KIPINDJI 1
Bipwilo byoso abilongyeshaa bya binyibinyi su?
1. Mbipwilo kinyi bi mu Afrike?
BANTU bebungi mu Afrike abambaa shi kulangwila Efile mukulu kwi na muulo ukata. Kadi, tabakamba kuuka kipaso kya kumulangwila nya. Bangi abalangwilaa mu ma moske, bangi namu mu tushibo twa bukishi. Anka bangi abalangwilaa mu bipwilo bya bwina Kidishitu. Kadi kwamba shi mu Afrike mwi bipwilo penda bisatu mmadimi. Mwanda bena Mizilma be na miiya na nkumiino ilekenelekene munkatshi mwabo. Bipwilo bya bankambwa mbilekene muyile mbalo. Mu bipwilo bi bungi bya bwina Kidishitu mwi kwiabulushena kukata. Kukatusha bipwilo bikata bya bwina Kidishitu, kwi binunu bya bingi bipwilo mu Afrike.
Abitungu kipwilo kyetu kikale kimeene pa bya binyibinyi
2. (a) Nkinyi akitakulaa muntu bwa kutwela mu kipwilo kampanda? (b) Nkinyi kishya kilesha shi kipwilo kyetu akisankisha Efile Mukulu?
2 Nkinyi akitumaa bantu bwa kulangwila mu kipwilo kyoso kyabakumiina? Bantu bebungi abakumiinaa kulangwila mu bipwilo bya ba mashabo. Myanda ikitshikye kala i na bukitshishi bukata mu lulangwilo lwa bantu lelo uno. Mukanda wa Africains: Un héritage triple (Anglais) awamba shi: “Kipwilo kya ba Mizilma kibapalakene kutunduka kwa kabaka ka Sahara mwanda abafikile mu kumuna bantu ba kwakwa, . . . bipwilo bya bwina Kidishitu namu bibapalakene kuushi kwa kabaka ka Sahara nka mu kyakya kipaso kimune. Kipwilo kya ba Mizilma kibapalakene kutunduka kwa kabaka ka Sahara mwanda abaadi abatshinyisha bantu shi abebayipaa na myele su abapele kipwilo kyabo, bipwilo bya bwina Kidishitu namu bibapalakene kushi kwa kabaka ka Sahara mwanda abaadi abatshinyisha bantu shi abebayipaa na ma mputu su abapele kipwilo kyabo.” Anka, atwe boso atukumiina shi, kipwilo kyetu akisankishaa Efile Mukulu. Kadi kwikala mu kipwilo kya ba mashetu, sunga mu kipwilo kibaabadi batweshe ba nkambwa betu pa bukopo t’akwikiikasha kya binyibinyi nya.
3-5. Nkileshesho kinyi akitukwasha bwa kutundula kipwilo akilongyesha bya binyibinyi?
3 Sunga shi bipwilo byoso abyamba shi bi na miiya ibuwa itale bya kulangwila Efile Mukulu, bi na malongyesha elekene ngofu. Bikwete kulambukisha myanda ilekene pabitale Efile Mukulu na tabyuku ky’etutekye nya. Banda kunangushena shi: bopete mudimo mu sosiete mukata. Efuku dya kumpala dibobanga mudimo, abakulungula shi mukata a mudimo e mu kwikisha. Bwepusha bena mudimo nobe basatu bwa kuuka mudimo autungu shi ofube. A kumpala bakulungula shi mukata a mudimo akumiina shi wekale okolopa. A kabidi shi, akumiina shi wele mpentshi ku bimano. A kasatu shi, akumiina shi wende na kupa bantu mikanda.
4 Dingi, bwebepusha bwa kuuka bi mukata a mudimo. A kumpala bakulungula shi, nsongwalume, e bula, na e matata. A kabidi bakulungula shi mmwipi, mununu, e na kalolo na bantu. A kasatu bakulungula shi mukata a mudimo ta mwana mulume nya—mmwana mukashi. Bopusha shi boso bwabo tabakwete kwakula bya binyibinyi nya. Bwa kulama mudimo oobe, abitungu otungunukye nka na kwipusha bwa kuuka shi mukata oobe a mudimo nnanyi, na kuuka kyakyebe shi okite.
5 Bi mumune na bipwilo. Mwanda kwi mweneno i bungi pabitale Efile Mukulu na ky’etutekye, byabya abitungu tushinkamishe shi kipaso kyatumulangwila nkipushene na bya binyibinyi. Kadi mbikunyi byatudya kulonga bya binyibinyi pabitale Efile Mukulu?
