Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

KIPINDJI 5

Bya binyibinyi pabitale malenganyi, na bu ndoshi

Bya binyibinyi pabitale malenganyi, na bu ndoshi

1. Mbikunyi bipalakane lukumiino pabitale masende, malenganyi na bu ndoshi?

“MUKANDA wa La religion traditionnelle Africaine, awamba shi, mu Afrike kwipusha su ba ndoshi be kwanka sunga shi tabe kwanka takwi na muulo nya, awamba dingi shi, kwi beena Afrike booso, bu ndoshi nyi mwanda wi na muulo.” Bantu boso na balongye tulasa na bashi balongye abakumiina shi malenganyi na bu ndoshi bi kwanka. Mpa na bakata ba bipwilo bya ba Mizilma na bya Bwina Kidishitu abakumiinaa byabya.

2. Muyiile myanda yabadi bakumine kwi bantu bebungi, bukome bwa masende abutuukilaa kunyi?

2 Muyiile byabadi bakumiine kwi bantu bebungi mu Afrike, kwi bukome kampanda bwa kikudi. Efile Mukulu nyi e na matalwa ku bwabwa bukome. Bikudi na bankambwa mbalombene kufuba nabo. Na bangi bantu abauku bya kwibwata na kufuba nabo, bwa kukita bibuwa (masende a basungu) sunga bibubi (masende a bafita).

3. Masende a bafiita nkinyi, na bantu abambaa shi ngalombene kukita kinyi?

3 Masende a bafita, e kwanka bwa kukitshina beshikwanyi bibubi. Abambaa shi, boso be nao be na bukome bwa kutuma midima, tonyi, nshishishi, na ingi nyema bwa kulwisha bantu. Bantu abamba dingi shi, masende a bafita nyi aafwishaa ngoshi, bu nkunga, mikumbo, na lufu.

4. Nkinyi akikumiinaa bantu bebungi pabitale basha butshi, na nkinyi kyabadi bakule kwi bantu abaadi na butshi?

4 Butshi nyi nkingi kintu ki mumune. Bantu abambaa shi basha butshi abalekaa mbidi yabo bufuku bwabadya kupalala, bwa kwenda mu kufumankana na bangi basha butshi sunga mu kudya bantu. Bu byabidi shi mbidi yaabo ayishaala ilale, bino binangu bakwete kwibikwatshishena penda kwi bantu abatondaa shi abaadi na butshi. Bu kileshesho, ungi jurnale a mu Afrike baadi muleshe bibakwile bangi bantu abaadi na butshi (bikishekishe ba nsongwakashi be mu bipwa ekumi) shi: “Ne mwipee bantu 150 nebakitshisha masaku ku motoka.” “Nayipayile bana batano pa kwibafifya mase aabo ooso.” “Nayipayile ba nsongwalume basatu abaadi abangiila mwanda abampelele.”

5. Masende a basungu nkinyi, na abafubaa nao naminyi?

5 Bantu abamba’shi masende a basungu e kwanka bwa kukalwila bantu ku bubi. Bantu be na masende a basungu abafwalaa bikano ku maboko na ku minwe. Abetapaa sunga kudya bintu bya kwibakalwila. Mu mpango yabo, abashiikaa bintu bya kwishikiila mu nsenga. Mbakulupile mu ma shene abafwalaa mu nshingo e na bifundwe bya mu Koran sunga mu Bible.

Madimi na kupambusha bantu

6. Kala Satana na ba demo abaadi bakite kinyi, na mbikunyi abitungu tumone bukome bwabo?

6 Eyendo shi Satana na ba demo mbeshikwanyi ba bantu bakile bubi. Be na bukome bwa kukunkusha binangu sunga nshalelo a bantu, na kala babadi mpa na batwele munda mwa nyema na bantu. (Mateo 12:43-45) Sunga tatwi balombene kubepula bukome bwabo, tatwi balombene kukishakisha kusamuna bukome bwabo.

7. Satana akyebe shi tukumiine kinyi, na nkileshesho kinyi akilesha byanka?

7 Satana nyi sha madimi mukata. Kwete kudimba bantu bwa kwibalesha’shi e na bukome bukile aku namu te nabo. Tubande kwata kileshesho: Mu ngoshi ayikalanga ikitshikye mu dingi eumbo dya mu Afrike, basalayi abaadi bate bikolo bwa kutshinyisha nabyo beshikwanyi. Kumpala kwa kulwa, basalayi abaadi abele tulee na mayi a ma mputu akata na apeela abadi bakobole. Lukalo lwabo lubadi lwa shi beshikwanyi bapwandikishe shi abakyebe kulwa na basalayi be na ma mputu akile bukata. Mu kipaso kimune, Satana akyebe shi bantu bamone shi e na bukome bushi na mpwilo. Kepatshila kaye nka kutakula bantu mu kukita kyakumiina, kushi akikumiina Yehowa. Tutaluleyi madimi asatu aakumiina Satana shi bantu bakumiine.

8. Ngangi madimi kinyi aakulaa Satana?

8 Madimi amune aakulaa Satana ngano: Takwi mwanda wibubi awifwilaa; bintu byoso bibubi byabashii bafwishe kwi muntu abitukilaa kwi bukome bushabumweka. Bu kileshesho, pwandjikisha shi mwana baafu mwanda wa malaria. Nyin’aye e kwikala muukye shi malaria mmukumbo autukila ku tumwe. Kadi akumiina dingi shi, kwi ndoshi batumu kamwe bwa shi kasume mwana aaye.

Ingi nsaa myanda ibubi ayifwilaa inabene

9. Bible alesha naminyi shi nkalakashi yoso tayifikaa kwi Satana?

9 Sunga shi Satana e na bukome bwa kufwisha ingi nkalakashi, tabi buwa kukumiina shi e na bukome bwa kufwisha nkalakashi yoso. Bible amba shi: ‘Ta nyi anka be lubilo abatûkâ kumpala, sunga bimankinda kutshokolanga ngoshi. Basha binangu mbalombêne kukutwa bidîbwa, basha lushingulwilo namu bupeta. Mpâ na basha kyukilo namu t’abakambâ’nka kwikala banêmekîbwe, ooo. Mwanda nsaa na myanda ya bimpulunkamba ayifwilâ bôso.’ (Mulungudi 9:11) Muntu e kusuuka lubilo kukila ungi, kadi byabya tabilesha shi akafiki kumpala nya. Mwanda, ‘mwanda wa kimpulunkamba’ wi kumukutshishwa. Pangi e kukokola apona, e kukumba sunga kupeta busungu mu misamba. Bino bi kufikila muntu ese. Ta Satana sunga ba ndoshi bakwete kwibifwisha nya; abifwilaa binabene.

10. Bantu abambaa kinyi pabitale basha butshi, na atuuku naminyi shi mbya madimi?

10 Madimi a kabidi aakulaa Satana nga shi: Basha butshi abalekaa mbidi yabo bufuku bwa kwenda mu kufumankana na bangi ba ndoshi, mu kutoma mase sunga kudya bantu babadi bakwate. Kadi banda kwiyipusha: ‘Su basha butshi be na ngobesha ya kukita byabya, bwakinyi abalekaa mbidi yabo?’ Nka bu byatumonanga, anyima nyi muntu nabene, ta nkintu kilombene kukatuka mu mbidi ya muntu nya. Dingi, kikudi nyi mbukome abupeya muntu ngobesha ya kusanasana, na ta mbulombene kukita kintu kushi mbidi nya.

Ba ndoshi ta mbalombene kuleka mbidi yabo

11. Atuuku naminyi shi ba ndoshi tabalekaa mbidi yabo, na okumiina bino su?

11 Kikudi sunga anyima ta mbilombene kukatuka mbidi bwa kukita kintu ki bubi sunga ki buwa mu’byo binabene nya. Byabya, basha butshi ta mbalombene kuleka mbidi yabo nya. Tabakitaa myanda yabeamba shi bakwete kukita nya, sunga yabapwandikisha shi mbakite.

12. Satana akuminyishaa bantu naminyi shi mbakite kintu kampanda aku namu ta mbekikite?

12 Twi kwamba kinyi pabitale myanda ayakula baaba abaadi na butshi? Satana e na ngobesha ya kukuminyisha bantu shi mbakite sunga kumona myanda, aku namu ta mbeyikite. Ku bukwashi bwa bimonwa, Satana e kutakula bantu mu kunangushena shi mbamone, mbapushe sunga kukita kintu, aku namu ta mbe kikite. Byabya, Satana akumiina kwikasha bantu kula na Yehowa na kwibalesha shi Bible t’akula bya binyibinyi.

13. (a) Masende a basungu e buwa su? (b) Bifundwe abyakula kinyi pabitale masende?

13 Madimi a kasatu ngano: Masende a basungu—masende abamba shi aakambilaa masende a bafita—e buwa. Bible mmutunyishe masende ooso. Kushi kukatusha a basungu sunga a bafita. Tala miiya ibaadi Yehowa mupe mwilo wa Isaleele pabitale masende na bantu abeafubisha:

  • “Tanukitanga malenganyi.”—Beena-Levi 19:26.

  • “Su kwekala muntu, mwana mulume sunga mwana mukashi, elelâ bantu mukishi, sunga ebafumbwilâ abikebafikila, numwipê’nka kumwipâ.”—Beena-Levi 20:27, EEM.

  • “Munkatshi mwenu, tamukekalanga muntu . . . abukaa, sunga sha lumonyi, sunga sha masende, sunga mpaki, sunga ndoshi. Tanukepushanga myanda kwi baba abelâ mukishi.”—Miiya Ikituulwe 18:10-14, EEM.

14. Bwakinyi Yehowa mmwele miiya pabitaale myanda ya bikudi bibi?

14 Ino miiya ibaadi ileshe patoka shi, Efile Mukulu takumiina shi bafubi baye bekale na manga nya. Yehowa baadi mwelele bafubi baye ino miiya mwanda mmwibafule na takumiina shi bashale ku bupika bwa kutshinanga bikudi bibi. Takumiina shi ba demo bakengyeshe bafubi baye nya.

15. Bible alesha naminyi shi Yehowa e na bukome bukile bwa Satana?

15 Sunga shi Bible t’alesha myanda yoso pabitale kilombene ba demo kukita na kyabashi balombene kukita, kwete kulesha shi, Yehowa e na bukome bukile bwa Satana na ba Demo. Yehowa batumine Yesu bwa kubinga Satana mwiyilu. (Kibafumbwilwe 12:9) Uuka dingi shi, Satana batekyele matalwa kumpala kwa kutompa Yoobo na bakokyêle eyi dy’Efile Mukulu dya kupela kumwipaa.—Yoobo 2:4-6.

16. Nanyi atudya kukulupila bwashi etukalwile?

16 Mukanda wa Nkindji 18:10 awamba shi: “Eshina dya Yehowa nyi epata dilamiibwe. Muntu mululame ekusuukilaa bwa kupanda.” Byabya abitungu tukulupile nka kwi Yehowa bwa kwitukalwila. Bafubi b’Efile Mukulu tabapakaa manga bwa kwikalwila ku myanda i bubi ayikitshi Satana na ba demo, sunga kutshina ba ndoshi nya. Bafubi b’Efile Mukulu abakumiinaa akyamba Bible shi: “Mwanda Yehowa amonaa abikitshika mbalo yooso pa nsenga ishima, bwa kunyingisha bano batuule lukulupilo lwabo mwadi.”—2 Myanda 16:9.

17. Mukanda wa Shake 4:7 awitushinkamiisha mwanda kinyi, kadi nkinyi akitungu shi tukite?

17 Mpa n’obe namu we kwikala na luno lukulupilo su ofubila Yehowa. Mukanda wa Shake 4:7 awamba shi: “Kôkyelayi Efile Mukulu, bindwilai Kafilefile, ê namu akenusûku kula.” Su we mufubi a Yehowa, Efile Mukulu a binyibinyi, mukokyele, aye namu akakukalwila.