Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

SHAPITRE 10

“Ambulaayi Efile Mukulu” mu mushindo wenu wa kufuba na bukome

“Ambulaayi Efile Mukulu” mu mushindo wenu wa kufuba na bukome

1. Bantu bakutwe kupwidika bakwete kupona mu kateo kinyi kafwame?

 “BUKOME booso bwi na kateo kafwame.” Ano mayi a mufundji a mu siekele 19 akwete kukaka binangu ku masaku afwame: Kufuba bi bubi na bukome. Mwanda wa kukanya, bantu bakutwe kupwidika booso bakwete kupona mu kaaka kateo. Bwa kwakula kwa kalolo, munda mwa mafuku ebungi ‘muntu mmumune mwin’aye bwa kumumwesha malwa.’ (Mulungudi 8:9EEM) Kufuba na bukome mu mushindo wi bubi nkutwadile bantu makyenga akile.

2, 3. (a) Nkinyi kikwete kumweneka mu mushindo ukwete Yehowa kufuba na bukome? (b) Bukome bwetu mbulombeene kwikala bwa kulombasha myanda kinyi, na mushindo kinyi watudi balombeene kufuba na bwabwa bukome?

2 Bantu mbamone patoka shi Yehowa Efile Mukulu sha bukome booso, tamufube na bukome bwaye bibubi efuku sunga ndimune. Anka bu byatwikalanga bamone mu ma shapitre ashaale, kwete kufuba mafuku ooso na bukome bwaye​—bikale bwa kupanga, kubutula, kukalwila sunga kulumbuula—​mu kwipusheena na mpàngo yaaye ya kifulo. Patumone mushindo wakwete kulesha bukome bwaye, abitutakula bwa kwifubwila pepi naaye. Byabya, pa bitutale, mbulombeene kwitutakula mu ‘kwambula Efile Mukulu’ mu mushindo wetu wa kutumika na bukome. (Beena-Efeeze 5:1) Kadi atwe bantu mbukome kinyi bwatudi balombeene kwikala nabo?

3 Tentekyesha shi muntu mbamupangye ‘kwifwanyiko dy’Efile Mukulu’ na mu mwifwane. (Kibangilo 1:26, 27) Byabya atwe namu twi na bukome​—twi na ndambo a bukome. Bukome bwetu mbulombeene kwikala bwa kulombasha ingi myanda bu, kufuba; kupeta bufumu sunga matalwa a kukunkusha bangi; katshintshi ka kutakula bangi mu kukita myanda kampanda, bikishekishe bano betufule; bukome bwa mbidi (matalwa); sunga bupeta. Pabitale Yehowa, mwimbi a misambo bambile shi: “Koodi ngi kwi nsulo ya muuwa.” (Misambo 36:10) Sunga mbyabya, mu mishindo yooso, Efile Mukulu nyi nsulo ya bukome booso bwatudi balombeene kwikala nabo. Atukumiina kufuba nabo mu mishindo yooso bwa ku musankisha. Mushindo kinyi watudi balombeene kwibikita?

Kifulo ki na muulo

4, 5. (a) Nkitu kinyi kii na muulo bwa kufuba kalolo na bukome, na mushindo kinyi wi kileshesho ky’Efile Mukulu akibileesha? (b) Mushindo kinyi ulombeene kifulo kwitukwasha bwa kufuba kololo na bukome bwetu?

4 Kintu ki na muulo bwa kufuba kalolo na bukome nyi nkifulo. Kileshesho ky’Efile Mukulu nabeene takilesha uno mwanda su? Tentekyeshai ngikashi ikata inanka ya Yehowa ibatudi balongye​—mu Shapitre 1—​bukome, bululame, kapatupatu, na kifulo. Ku ino ngikashi inanka, eyikashi kinyi dikile yooso? Nyi nkifulo. Mukanda wa 1 Yowano 4:8 awamba shi: “Efile Mukulu nyi nkifulo.” Oolo, kifulo ndjo eyikashi di na muulo ukata dya Yehowa; akimutakulaa bwa kukita kyooso kyadi mulombeene kukita. Byabya byooso byakitshi na bukome bwaye kwete kwibikita ku bukwashi bwa kifulo na bwa kâ ka baaba bamufule.

5 Kifulo akikyebe dingi kwitukwasha bwa kufuba kalolo na bukome bwetu. Kunyima kwa byooso, Bible etulungula shi kifulo kii na “kalolo” na “takikimbilaa anka byakyo ki namwinyi ooo.” (1 Beena-Kodinto 13:4, 5Kilombeeno kipya) Kifulo ta nkilombeene kwitutadiila bwashi tukengyeshe bantu batukwete kukunkusha nya. Pamutwe wa byabya, atwibanemeka na kutuula nkalo yaabo na byabapusha kumpala kwa yeetu nkalo.​—Beena-Fidipe 2:3, 4.

6, 7. (a) Kutshina kw’Efile Mukulu nkinyi, na bwakinyi dino eyikashi aditukwasha bwa kupela kufuba bibubi na bukome? (b) Tuusha kileshesho akilesha kutshina kukita kintu kilombeene kwinyongosha Efile Mukulu na kifulo kyooso.

6 Kifulo kii na dingi eyikashi dilombeene kwitukwasha bwa kupela kufuba bibubi na bukome: Kutshiina Efile Mukulu. Dino eyikashi dii na muulo kinyi? Mukanda wa Myeele 16:6 awamba shi: “Muntu atshinyi Yehowa eekumbaa bubi.” Eyendo, kufuba na bukome mu mushindo wibubi ngumune wa ku myanda ibubi yatudi balombeene kwikumba. Kutshina Efile Mukulu akwitukwasha bwashi tatukumanga kukengyesha bano batudi na matalwa a kukunkusha. Bwakinyi? Bwa mwanda umune, atuuku shi twi na kya kuyimuka kumpala kw’Efile Mukulu bwa mushindo watukwete kukitshina bangi myanda. (Neemi 5:1-7, 15) Kadi kutshina Efile Mukulu akutekye myanda ibungi kukila paapa. Misango ibungi kishima kya mu kiina Ebreeyi kyabadi baluule bu “kutshina” akilesha kineemo kikata na moo w’Efile Mukulu. Byabya Bible asanga kutshina kw’Efile Mukulu na kifulo. (Miiya Ikituulwe 10:12, 13) Mu kuno kutshina nkutale nyi moo wibuwa wa kupela kukita kintu kilombeene kulwisha eshimba dy’Efile Mukulu​—ta mpenda kutshina kwa masaku akumbeene kwitufwila nya mwanda twi bafule Yehowa.

7 Tubande kwata kileshesho: Banda kunangushena kipwano ki pankatshi pa ka nsongwalume na nshaaye. Mwana apusha buuwa mu mushindo ukwete nshaaye kumukalwila. Kadi mwana auku akimutungu kukita pabitale nshaaye, na auku shi nshaaye mmulombeene kumunyoka su bakitshi mwanda wi bubi. Kaaka ka nsongwalume, ta nkalombeene kwikala na moo wa nshaaye nya. Kadi nkafule nshaaye. Kaaka kansongwalume akakitshi myanda ilombeene kusangasha nshaaye. Bi mumune namu na kutshina kw’Efile Mukulu. Bu byatudi bafule Yehowa, Nsheetu e Mwiyilu, tabitungu shi tukite myanda ilombeene ‘kumwinyongosha’ nya. (Kibangilo 6:6) Mu kwilekeena na byabya, atukumiina kusangasha eshimba dyaaye. (Myeele 27:11) Nyi bwakinyi atukumiina kufuba kalolo na bukome. Tutaluuleyi binobino mushindo watudi balombeene kwibikita.

Mu kifuko

8. (a) Matalwa kinyi e nawo balume mu kifuko, na mushindo kinyi wabadi balombeene kufuba na aa matalwa? (b) Mushindo kinyi ulombeene mulume kuleesha shi kwete kunemeka mukashi aaye?

8 Tubande kutaluula myanda itale kifuko. Mukanda wa Beena-Efeeze 5:23 aulesha shi: “Mulume nfumu a mukashi.” Mushindo kinyi ulombeene mulumbe kufuba na matalwa aaye abadi bamupe kwi Efile Mukulu? Bible alungula balume bwa kushaala na bakashi baabo ‘na binangu, beukye’shi nyi mbantu ba bukome bupeela, bebaneemekye.’ (1 Mpyeele 3:7) Kishima kya mu kiina Greeke kyabadi baluule bu “kineemo” akipatuula “muulo, kineemo, . . . kaneemo.” Kino kishima mbekyalule bu “kya buntu” na bu “kineemo.” (Bikitshino 28:10NWT; 1 Mpyeele 2:7) Mulume anemeka mukashi aye tamulombeene kumukupila; kumwisha milongo, kumubepuula sunga kumumona bu muntu shi na muulo nya. Kadi, ashinguula muulo wadi nawo, na kumukitshina myanda na kaneemo. Ebileesha mu ngakwilo na mu bikitshino byaye​—nsaa yabadi pa bupenka sunga munkatshi a bantu—​shi e na muulo ukile kwadi. (Myeele 31:28) Yawa mulume tapete anka penda kifulo na kaneemo ka mukashi aaye nya, kadi akyebe kupeta kingi kintu kii na muulo, nyi nkukuminyibwa n’Efile Mukulu.

Balume na bakashi abafubu na bukome bwabo kalolo pakwikitshishena myanda na kifulo na kaneemo

9. (a) Bakashi be na matalwa kinyi mu kifuko? (b) Nkinyi kilombeene kukwasha mukashi bwa kufuba na bukome na binangu byaaye bwa kukwatshisheena mulume aaye, na mbipeta kinyi abikutuuku?

9 Bakashi namu bee na aabo matalwa mu kifuko. Bible akula pabitale bakashi abaadi balamate kwi Efile Mukulu, kushii kutombokyela miiya itale bukunkushi, abaadi bakumine kulonda binangu bibuwa bya balume baabo sunga kwibakwasha bwa kupela kutshiba kiimu bibubi. (Kibangilo 21:9-12; 27:46–28:2) Mukashi mmulombeene kwikala na kapatupatu anka bu ka mulume aaye, sunga shi muulombeene kwikala na bingi biubishi bishii nabyo mulume aaye. Byabya, abitungu ‘anemekye’ mulume aaye na ‘kumukôkyela anka byadi mukokyele Nfumu Yesu.’ (Beena-Efeeze 5:22, 33EEM) Kunangushena mu mushindo wa kusangasha Efile Mukulu nkulombeene kukwasha mukashi bwa kufuba na biubishi byaye bwa kukwatshisheena mulume aaye kushii kukimba bwa kumubepuula sunga kukimba kumumuna. Uno mukashi “sha binangu” akitshi myanda mu kwipusheena na mulume aaye bwa kwibaka kifuko kyabo. Byabya, alama butaale pankatshi p’aaye n’Efile Mukulu.​—Myeele 14:1.

10. (a) Efile Mukulu mmupe baledi matalwa kinyi? (b) Kishima “dinyoka” akipatuula kinyi, na mushindo kinyi autungu kwidituusha. (Tala dingi mayi e kushi kw’esaki.)

10 Baledi namu beena matalwa abadi bebape kwi Efile Mukulu. Bible ebadimusha mu bino bishima: “Anwe basha bâna namu, tanwibakolomonga ooo. Mbikile buuwa panukwete kwibakusha, nwibalongyeshe na kwibanyôka muyîle abikyebe Yehowa.” (Beena-Efeeze 6:4EEM) Mu Bible, kishima “kunyoka” nkilombeene kupatuula “kulanga, kulambukisha, na kulongyesha.” Baana be na lukalo lwa dinyoka; myanda yabadi balombeene kulonda, miiya yabadi bebelele i na muulo bwa kukula kwabo kwa kalolo. Bible alesha dino dinyoka, sunga kulanga, bu kifulo. (Myeele 13:24) Byabya, ‘kulanga mwana na lusaasu’ ta nkulombeene kwikala bu kumukyengyesha​—ku mbidi sunga mu kikudi nya. a (Myeele 22:15; 29:15) Dinyooka dikile bukopo, dishy’adilesha kifulo nsaa su ngipeela, ndilombeene kwikasha matalwa a baledi bu e bubi na ndilombeene kulwisha mashimba a baana. (Beena-Kolose 3:21) Kadi, dinyoka dilombane dyabadi banyokye mwana kalolo, adimuleesha shi baledi baaye mbamufule na abekalakasha bwa kukula kwaye kwa kalolo.

11. Mushindo kinyi ulombeene baana kufuba na bukome bwabo kalolo?

11 Kadi pa bitale baana? Mushindo kinyi wabadi balombeene kutumika na bukome bwabo kalolo? Mukanda wa Myeele 20:29, (EEM) aulesha shi: “Ntumbo ya bansongwalume i mu bukome bwâbo.” Binyibinyi ta kwi mushindo su ngumune wibuwa ulombeene ba nsongwalume na bansongwakashi kufuba na bukome bwabo kukaasha kufubila “Mupangi” aabo. (Mulungudi 12:1) Ba nsongwalume na bansongwakashi mbalombeene kukita bukopo bwabo booso bwa kutentekyesha shi bikitshino byabo mbilombeene kukuma mashimba a baledi baabo. (Myeele 23:24, 25) Nsaa i baana abakokyela baledi baabo na kutambuka mu mashinda ebuwa, abasangasha mashimba a baledi baabo. (Beena-Efeeze 6:1) Buno bwikashi ‘abusangasha Nfumu Yesu.’​—Beena-Kolose 3:20EEM.

Mu kakongye

12, 13. (a) Bakulu mbalombeene kwikala na mmweneno kinyi pabitale matalwa abadi nawo mu kakongye? (b) Tuusha kilesho akileesha bwakinyi bakulu mbalombeene kukunkusha mikooko na kalolo kooso.

12 Yehowa mmupe bakulu matalwa a kukunkusha kakongye ka beena Kidishitu. (Beena-Ebreeyi 13:17) Bano balume balombanyinyine mbalombeene kufuba na matalwa abadi bebape kwi Efile Mukulu bwa kulombasha nkalo na bwa kukwasha nshalelo ebuwa a mu kikudi a mikooko. Mbalombeene kwikala bu ba nfumu bwa kukunkusha bakwabo beena Kidishitu su? Nyaa ta mbyambya nya! Abitungu bakulu bekale na nkatshinkatshi, na kwiyisha pabitale mudimo wabadi nawo mu kakongye. (1 Mpyeele 5:2, 3) Bible alungula bakulu shi: ‘Dishaayi kakongye k’Efile Mukulu, kaaka kabaudile ku mase a Mwan’aye nabeene.’ (Bikitshino 20:28Kilombeeno kipya 2009) Kano nyi nkabingilo kakata kabadi balombeene kukitshina mukooko ooso myanda na kalolo kooso.

13 Tubande kwata kileshesho: Kuuku oobe a p’eshimba bakutekye boodya kulama bintu byaye byaadi mufule ngofu. Ouku shi kuuku oobe yawa mmule byabya bintu ku muulo ukile bukopo. Twe mulombeene kwibilama na kalolo kooso su? Bi mumune, Efile Mukulu mupe bakulu mufubo wa kulama bintu bya muulo bya binyibinyi: Kakongye, bantu be mwanka be nka bu mikooko. (Yowano 21:16, 17) Mikooko ya Yehowa ii na muulo ukata kwadi​—i na muulo mwanda mwiyuule ku mase e na muulo wi bukopo a Mwan’aye eeleka, Yesu Kidishitu. Yehowa baadi muule mikooko yaaye ku muulo ukile bukopo. Bakulu basha kwiyisha abashinguula byabya, na abakitshiina mikooko ya Yehowa myanda muyiile byakumiina.

‘Bukome bwinabo ludimi’

14. Ludimi lwi na bukome kinyi?

14 Bible aleesha shi: “Muuwa na lufu nyi mbukome bwa ludimi.” (Myeele 18:21NWT) Byabya, ludimi ndulombeene kulwisha bintu bibungi. Nnanyi akwatudi abashabangile kutopeka na mayi aatapa kwishimba? Kadi ludimi dingi lwi na bukome bwa kupaasha. Mukanda wa Myeele 12:18, (Ñono na malango) awamba bino: “Kwakula kwa sha binangu namu akupâshanâ.” Oolo, mayi aanyingisha ngalombeene kwikala bu kushinga kwa malaashi k’wishimba. Tubande kutaluula bingi bileshesho.

15, 16. Mu mishindo kinyi mwatudi balombene kufuba n’edimi bwa kukwasha bangi?

15 Mukanda wa 1 Beena-Tesalonika 5:14 awitutekye bwa “kukankamika babofule ku mashimba.” Oolo, bafubi ba Yehowa mbalomeene ingi nsaa kufumankana na twingoshi. Mushindo kinyi watudi balombeene kukwasha bano bakwetu? Mupe elango na omuleeshe muulo wadi nawo ku meeso a Yehowa. Esambe nabo mayi e na bukome a mu Bible, aalesha shi Yehowa kwete kwitatshisha binyibinyi pa mwanda wabo na mmufule baaba booso “bee na mashimba enyongole” na “bee mu mpombo.” (Misambo 34:19) Nsaa yatufubu na bukome bw’edimi dyetu bwa kukwasha bangi, atuleshe shi tukwete kwambula lusa lw’Efile Mukulu, aye “asambaa babofule.”​—2 Beena-Kodinto 7:6.

16 Twi balombeene kufuba dingi na bukome bwa ludimi lwetu bwa kutuusha kunyingisha kulombane bwa bangi. Kwi mukwetu mushimishe muntu aadi mufule su? Ngakwilo ebuwa aleesha lusa lwatudi nalo mmulombeene kunyingisha eshimba ditapikye. Kwi mukwetu mulume sunga mukashi taadi mununu kwete kwimona bu’ye shii na muulo dingi? Kwakula na bishima abinyingisha muntu nkulombeene kushinkamiisha yawa mukwetu shi e na muulo na abamukuminaa kwi bantu. Kwi muntu kwete kukumba maladi ashii na bwanga kwa munganga? Twende mu nkamutala, kumwitanyina ku telefone bwa kumukwasha mu binangu na ngakwilo ebuwa. Mupangi eetu mmulombeene kusangala bi kasha nsaa yatufubu n’edimi dyetu bwa kwakula byabya “bishima bii buwa bilombeene kukwasha”!​—Beena-Efeeze 4:29.

17. Mu mushindo kinyi wi na muulo mwatudi balombeene kufuba na ludimi lwetu bwa kukwasha bangi, na bwakinyi twibalombeene kukita byabya?

17 Ta kwi mushindo ukile buuwa bu kufuba na bukome bw’edimi dyetu bwa kulungula bantu booso mukandu wibuwa wa Bufumu bw’Efile Mukulu. Mukanda wa Myeele 3:27 awakula shi: “Topelanga kukitshiina muntu noobe kalolo kaadi nako lukalo, su we mulombeene kwibikita.” Atwibakitshina kalolo patulungula nabo mukandu wibuwa. Tatwibalombeene kulama mukandu wibuwa wabadi betupe kwi Yehowa bwa lusa lwaye bwetu’twe banabeene. (1 Beena-Kodinto 9:16, 22) Kadi mmu mushindo kinyi amukyebe Yehowa shi tukite uno mufubo?

Mushindo wibuwa wa kufuba na bukome bwetu nyi kulungula kwa mukandu wibuwa

Tufubileeyi Yehowa na ‘bukome bwetu booso’

18. Nkinyi akitengyela Yehowa kwatudi?

18 Kifulo kyetu bwa Yehowa akitutakula bwa kulombasha kalolo mudimo wetu wa bwina Kidishitu. Yehowa etutekye kinyi pabitale uno mwanda? Byatwikala mu nshalelo e naminyi, ooso a kwatudi mulombeene kukita ‘mufubo ooso n’eshimba dya kalolo bu afubila Yehowa kushii bwa bantu.’ (Beena-Kolose 3:23) Pa baadi mutentekyeshe bantu miiya, Yesu baadi mwakule shi: “Nufule Yehowa Efil’enu kifulo na mashimba enu oso na mûwa wenu oso na nnangunangu yenu yoso, mpâ na bukome bwenu boso.” (Maako 12:30EEM) Oolo, Yehowa atengyela ooso a kwatudi bwadya kumufula, na kumufubila na muwa waye ooso.

19, 20. (a) Bu bi muwa ngutale eshimba, binangu na bukome, bwakinyi byabya bingi bintu mbebileshe mu Maako 12:30? (b) Kufubila Yehowa na muuwa oobe ooso akulesha kinyi?

19 Kufuba na muwa oobe ooso akuleesha kinyi? Muwa auleesha muntu ooso mushima, bu muntu bwa ku mbidi mpa na bwa mu kinangu. Bu bi muwa ngutale eshimba, binangu na bukome, bwakinyi mbateemune bino bintu mu Maako 12:30? Tubande kwata kileshesho: Mu mafuku a kala, muntu baadi mulombeene kwipana aye nabeene (muuwa waye) mu bupika. Byabya, mpika tamulombeene kufubila nfumu aaye n’eshimba dyaye dyooso nya; ta mulombeene kufuba na bukome bwaye booso sunga na kapatupatu kaaye bwa kutuula myanda ya nfumu aaye pa mbalo ya kumpala. (Beena-Kolose 3:22) Byabya, Yesu baadi muleshe yaaya ingi myanda na binangu bwa kuleesha shi ta twi balombeene kukita kingi kintu kukaasha kufubila Efile Mukulu nya. Kufubila Efile Mukulu na muuwa oobe ooso akuleesha kwilambula, kufuba na bukome bwetu bwa kulombasha mudimo waye.

20 Byabya abilesha shi twi balombeene kwipana nsaa imune na bukome mu mudimo wa bulungudi su? Mbilombeene kwikala bibofule, muyiile kwilekeena kwa myanda na biubishi bya muntu na muntu. Bu kileshesho, nsogwalume kii na mbidi bukome na mulombeene kwisha ngofu bwimane, mmulombeene kukita nsaa ibungi mu mudimo wa bulungudi kukila uno shikii na dingi bukome bwibungi mwanda baapu kukula. Muntu shabandjile kwibakila, shabandjile kupeta mashito a mu kifuko, mmulombeene kwikala na mushindo wa kukita myanda ibungi kukila ino ilombeene kukita uno sha kifuko akitungu kutala. Su twi na bukome na su nshalelo mmwitulongamine, twi balombeene kukita bibungi mu mudimo wa bulungudi, kuno nyi nkuleesha kwa kutumbu lukata! Byabya tatukumanga kwikala na nshalelo ebubi, kwipima na bangi pa bitale uno mwanda. (Beena-Loomo 14:10-12) Mu kwilekeena na byabya, abitungu tufube na bukome bwetu bwa kunyingisha bangi.

21. Mushindo kinyi wibuwa watudi balombeene kufuba na bukome bwetu?

21 Yehowa mmwitulekyele kileshesho kipwidikye kya kufuba na bukome bwetu kalolo. Twi na lukalo lwa kumwambula bwa kwikala na biubishi bibuwa bu byatudi bantu bakutwe kupwidika. Twi balombeene kufuba na bukome bwetu kalolo nsaa yatukitshina baaba batudi na matalwa a kukunkusha myanda ya kalolo. Na dingi, atukumina kwilambula na muuwa wetu ooso mu mudimo wa bulungudi witupe Yehowa bwa kwiulombasha. (Beena-Looma 10:13, 14) Tentekyesha shi, Yehowa asangalaa ngofu nsaa y’omupa bintu byoobe byooso bibuwa​—muuwa oobe oodi mulombeene kutuusha. Eshimba dyoobe tadikwete nkutakula bwa kukita myanda yooso yoodi mulombeene kukita bwa kufubila Efile Mukulu a kifulo su? Ta kwi kintu kii na muulo kukila kufuba na bukome boobe mu uno mushindo.

a Mu mafuku a kala, kishima kya mu kina Ebreeyi akileesha “lusaasu” akipatuula mutshi wa kuludika ubaadi mulami a mikooko afubu nawo bwa kukunkusha mikooko yaaye. (Misambo 23:4) Bi mumune, “lusaasu” lwa matalwa a baledi aluleesha kuludika na kifulo, kushii kukyengyesha.