala ka mwanda kooso ka kalolo kabakitshina balanda. Kukaasha byabya, uno verse alesha shi Mupangi a eyilu na nsenga, amonaa shi aaye e n’ebaasa dya bantu abakitshina bangi kalolo! Kuno nyi nkwiyisha kukata.

20. Ndukulupilo kinyi lwatudi nalo shi Yehowa ateemeshaa nteko yetu na kwiyaluula?

20 Mpa na ano mafuku Yehowa e na kalolo na te na myanda i bukopo mu byooso byakitshina bafubi baaye. Patwele nteko na lukumiino, etuteemesha. Sunga ta mbyash’etutuminaa miikeyilu bwa kwisamba netu, tabitungu shi tupwandjikishe shi tamwaluule nteko yetu nya. Tutentekyeshe shi pabaadi Mpoolo mutumibwa mutekye bakwabo beena Kidishitu bwashi ‘bekale abamutekyela’ bwashi atuukye mu lukano, baadi mwambe dingi shi: “Bwashi bangalushe kwanudi bukidibukidi.” (Beena-Ebreeyi 13:18, 19) Byabya nteko yetu ngilombeene kufwisha Yehowa mu kukita kintu kyashibaadi akyebe kukita!​—Jaake 5:16.

21. Nkinyi kyatushii balombeene kwamba pabitale kwiyisha kwa Yehowa, anka nkinyi kyatudya kusangeele pa mwanda waaye?

21 Eyendo shi ino yooso mishindo ayilesha kwiyisha kwa Yehowa​—kalolo kaaye, kupushiisha kwa bangi, lwishinko lwaaye, na binangu byaaye bya kufukama—​tabilesha shi Yehowa mukumbeene kwiyalusha kumongo na kushintuula miiya yaaye ilulame nya. Bakata ba bipwilo bya bwina Kidishitu bwa kwishina mbakumbeene kupwandikisha shi be na binangu bya kufukama nsaa yabakwete kukimba kusangasha matwi a bantu baabo na kushintuula miiya ya Yehowa. (2 Timotee 4:3) Kadi kwiyalusha kumongo bwa kulama kufukama na bantu takwi mumune na binangu bya kufukama bya Yehowa. Yehowa mmusantu; tamulombeene kulwisha miiya yaaye ilulame nya. (Beena-Levi 11:44) Byabya, twikale bafule mushindo ukwete Yehowa kulesha binangu bya kufukama​—kishinkamiisho kya kwiyisha kwaaye. Tokwete kupusha muloo pa kumona shi Yehowa Efile Mukulu, aye Mukile booso binangu mwiyilu na pa nsenga, e na kwiyisha kukile? Muloo kinyi watudi nawo wa kwifubwila pepi na uno muntu a kutshina kadi sha kalolo, lwishinko, na shi na myanda i bukopo!

a Bafundji ba kala, ba Sopherim, abaadi bashintuule uno verse bwa kwamba shi Yeelemiya, nyi akyebe kwinama sunga kushiidika, ta Yehowa nya. Abaadi bamone shi ta mbilombane bwa kwamba shi Efile Mukulu mulombeene kukita mwanda wi byabya. Nyi bwakinyi ma Bible ebungi ta ngaluule uno verse kalolo nya. Kadi kwi ungi Bible (The New English Bible) muleshe shi Yeelemiya baadi alungula Efile Mukulu shi: “Ntentekyeshe, O ntentekyeshe, na kwinama kwandi.”

b Angi ma Bible aamba shi “kwiyisha akufiki ku binangu” na “kalolo ke bu kitundwilo kya binangu.”

c Mwanda wa kukaanya, Bible alesha kwilekeena kwi pankatshi pa lwishinko na kwitatula. (Mulungudi 7:8) Lwishinko lwa Yehowa alwitulesha kalolo bi kwiyisha kwaaye.​—2 Mpyeele 3:9.

d Mu mukanda wa Misambo 86:5, abamba shi Yehowa nyi ‘sha lusa.’ Pabaabadi baluule uno musambo mu kina Greke, kishima kibaabadi baluule bu ‘sha lusa’ nyi e·pi·ei·kesʹ, sunga bu sha “binangu bya kufukama.”