Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

SHAPITRE 27

“O Buwa bwaaye mbukile bukata!”

“O Buwa bwaaye mbukile bukata!”

1, 2. Buwa bw’Efile Mukulu abumwenekaa ku kinyi, na Bible esamba kinyi pabitale dino eyikashi?

 NGUBA mmumongye ku kyolwa, bakuuku mbashaale pasha bakwete kudya pamune, abasepe na kusangala na bintu byabamono. Kula na’bo, kidime umune atala mwifuba dyaaye na kumunyamunya na muloo ooso mwanda makumbi abafiitshi na ababanga kuponesha makopola a mpeshi. Ingi mbalo namu, mulume umune na mukashi aaye be na muloo wa kumona mwana aabo ele matabula aaye a kumpala.

2 Bekale abebiuku sunga kukutwe kwibiuka, bano bantu bakwete kupeta bukwashi bwa kintu kimune​—buwa bwa Yehowa Efile Mukulu. Bantu bepane mu myanda y’Efile abambaa nsaa yooso shi “Efil’e buwa.” Bible alesha dingi kukila paapa. Amba shi: “O Buwa bwaaye mbukile bukata!” (Zakarii 9:17NWT) Kadi abimweneka shi lelo uno bantu bebungi tabauku akipatuula bino bishima nya. Buwa bwa Yehowa Efile Mukulu abulesha kinyi, na mushindo kinyi wi dino eyikashi dy’Efile Mukulu ditale ooso a kwatudi?

Nkileshesho kikata kya kifulo ky’Efile Mukulu

3, 4. Buwa abulesha kinyi, na bwakinyi twi kwamba shi buwa bwa Yehowa abulesha kifulo kyaaye?

3 Mu ndimi ibungi ya lelo uno, “buwa” nyi kishima kishi na kipatulwilo kimune. Anka, mu Bible buwa mbebuleshe kalolo. Kya kumpala, abulesha kalolo. Byabya, twi kwamba shi buwa abumweka mu byooso abikitshi Yehowa. Ngikashi yaaye yooso​—mpa na bukome bwaaye, bululame bwaye, na binangu byaaye—​i buwa ngofu. Byabya, twi kwamba shi buwa abulesha kifulo kya Yehowa. Bwakinyi?

4 Buwa abumwenekaa ku midimo yatukitshina bangi. Mpoolo mutumibwa baadi muleshe shi kwi bantu buwa mbukile mpa na bululame. (Beena-Looma 5:7) Muntu sha kululama alondaa nka akitekye miiya, kadi muntu e buwa akita kalolo mpa na kukila kitekibwe. Aye, nyi mmuntu a kumpala akimbaa mushindo wa kukwasha bangi. Bu byatudi balombeene kumona, Yehowa e buwa mu wawa mushindo. Eyendo, buno buwa abufiki ku kifulo kya Yehowa kishi na nfudiilo.

5-7. Bwakinyi Yesu baadi mupele bamwitanyina bu “Mulambukishi ebuwa,” na mwanda ukata kinyi wa binyibinyi walesha pano?

5 Yehowa e buwa bupenka bwaaye mu ungi mushindo. Mafuku apeela kumpala kwa lufu lwa Yesu, muntu umune baadi mwifubwile pepi na Yesu bwa kumwela lukonko, aye nkumwitanyina bu “Mulambukishi ebuwa.” Yesu baadi mumwaluule shi: “Ongitanyina bu ebuwa bwakinyi? Takwi ebuwa su ngumune, kukaasha penda Efile Mukulu.” (Maako 10:17, 18) Pangi luno lwaluulo alukukemesha. Bwakinyi Yesu baadi mutopekye uno muntu? Yesu tabaadi “Mulambukishi ebuwa” nya?

6 Eyendo shi uno muntu baadi mumwitanyine bu “Mulambukishi ebuwa” bwashi Yesu amukumiine. Na kwiyisha kooso, Yesu baadi mwalushe ntumbo yooso kwi Nshaaye e mwiyilu, e buwa mu mushindo ukile booso. (Myeele 11:2) Kadi Yesu baadi dingi muleshe mwanda ukata wa binyibinyi. Yehowa bupenka bwaye nyi kileshesho kikata pabitale myanda ibuwa. Anka penda aaye nyi mulombeene kutshiba shi mwanda kampanda wi buwa sunga bubi. Adame na Eeva, pa’bo kubomboka na kudya kikuba kya kuuka buwa na bubi, abaadi bakimbe kwata aa matalwa. Kushii bu Adame na Eeva, Yesu baadi mwiyishe na kutadiila Nshaaye bwa kutuusha miiya itale buwa na bubi.

7 Na dingi, Yesu baadi auku shi Yehowa nyi nsulo ya kyooso ki buwa. Kwadi nyi akutuukila “kya-buntu kyooso kya muulo na bwedi booso.” (Jaake 1:17) Tubande kutala mushindo aumweneka buwa bwa Yehowa mu kalolo kaaye.

Bishinkamiisho bya buwa bwa Yehowa

8. Mushindo kinyi uleshe Yehowa buwa bwaaye kwi bantu booso?

8 Muntu ooso mmupwe kumona buwa bwa Yehowa mu muwa waaye. Mukanda wa Misambo 145:9 awamba shi: “Yehowa e buwa kwi bantu booso.” Mmyanda kinyi ayilesha buwa bwa Yehowa kwi booso? Bible amba shi: “Tabakutshilwe kulesha bu-kamonyi nya, pakukita kwa buwa, pakwinupa mpeshi kwiulu na mafuku a biumbulwanga bi bungi, nkuusha mashimba enu na biakudia na muloo.” (Bikitshino 14:17Kilombeno kipya 2009) Tobopushile muloo mwishimba nsaa yoodi kidibwa kibuwa su? Takubadya kwikala bya kudya su, pa mwanda wa buwa bwaaye, Yehowa tabaadi mukite nsenga na mema aakwasha bwa kupeta “mafuku a biumbulwanga.” Yehowa baadi muleshe buwa bwaye kwi bantu booso, kushi penda kwi baaba bamufule. Yesu bambile shi: “Atundushaa nguba aaye bwa babi na baawa; dimo anokyeshaa mpeshi bwa balulame na bashi-balulame.”​—Mateo 5:45.

9. Mushindo kinyi wi kikuba kya pome akilesha buwa bwa Yehowa?

9 Bantu bebungi tabakambaa dingi kwata na muulo kalolo ka Yehowa kaadi muleshe bantu mu uno mushindo mwanda abamonaa shi nguba, mpeshi, sunga bipungo bya biumbulwanga bi nka kwanka, tabishiminaa. Twate kileshesho kya kikuba kyabetamina bu pome. Mu maumbo ebungi akambe mashika, bino bikuba abiukibwa ngofu. Nyi nkikuba kibuwa, ki mwenyi, na ki na mema na bintu bibungi abidiisha mbidi. Ouku shi mu nsenga ishima mwi mishindo ikumbeene kwikala 7 500 ya bino bikuba; kwi bimonga, bimongolokye na bi bulese; kwi tupeela twi nka bi tukuba twa nfinyo na bingi bikata kukila bikuba bya biolashi? Su otuula lutete lwa pome mwiyasa okyebe kumona shi ndupeela ngofu. Kadi ku lwalwa lutete nyi akufiki mutshi wabadi bafule kwi bantu ngofu. (Loono-Luuwa 2:3) Mu kipungo kya printemps mutshi wa pome awikala uule bilongo; mu kipungo kyooso kya automne autushaa bikuba. Kipwa kyooso​—munda mwa bipwa bikumbeene kufika mpa na ku 75—​mutshi ooso wa pome ngulombeene kutusha bikuba bya kuwula mpaya 20 ya kilo 19 ku mpaya!

Yehowa kwete ‘kwinupa mpeshi kwiulu na mafuku a biumbulwanga bi bungi’

Kano katete kapeela pakakulu akakyebe kupa bantu bidibwa na muloo munda mwa bipwa makumi

10, 11. Mushindo kinyi wi bintu bya ku mbidi abilesha buwa bw’Efile Mukulu?

10 Pa mwanda wa buwa bwaaye bushi na nfudiilo, Yehowa mwitupe mbidi yaadi “mukite bya kukaanya,” i na meso na bingi bintu abitukwasha bwa kumona na kusangala na midimo yaaye. (Misambo 139:14) Banda kunangushena pabitale myanda yatwikalanga besambe ku mbangilo kwa uno shapitre. Mmyanda kinyi yatumonaa ikumbeene kupa bantu muloo mu yaaya nsaa? Mpala ya mwana ayipenyapenya na muloo. Mpeshi anoko mwifuba. Nsembwe imonga, na imongolokye ya nsaa ya kupona kwa nguba. Eyiso dya muntu ndipangibwe na mushindo wa kushinguula binunu na binunu, pangi midiyo ya malangi elekenelekene! Na matwi etu ngalombeene kushinguula eyi dya muntu atudi bafule, tuleo twa lupapi alukidi mu mitshi, kusepa kwa mwana tooka. Bwakinyi twi balombeene kumona na kupusha bino bintu byooso? Bible amba shi: ‘Etwi ndya kupusha nadyo, eyiso ndya komona nadyo, anka Yehowa ngi mwibikite byooso bibidi.’ (Myeele 20:12) Kadi bino mpenda bintu bibidi.

11 Kupusha kw’eshiko akulesha dingi buwa bwa Yehowa. Mpembe ya muntu ngilombeene kushinguula mashiko akile bungi—bangi abapuandikisha’shi ngalombene kufika mpa na ku binunu sunga midiyo. Tutemune bintu bipeela: eshiko dya kidibwa kyatudi bafule, dya bilongo, masaki apone ku mutshi, miishi ya kaalo. Twi balombeene dingi na kikoba kyetu kupusha kapunga eketukumu mu mpala, kiipa kya muntu atudi bafule, twi kupusha dingi buseene bwa kikuba ki mu maasa. Su tubekipenye, ludimi alubanga walo mudimo. Atupusha mwenyi, busasa sunga buulo; nsaa i ludimi lukwete kukimba bwa kushinguula mwenyi, tuntu kupeela tupeela twi mu kyakya kikuba. Oolo, twi na kya kwamba bwa Yehowa shi: “Ngi byabidi bukata bino, biiya byolamina abakutshinyi!” (Misambo 31:20) Kadi, mushindo kinyi wi Yehowa alaminaa baaba abatshinyi Efile Mukulu buwa bwaaye?

Buwa abutuusha miloo ya looso

12. Mbintu kinyi bitupe Yehowa bi na muulo ukile, na mbwakinyi?

12 Yesu bambile shi: “Mbafunde shi, ‘ta nkapenda ku byakudya kwikeele muntu na muwa nya, nku kishima kyooso akitukila mukanwa mw’Efile Mukulu.’” (Mateo 4:4) Byabya, bintu abitupa Yehowa mu kikudi mbilombeene kwitukitshina buwa kukila mpa na bya ku mbidi, mwanda abitupa muwa wa looso. Mu Shapitre a 8 a uno mukanda, twikeele bamone shi Yehowa mutumikye na bukome bwaaye bwa kulumbuula mu ano mafuku a ku nfudiilo bwa kukita mpaladiiso a mu kikudi. Kintu kikata kyatupete mu uno mpaladiiso nyi mbidiibwa bibungi bya mu kikudi.

13, 14. (a) Mutemuki Ezekyele baadi mumone kinyi mu kimonwa, na bino abilesha kinyi mu ano mafuku etu? (b) Yehowa mupe bafubi baaye basha kululama bintu kinyi abipa bantu muwa?

13 Ku matemuki a mu Bible pabitale kulumbuula kwa myanda, mutemuki Ezekyele baadi mupete kimonwa kya ntempelo mulumbuulwe na e na ntumbo. Mu uno ntempelo mubaadi amutuuku mema, abaadi aatama na kufika bu mweshi ukata wa mema. Mbalo yooso ibaudi aukidi, ubaadi autwala myabi. Ku bukunkula bwao kubaadi mitshi ayituusha bidibwa na kubuka bantu. Na uno mwela ubaadi aupa mpa na mema e mungwa a Kalunga Kafwe! (Ezekyele 47:1-12) Kadi bino byooso abilesha kinyi?

14 Kimonua kia ntempelo kibaadi akilesha’shi Yehowa baadi na kia kualushuula lulanguilo luiselele. Lualua lulanguilo aluilkala luipushene dingi na miiya yaye ya kululama. Anka bu mwela wa mu kimonwa, bya buntu bya Yehowa abipa bantu muwa abikyebe kupongoolwa kwi bafubi baaye ngofu. Kubanga pa kwalushuula kwa lulangwilo lwa binyibinyi mu 1919, Yehowa mupe bafubi baaye bintu bilombeene kupa bantu kipandjilo. Bintu kinyi? Ma Bible, mikanda ayipatuula Bible, bisangilo, na bikongeno abikwasha bwa kulongyesha midiyo ya bantu bya binyibinyi. Ku bukwashi bwa bino byooso Yehowa mulongyeshe bantu pabitale kya buntu kyaaye kikata akipa bantu muwa: Mulambu wa nkuulo wa Kidishitu, awo aukwasha bantu booso bafule Efile Mukulu na abamutshinyi bwa kwikala batoshibwe ku meso kw’Efile Mukulu na kupeta lukulupilo lwa muwa wa looso. a Byabya, mu ano mafuku a ku nfudiilo, pakwete kufwa bantu nsala ya mu kikudi, bafubi ba Yehowa bakwete kudya kalolo mu kikudi.​—Yeeshaya 65:13.

15. Mushindo kinyi aukyebe kumweneka buwa bwa Yehowa kwi bantu basha kululama mu Bufumu bwa Bipwa Kinunu bya Kidishitu?

15 Kadi mwela wa mu kimonwa kya Ezekyele taukyebe kukama apafiki uno ndumbulwilo mubi a myanda ku nfudiilo nya. Anka, aukyebe kutungunuka na kwalaala dingi ngofu mu Bufumu bwa Bipwa Kinunu bwa Kidishitu. Byabya, ku bukwashi bwa Bufumu bwa Mesiya, Yehowa akyebe kutumika na muulo wa mulambu wa Yesu bwa kufwisha bantu kapeela kapeela bu bantu bapwidikye. Muloo kinyi watwikala nawo bwa buwa bwa Yehowa!

Ingi mishindo ayileshaa Yehowa buwa bwaaye

16. Mushindo kinyi aulesha Bible shi buwa bwa Yehowa mbusangishe ingi ngikashi, na temuna ingi ya ku ino ngikashi?

16 Buwa bwa Yehowa ta mbufudiile penda mu kalolo nya. Efile Mukulu baadi mulungule Moyiise shi: “Nankwabikiisha biiya byande byooso, dingi okunkushibwa kwi eshina dya Yehowa.” Akupu Bible bambile shi: “Yehowa bakidile kumpala kwaye na kwamba shi: ‘Yehowa, Yehowa, Efile sha-lusa na kalolo, shyaakwataa nsungu bukidi, muule na kifulo na boolokye [binyibinyi, EEM].’” (Efilu 33:19; 34:6) Byabya buwa bwa Yehowa mbusangishe ingi ngikashi ibuwa. Tubande kutala ibidi ya ku ino ngikashi.

17. Kalolo akalesha kinyi, na mmushindo kinyi wi Yehowa mmwikaleshe kwi bantu bakutwe kupwidika?

17 “Kalolo.” Dino eyikashi aditulongyesha myanda ibungi pabitale mushindo wi Yehowa kwete kukitshina bipangwa byaaye myanda. Pamutwe pa kwikala bu bakata ba pano pa nsenga abekalaa na myanda i bukopo, bashy’abetulaa pa mbalo ya bangi sunga abakyengyesha bakwabo, Yehowa e na kalolo na mmuntu a bantu. Bu kileshesho, Yehowa baadi mulungule Abrame shi: “Ebweshe meso, otale yaaya mbalo yoodi, kunundu na kuushy’a nsenga, kutunduka na kutwela nguba.” (Kibangilo 13:14) Bantu abapatuulaa bishima bya mu Bible abamba shi bishima bya mu kina Ebreeyi kya kala bi mu uno verse abifiki ku kishima akishintuula eyi dyabatumina muntu bwa kwakula mu mushindo aulesha shi amutekye na kaneemo kooso. Angi ma verse e na ngakwilo e byabya. (Kibangilo 31:12; Ezekyele 8:5) Banda kupwandjikisha: Nfumu a nsenga n’eyilu esamba na bantu na kaneemo! Mu ino nsenga muule na ngakwilo ebubi na miikeelo ya nkoponkopo, tatwi balombeene kunyinga ku mashimba pa kumona bi kakolo ka Yehowa, Efile Mukulu etu su?

18. Mushindo kinyi ukwete Yehowa kulesha shi “muule na . . . binyibinyi,” na bwakinyi ano mayi aetupa lukulupilo?

18 “Muule na . . . binyibinyi.” Kukutwa kwa kululama nkupalakane mu nsenga ishima lelo uno. Anka Bible etulungula shi: “Efile Mukulu ta mmuntu bwa kudimba.” (Mbadiko 23:19) Na dingi, Tite 1:2 amba shi Yehowa nyi “Efile Mukulu shyadimbaa.” Mukile buwa bwa kwibikita. Byabya, milayilo ya Yehowa ngya kutudila lukulupilo; mayi aaye, ta ngalombeene kukutwa kulombana. Yehowa ayitaminyibwa mpa na bu “Efile Mukulu a [bya] binyibinyi.” (Misambo 31:5) Apelaa kwakula myanda ya madimi kadi atuushaa bya binyibinyi bikile bungi. Ta mmukambe kwilama, na te na lufyo nya; anka, na kalolo kooso, apeya bafubi baaye basha kululama binangu bya kwibakunkusha. b Ebalongyesha mpa na mushindo wa kutumikila bya binyibinyi byakwete kwibapa bwashi batungunukye na ‘kutambukila mu bya binyibinyi.’ (3 Yowano 3) Misango ibungi, mushindo kinyi ukwete kumweneka buwa bwa Yehowa kwi ooso a kwatudi?

‘Sangala na bintu bibuwa abikakupa Yehowa’

19, 20. (a) Mushindo kinyi ubaadi Satana mukimbe kulwisha lukulupilo lwa Eeva mu buwa bwa Yehowa, na nkinyi kibaadi kikitshikye? (b) Abitungu shi buwa bwa Yehowa bwitutume mu kukita kinyi, na mbwakinyi?

19 Pabaadi mutompe Eeva mu lupango lwa Edene, Satana babangile kulwisha lukulupilo lubaadi nalo mu buwa bwa Yehowa. Yehowa baadi mulungule Adame shi: “Wekala na matalwa a kudya kikuba kya ku mutshi ooso wa mu lupango.” Ku binunu dya mitshi ibaadi mu lupango, Yehowa baadi mutoshe nkapenda bikuba bya mutshi umune. Kadi, tala mushindo ubaadi Satana mwipushe Eeva: “Eyendo! Efile Mukulu mwinulungule shi tanudyanga bikuba bya mitshi yooso i mu lupango?” (Kibangilo 2:9, 16; 3:1) Satana baadi mwaluule mayi a Yehowa bwa kufwisha Eeva mu kupwandjikisha shi Yehowa mwibasumine kintu kibuwa. Mwanda wa malwa, Satana baadi mobeshe kumuponesha. Bu bikwete kukita bantu bebungi lelo uno, Eeva babangile kwela mpaka pabitale buwa bw’Efile Mukulu, baadi mumupe kyooso kibaadi nakyo.

20 Atuuku bi bukata bwa mpombo na makyenga afikye ku ino mpaka. Tulamiine ano mayi e mu mukanda wa Yeelemiya 31:12 (EEM): “Abakasangala na bintu bibuwa byabakebapa kwi Yehowa.” Buwa bwa Yehowa bwi na kya kwitupa muloo. Tatwi balombeene kwela mpaka pabitale ki mwishimba dya Yehowa, mwanda aye muule na buwa. Twi balombeene kukulupila mwaadi mu myanda yooso, mwanda aye akimbi nkapenda buwa bwa baaba bamufule.

21, 22. (a) Mu mishindo kinyi yoodi mulombeene kulesha lutumbu bwa buwa bwa Yehowa? (b) Eyikashi kinyi dyatukyebe kwisambila mu shapitre alondo, na mushindo kinyi wadidi dilekeene na buwa?

21 Na dingi, patupete mushindo wa kulungula bangi pabitale buwa bwa Yehowa, atwikala na muloo ukata. Pabitale bafubi ba Yehowa, Mukanda wa Misambo 145:7 awamba shi: “Batentekyeshe bi biiya byoobe bikile bukata.” Efuku dyooso, tukwete kupeta bukwashi mu mishindo ilekeene abutuukila ku buwa bwa Yehowa. Bwakinyi tatwi balombeene kwikala atutumbula Yehowa efuku dyooso bwa buwa bwaye, na bwa mwanda kampanda wadi mwitukitshine? Kunangushena ku dino eyikashi, kutumbula Yehowa efuku dyooso pa mwanda wadyo, na kulungula bangi pabitale byadi mwitukitshine akwitukwasha bwatudya kwambula Efile Mukulu eetu e buwa. Na patukimbi mishindo yatudi balombeene kukita bibuwa, bu abikitaa Yehowa, atukyebe kwifubwila pepi naaye nsaa yooso. Ku nfundiilo kwa muwa waye, mutumibwa Yowano bafundile shi: “Kuuku ande a kifulo, twambulanga bubi, anka buwa. Akitshi biibuwa ng’Efile Mukulu, akitshi bubi taamono Efile Mukulu nya.”​—3 Yowano 11.

22 Buwa bwa Yehowa abwendaa pamune na ingi ngikashi. Bu kileshesho, Efile Mukulu “muule na kifulo,” sunga kifulo ki na bulamate. (Efilu 34:6) Dino eyikashi ta nditale bantu booso bu buwa nya, mwanda Yehowa aleshaa bulamate bwaye nkapenda kwi bafubi baaye basha kululama. Mu shapitre alondo, atukyebe kumona mushindo webikitaa.

a Ta nkulombeene kwikala kingi kintu akilesha buwa bwa Yehowa kukila nkuulo nya. Ku bipangwa byooso bya mu kikudi bibaadi mulombeene kusangula, Yehowa basangwile Mwana aaye umune eeleka bwashi etufwile.

b Bible asanga bya binyibinyi pamune na etaata, na bino mbilombane. Mufundji umune a misambo bayimbile shi: “Tuma etaata dyoobe na binyibinyi byoobe.” (Misambo 43:3) Yehowa mupalakashe etaata kwi baaba abakumiina shi ebalongyeshe, sunga kwibamunyika.​—2 Beena-Kodinto 4:6; 1 Yowano 1:5.