Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

SHAPITRE 14

Ikala mululame mu myanda yoso

Ikala mululame mu myanda yoso

“Twikale na mwikeelo wi buwa mu mianda yoso.”—BEENA-EBELU 13:18, Kilombeeno kipya 2014.

1, 2. Yehowa apushaa naminyi nsaa y’etumono atwitatshisha bwa kwikala balulame?

DINGI efuku ka nsongwalume kabakatuka ku kalasa bwa kwaluka ku nshibo, kabasangula mpotomone muule makuta. Badya kukita kinyi? Badya kumwata bu aaye. Kadi pamutwe pa byabya, bakamupa sha naye. Pabapusha nyinaye byabya basanka ngofu.

2 Ba nambutwile bebungi abekalaa na muloo ukile su bana baabo abakitshi myanda na kululama. Yehowa Nshetu e mwiyilu, mwikale “Efile Mukulu a binyibinyi,” na asangalaa nsaa y’atukitshi myanda na kululama. (Misambo 31:5) Atukumiina kumusangasha na ‘kwikale na mwikeelo wi buwa mu mianda yoso.’ (Beena-Ebelu 13:18, Kilombeeno kipya 2014) Tubande kwisambila myanda inanka ya mu nshalelo, mulombene kwikala lulamato bu mwanda wi bukopo. Akupu twisambile myabi yatupete nsaa yatufumankana na lwalwa lukalakashi.

TWIKALE BALULAME KWATUDI’TWE BANABENE

3-5. (a) Mbikunyi byatudi balombene kukutwa kululama kwatudi’twe banabene? (b) Nkinyi kilombene kwitukwasha bwatudya kwikala balulame kwatudi’twe banabene?

3 Bwa kwikala balulame kwi bangi, abitungu tubande kwikala balulame kwatudi’twe banabene. Bino tambibofule nya. Mu siekele a kumpala, bakwetu ba mu kakongye ka Laodise abedimbile pa kunangushena shi abaadi abasankisha Efile Mukulu aku namu mu binyibinyi tababadi abamusankisha nya. (Kibafumbwilwe 3:17) N’atwe namu twi kwidimba pabitale bu muntu bwetu.

4 Mulongi Shake bambile shi: “Su muntu eeamba’shi nee muntw’Efile, kushii kulama ludimi lwaye, anka kwetu kwidimba aye nabene, bwin’Efile bwaye mbwabisumanga.” (Shake 1:26) Twibalombene kwidimba su atunangushena shi, bu byatukita ingi myanda i buwa, twakula myanda i bufu, i bubi, sunga kudimba madimi, Efile mukulu t’etukitshi kintu nya. Nkinyi kilombene kwitukwasha bwa kupela kwidimba?

5 Nsaa yatwitala mu lumweno, twi kumona byatudi pasha. Nsaa y’atubadika Bible, twi kwimona byatudi munda. Bible e kwitukwasha bwatudya kwiuka kubofula na kunyinga kwetu. Atumono myanda ayitungu shi tushintuule mu ngyelo a binangu, bikitshino na ngakwilo eetu. (Badika Shake 1:23-25.) Su tweamba shi tatwi na bito, bi bukopo bwatudya kushintuluka. Byabya abitungu tufubishe Bible bwa kwitaluula kalolo. (Kwidila kwa Yeelemiya 3:40; Angai 1:5) Dingi luteko alwitukwasha bwa kumona kyatudi binyibinyi. Twi kuteka Yehowa bwa shi etutaluule na etukwashe bwa kumona bito byetu, na twibilumbuule. (Misambo 139:23, 24) Atuuku shi “Yehowa mmushikwe bikata bantu be bubi, nyi nkuku a balulame.”—Nkindji 3:32, EEM.

TWIKALE BALULAME MU KIFUKO

6. Bwakinyi abitungu ba mulume na mukashi belesheene kululama?

6 Kululama kwi na muulo ukata mu kifuko. Nsaa i mulume na mukashi abelungushena myanda patooka, abepusha bu be mu bulami na mbalombene kwikulupishena. Kukutwa kwa kululama mwiyibakishi kwi kwikala mu bipaso bi bungi. Bu kileshesho, muntu mwibakile e kubanga kulakila ungi muntu shi mukashi sunga mulume aaye, na kubanga kwiyilena naye mbufyefye, sunga kubandjila pornografi. Tala bibakwile kayimba ka misambo: “Tankyebâ kushâla na basha madimi, sunga kutambuka na bantu balamalama.” (Misambo 26:4) Su okutwa kulesha mwina dibaka nobe kululama sunga kwa mbinangu byobe, olwisha eyibakishi dyobe.

Sumbula kintu kyoso kilombene kulwisha eyibakishi dyobe kushi kunyengakana

7, 8. Mbikunyi byodya kufubisha Bible bwa kulongyesha bana muulo wa kwikala balulame?

7 Abitungu dingi bana baukye shi kululama kwi na muulo. Ba nambutwile be kufubisha Bible bwa kwibalongyesha byanka. Mu Bible mwi bileshesho bi bubi bya bantu abaadi bakutwe kululama: Akane, bafikile ngifi; Gehazi, badimbile madimi bwa kupeta makuta; na Yuudase, bayibile makuta na kunyima aaye nkupaana Yesu ku mfwalanga 30.—Yooshwa 6:17-19; 7:11-25; 2 Banfumu 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Yowano 12:6.

8 Mu Bible mwi dingi bileshesho bi bungi bi buwa, bya bantu abadi na kululama bu: Yakobo, balungwile bana baye bwabadya nkalusha makuta; Yefete na mwan’aye, abaadi balombashe mutshipo wabo kwi Efile Mukulu; na Yesu, baadi na kululama sunga mu myanda i bukopo. (Kibangilo 43:12; Bansushi 11:30-40; Yowano 18:3-11) Bino bileshesho mbilombene kukwasha bana bwabadya kuuka muulo wa kwikala balulame.

9. Kululama kwa ba nambutwile kwi kukwasha bana babo naminyi?

9 Ba nambutwile be kulongyela ku dino eyi dya kulonda dya mu Bible: “A byabya, obe kwete kulambukisha bangi, obe nabêne namu t’welambukishâ su? A mwanda kinyi oyibi, obe kwete kulambukisha’shi: ‘tanwibanga!’”? (Beena-Looma 2:21) Nsaa i ba nambutwile abakula kingi kintu kadi abakitshi kingi, bana abamonaa. Su atulungula bana betu bwabadya kwikala balulame aku namu atwe banabene tatwi balume, bana tabebipusha kalolo nya. Su bana bamona shi ba nambutwile bakwete kudimba, sunga mu tuntu tupela, abo namu ababanga kudimba. (Badika Luka 16:10.) Kadi su bana bamona shi baledi babo mbalulame, abibakwasha bwabadya nkekala ba nambutwile ba kukulupila pabakekala na babo bana.—Nkindji 22:6; Beena-Efeso 6:4.

TWIKALE BALULAME MU KAKONGYE

10. Mbikunyi byatudi balombene kwikala balulame mu myanda yatwisamba na bakwetu bena Kidishitu?

10 Abitungu dingi twikale balulame kwi bakwetu bena Kidishitu. Mu miisambo yetu y’efuku dyoso, mbibofule bwa kwipula sunga kudimbila bangi. Su atulondela bangi myanda yatushi bashinkamishe su ngya binyi, twi kulungula bantu myanda ya madimi. Bi buwa ‘tulame edimi dyetu.’ (Nkindji 10:19) Kwikala mululame takulesha shi abitungu twakule myanda yoso yatunangushena, yatuuku sunga yatudi bapushe. Sunga shi mwanda watukyebe kwakula ngwa binyibinyi, bi kwikala shi ta ngwitutale, sunga shi tabi na muulo bwa shi twiwakule. (1 Beena-Tesalonika 4:11) Bangi bantu abebingishaa pabakula bishima abitapa bantu ku mashimba na abamba shi: “Nakula nka bya binyibinyi.” Kadi atwe bafubi ba Yehowa, abitungu bishima byetu bikale misusa yoso bi buwa.—Badika Beena-Kolose 4:6.

11, 12. (a) Muntu mukite mulwisho mmulombene kulwisha myanda pa mwanda wa kukutwa kululama naminyi? (b) Nkonko kinyi ayitungu twiyipushe? (c) Mbikunyi abitungu twikale balulame mu ndumbulwilo a Yehowa?

11 Yehowa mmupe bakulu bushito bwa kukwasha kakongye. Mbibofule bwa bakulu kwitukwasha nsaa yatwibalesha kululama. Bwakinyi? Su we na maladi, wenda kwa munganga bwa shi akubukye, we kumufwamisha ingi myanda pabitale byokwete kupusha su? Su okita byabya, e nkukwasha naminyi? Mu mushindo umune, su twakita mulwisho, t’abitungu tudimbe madimi nya. Pamutwe pa byabya, abitungu twende tukalungule bakulu mulwisho wetu kushi kufwamisha kintu. (Misambo 12:2; Bikitshino 5:1-11) Kadi banda kunangushena pabitale uno mwanda: We kukita naminyi su kuuku oobe akita mulwisho? (Beena-Levi 5:1) We kwamba shi: “Su ne kuuku aaye binyibinyi, abitungu neufwamishe”? Sunga shi otentekyesha shi bakulu be kwanka bwa kumupa bukwashi abutungu bwa shi alumbuule na kunyingisha kipwano kyaye na Yehowa?—Beena-Ebelu 13:17; Shake 5:14, 15.

12 Abitungu twikale balulame mu ndumbulwilo a Yehowa nsaa yatutusha ma rapore, bu rapore ya mudimo wa bulungudi. Dingi nsaa yatuusha esaki bwa kwata mudimo wa bu mbala-mashinda sunga ungi mudimo.—Badika Nkindji 6:16-19.

13. Mbikunyi byatudi balombene kwikala balulame patukitshi myanda ya busunga na bakwetu bena Kidishitu?

13 Bakwetu bena Kidishitu tambalombene kusanga myanda ya busunga na myanda ya lulangwilo nya. Bu kileshesho, tatwibalombene kukita myanda ya busunga ku Nshibo ya Bufumu sunga mu bulungudi. Dingi, t’abitungu tudimbe bakwetu mu myanda ya busunga nya. Su bwata ba Temwe ku mudimo, ebafute makuta anwikalanga bepushene pa nsaa, na kwibalombesha ingi myanda muyile miiya y’eumbo. Bu kwibabukisha sunga kwibapa mafuku a kwikisha. (1 Timote 5:18; Shake 5:1-4) Su mbakwate ku mudimo kwi ungi Temwe, tokulupilanga shi akukitshine myanda bilekene na bangi. (Beena-Efeso 6:5-8) Kita mudimo oobe muyile byanwikalanga bepushene na kulombasha nsaa yanudi bepusheene.—2 Beena-Tesalonika 3:10.

14. Nkinyi akitungu shi bena Kidishitu bakite kumpala kwa kukita myanda ya busunga pamune?

14 Kadi twi kukita naminyi su twekala atukitshi busunga na mukwetu mulume sunga mukashi? Bino bi kwikala kufuba pamune bwa kufwimisha makuta sunga kwiyapula. Mu myanda i byabya, kwi eyi dya kulonda dya mu Bible di na muulo: Fundayi myanda yoso ku mukanda! Pabaudile mutemuki Yeelemiya kibalo, bafundjile mikanda ibidi, umune bewela kyala kwi ba tumonyi, na eyilama bwa mafuku aafiki. (Yeelemiya 32:9-12; tala dingi Kibangilo 23:16-20.) Bangi abamonaa shi su bafundjisha bakwetu mikanda, bi nka bu shi kwete kwibamona bu bantu bashi ba kukulupila. Kadi mu binyibinyi, kufunda mikanda kwi kwibakalwila ku kwikutwena, na ku bilumbu. Sunga mu myanda ya busunga, tentekyesha shi butaale bwa kakongye bwi na muulo kukila busunga boso.—1 Beena-Kodinda 6:1-8; tala Mayi a ku nfudilo 30.

TWIKALE BALULAME MU UNO NDUMBULWILO A KALA

15. Yehowa apusha naminyi pabitale kukita busunga bushi bululame?

15 Abitungu twikale balulame kwi bantu boso, mpa na kwi baaba bashi ba Temwe ba Yehowa. Kwikala balulame kwi na muulo ukata ku meso kwa Yehowa. “Kufuba na bipimo bya madimi, Yehowa mmwikushikwe bikata. Asepêla na baba abafubâ na bipimo bya binyibinyi.” (Nkindji 11:1; 20:10, 23 EEM) Mu mafuku a kala, abaadi abafubisha ke bungi bipimo mu busunga bwa kwitungulushena. Kadi bansunga bebungi abadi abayibi bantu abaadi abebaulu p’abo kwibapa tu bintu tupela kushi muyile byabekele bepushene sunga pa kwibafutshisha makuta akile bungi. Anka bu mafuku akala, lelo uno kukutwa kwa kukulama mu busunga nkupalakane. Dingi, nka bu bibadi Yehowa mushikwe kukutwa kwa kululama mu aa mafuku mpa nka na lelo mmwikushikwe.

16, 17. Myanda kinyi ya kukutwa kululama ayitungu shi tusuukye?

16 Atwe boso atufumankanaa na myanda ilombene kwitutakula mu kukutwa kululama—bu kukita mikanda bwa kukimba mufubo, y’atuusha mikanda ya mbulamatadi, sunga y’atwele mateta ku kalasa. Bantu bebungi abamonaa shi tabibubi kudimba, kukishakisha sunga kwaluula muntu bi bubi. Bino tabitukanyisha. Bible badi mupwe kutemuka shi mu mafuku a ku nfudilo kwa uno ndumbulwilo, “bantu abakeekala bekumiine’bo banabene, baasha lwabi lwa fwalanga, . . . bashikwe kii buwa.”—2 Timote 3:1-5.

17 Ingi nsaa bi kumweka bu shi bantu bakutwe kululama bakwete kobesha nshalelo mu uno ndumbulwilo. (Misambo 73:1-8) Mwina Kidishitu mmulombene kushimisha mudimo waye, be kumuyiba makuta sunga kumukitshina myanda i bubi mwanda wa kululama kwaye. Kadi kululama kwi na muulo kukila byoso byatudi balombene kushimisha. Bwakinyi?

MYABI YA KWIKALA BANTU BALULAME

18. Bwakinyi nkumo i buwa i na muulo?

18 Kwilala na nkumo ya bu muntu mululame na a kukulupila, kwi buwa, na penda bantu bapela mu uno ndumbulwilo ndjo be nayo. Atwe boso twi na mushindo wa kwikala na yaya nkumo. (Mika 7:2) Eyendo, bantu bebungi be nkusepa mwanda wa kululama kobe na nkumona bu muntu mubulakane. Kadi bangi namu abasangela kululama kobe na abakukulupila pa mwanda wa byabya. Mu nsenga ishima, ba Temwe ba Yehowa abaukibwa bu bantu balulame. Bangi bantu abakumiinaa kwata ba Temwe ku midimo yabo mwanda abauku shi mbantu balulame. Na p’ababingi bangi bantu ku midimo bwa kukutwa kululama, ba Temwe ba Yehowa abebalamaa mwanda wa kululama kwabo.

Twi balombene kutumbisha Yehowa ku bukwashi bwa mufubo wetu

19. Kululama nkutale kipwano kyobe na Yehowa naminyi?

19 Kwikala mululame mu myanda yoso akukwikasha na kondo k’eshimba ke buwa na butaale bwa mbinangu. Twi kwikala nka bu Mpoolo, bambile shi: “atuwuku’shi twi na [koondo k’eshimba] ke buwa.” (Beena-Ebelu 13:18) Kintu ki na muulo, Yehowa Nshobe sha kifulo amono na asanka byabya byokwete kwitatshisha bwa kwikala mululame.—Badika Misambo 15:1, 2; Nkindji 22:1.