Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

SHAPITRE 12

Akula “kiakia kii buwa, [kipwandjikile] kwibaka”

Akula “kiakia kii buwa, [kipwandjikile] kwibaka”

““Kishima su nkimune kii bubi takituukanga mukanwa mwenu, anka kiakia kii buwa, [kipwandjikile] kwibaka.” —BEENA-EFESO 4:29, Kilombeeno kipya 2014.

1-3. (a) Nkya buntu kinyi ki buwa kyabadi betupe kwi Yehowa? Mbikunyi byatudi balombeene kwikifubisha bi bubi? (b) Mbikunyi byatudya kufubisha kya buntu kya kwakula?

NSHE bana baudila mwan’aye nsongwalume nkinga. E na muloo ukile mwanda bapa mwan’aye kya buntu kikata. Nkinyi ki kukitshika su mwana atambusha nkinga bi bubi, asanya muntu, na kumusakula? Nshaye e kupusha naminyi?

2 Yehowa ndjo Atushaa “kya-bu-ntu kyooso kya muloo na bwedi booso bupwidikye.” (Shake 1:17) Kimune kya ku byabya bya-buntu kyadi mwitupe nyi ngobesha ya kwakula. Kya buntu kya kwakula akitukwasha bwa kuleesha bi binangu byetu na by’atupusha. Twi na ngobesha ya kwakula bintu abikwasha bantu na kwibekasha na muloo. Kadi by’atwakula mbilombeene dingi kukokosha bangi na kwibatapa ku mashimba.

3 Bishima bi na bukome bukile, na Yehowa etulongyesha byatudya kufubisha kyakya kya buntu kya kwakula kalolo. Etulungula shi: “Kishima su nkimune kii bubi takituukanga mukanwa mwenu, anka kiakia kii buwa, [kipwandjikile] kwibaka mupuunda lukalo, bwa’shi kitwadile baaba abekipusha buuntu [bw’Efile Mukulu].” (Beena-Efeso 4:29) Tubande kutaluula byatudya kufubisha kya buntu kyetu kya kw’Efile Mukulu mu mushindo ulombene kumusankisha na kunyingisha bangi.

DIMUKA MU NGAKWILO OOBE

4, 5. Nkinyi kyatudi balombene kulongyela pabitale bukome bwa mayi a mu nkindji ya mu Bible?

4 Bishima bi na bukome, byabya, abitungu tunangushene kalolo ku by’atwakula na kipaso ky’atwibyakula. Mukanda wa Nkindji 15:4 (EEM) auleesha shi: “Edimi dya kalolo di bu mutshi aupanaa mûwa. Di bubi namu aditshokola kyoko.” Anka bu mutshi wi buwa, autushaa mutaala, bishima bi bubwa abitaadishaa eshimba. Kadi, bishima bi bubi abitapaa bangi na kwibenyongosha.—Nkindji 18:21.

Ngakwilo e buwa anyingishaa

5 Mukanda wa Nkindji 12:18 awamba shi: “bishima bya bwakulakule mbilombene kutapa muntu bu lupete lwa ngoshi.” (Ñono na Malango.) Bishima mbilombene kutapa kwishimba na kutshiba kipwano. Pangi we kutentekyesha pabaadi muntu mukwakule bishima bi bubi bibaadi bikutape kwishimba ngofu. Anka, mukanda wa nkindji autungunuka shi: “Kwakula kwa sha binangu namu akupâshanâ.” Bishima bi buwa mbilombene kupâsha eshimba ditapikye na kulumbula bukuuku bwikele butshibikye mwanda wa kukutwa kwipushena. (Badika Nkindji 16:24, Ñono na Malango.) Su twatentekyesha shi, bishima byetu mbilombene kutapa bangi, abitungu twibifubishe kalolo.

6. Bwakinyi mbilombeene kwikala bukopo bwa kutaluula ngakwilo eetu kalolo?

6 Kangi kabingilo katudya kwikala na budimu mu ngakwilo nka shi, twi bakutwe kupwidika. “Eshimba dya muntu nditadiile ku bubi,” na bishima byetu abileesha bi mwishimba dyetu. (Kibangilo 8:21; Luka 6:45) Mbilombeene kwikala bukopo bwa kutaluula ngakwilo eetu kalolo. (Badika Shake 3:2-4.) Kadi abitungu twitatshishe bwa kulumbuula bishima byatulungula bangi.

7, 8. Ngakwilo eetu mulombene kulwisha kipwano kyetu na Yehowa naminyi?

7 Abitungu dingi twikale badimukye mu ngakwilo eetu mwanda, atukayimuka kumpala kwa Yehowa bwa by’atwakula na mushindo w’atwibyakula. Mukanda wa Shake 1:26 awamba shi: “Su muntu eeamba shi nee muntw’Efile, kushii kulama ludimi lwaye, . . . kwete kwidimba aye nabeene, bwin’Efile bwaye mbwa bisumanga.” Kishima kyabadi baluule bu “bisumanga” nkilombeene kupatuula dingi “kishii bukwashi.” (1 Beena-Kodinda 15:17) Su t’atutaluula kalolo ngakwilo eetu twi balombeene kulwisha kipwano kyetu na Yehowa.—Shake 3:8-10.

8 Binyibinyi, twi na tubingilo twi buwa twa kutaluula ky’atwakula na kipaso ky’atwikyakula. Bwa kufubisha kyabuntu kyetu kya kwakula mu kipaso akisankisha Yehowa, abitungu tuukye myanda yatusha kwakula.

BISHIMA BYATUSHA KWAKULA

9, 10. (a) Bantu be bungi lelo uno be na ngakwilo e naminyi? (b) Bwakinyi tatukumiina kwakula myanda i butete?

9 Lelo uno bantu bakwete kufubisha ngakwilo a myanda i butete ngofu. Bantu be bungi abamonaa shi, bwa shi bebapushe abitungu kwakula na kutshipa na kufubisha bishima bi bubi. Bantu abasepeshaa bantu, abafubishaa bishima bi bubi na bi butete bwa kusepesha. Anka, Mpoolo mutumibwa bambile shi: “Pelayi n’anwe namu bino bintu bioso: nsungu, bukyelo, [bubi], bishima bya kukaana, bishima bi buufu abitukila kukanwa kwenu.” (Beena-Kolose 3:8, Kilombeeno kipya 2014) Bakwile dingi shi: “Su mbutete bukampanda . . . tabitemunwanga suu munkatshi” mwa bena Kidishitu.—Beena-Efeso 5:3, 4.

10 Bishima bi butete tabisankishaa Yehowa na baaba bamufule. Bi butete. Mu Bible, “myanda i butete” i munkatshi mwa “bikitshino bya [mbidi].” (Beena-Ngalatea 5:19-21) “Myanda ibutete” ngilombene kufwisha milwisho ikata ilekenelekene, dingi mwanda umune wi butete wi kutwala ku ingi myanda i butete i bungi. Su muntu ekala na kyubishi kya kwakula myanda i butete na apela kwimika, byabya abilesha shi mmulombene kutushibwa mu kakongye.—2 Beena-Kodinda 12:21; Beena-Efeso 4:19; tala Mayi a ku nfudilo 23.

11, 12. (a) Twipu nkinyi? (b) Bwakinyi tabibuwa kudimbiila muntu mwanda?

11 Abitungu tusukye twipu. Muntu ese akuminaa kwiuka myanda ya bangi bantu na kwiyilungula ba kuuku na bena kifuko naye. Sunga mu siekele a kumpala, Bena Kidishitu abaadi abakumiina kuuka bi nshalelo a bakwabo bena Kidishitu na kukimba bya kwibakwasha. (Beena-Efeso 6:21, 22; Beena-Kolose 4:8, 9) Kadi mbibofule bwatudya kubanga kwipula bangi. Su twatungunuka na kwipula bangi twi kwakula myanda ya madimi, sunga yatushi balombene kulungula bangi bantu. Su twakutwa kudimuka, miisambo ya bisumanga i kwitutakula mu kufunda sunga kudimbiila muntu madimi. Bafadisee abadi badimbiile Yesu pababadi bamufunde bwa myanda yashibadi mukite. (Mateo 9:32-34; 12:22-24) Kudimbiila muntu madimi akulwisha nkumo yaye, akufishaa bantu mu kutontoola na ku twinyongoshi, dingi akulwishaa kipwano.—Nkindji 26:20.

12 Yehowa akumiina shi tufubishe bishima byetu bwa kukwasha na kunyingisha bangi, na kupela kwikasha ba kuuku betu bu beshikwanyi. Yehowa mmushikwe baaba “[abasanga] bena muntu.” (Nkindji 6:16-19, EEM) Satana Dyabulu nyi sha madimi a kumpala, baadi mudimbiile Yehowa. (Kibafumbwilwe 12:9, 10) Lelo uno bantu be bungi be na kipikwa kya kwidimbishena madimi. Kadi, byabya tabya kikitshika mu kakongye ka bena Kidishitu nya. (Beena-Ngalatea 5:19-21) Byabya abitungu twikale badimukye pabitale byatwakula na kunangushena kumpala kwa kwibyakula. Kumpala kwa kulungula muntu mwanda wa ungi muntu, banda kwiyipusha shi: ‘Bino byankyebe kwakula mbya binyibinyi? Bi buwa? Abikwasha su? Ne kukumiina shi muntu sha mwanda wangakula eupushe? Ne kupusha naminyi su ungi muntu akula bino bwande?’—Badika 1 Beena-Tesalonika 4:11.

13, 14. (a) Bishima bi bubi bi kukita bangi naminyi? (b) Kukaana mulomo nkinyi? Bwakinyi bena Kidishitu tambalombene kukaa bangi mulomo?

13 Ingi nsaa, atwe boso atwakula myanda yatwitopekaa kunyima. Anka tatukumina kwikala na kyubishi kya kwipulanga bangi sunga kwakula bishima bi bubi sunga bya bukyelo. Bishima bi bubi tabi na mbalo mu nshalelo etu nya. Mpoolo mutumibwa bakwile shi: “Bingai kwanudi kinyongwa kya kwishimba, bukyelo na nsungu, nulekye kubwela na kukaana mulomo.” (Beena-Efeso 4:31) Mu ingi Bible mbaluule “bishima bibubi” bu “bishima bya bukyelo,” “bishima abitapana,” “bishima bya kukaana mulomo.” Bishima bi bubi abipwiya bantu kinemo na kwibayisha milongo. Bana abatapikaa kwishimba bukidibukidi, byabya abitungu tudimukye bwa kupela kwibakula bishima abibatapa.—Beena-Kolose 3:21.

14 Bible etudimusha pabitale bishima bi bubi bukile bu—kukaana. Kukaana mulomo nkwakushena na kepatshila ka kutapa bangi ku mashimba. Bikwikala kinyongwa kikata su muntu akitshina mwina dibaka naye sunga mwan’aye byabya! Eyendo, muntu shakyebe kuleka kukaana mulomo, mmulombene kutuushibwa mu kakongye. (1 Beena-Kodinda 5:11-13; 6:9, 10) Anka bu byatubakatuka mu kwibilonga, su twakula, bishima bi butete, bya madimi, bishi bya kalolo, twi kulwisha kipwano kyetu na Yehowa mpa na bangi bantu.

NGAKWILO A KWIBAKA

15. Ngakwilo a mushindo kinyi anyingishaa kipwano?

15 Mbikunyi byatudya kufubisha kya buntu kyetu kya kwakula mu kipaso akikumiina Yehowa? Sunga shi Bible takwete kwitulungula kyatudya kwakula na kyatusha kwakula, kwete kwitulungu bwa kwakula “anka kyakya kii buwa, [kipwandjikile] kwibaka.” (Beena-Efeso 4:29) Ngakwilo ayibaka, mmwikale selele, nga kalolo na a binyibinyi. Yehowa akumiina shi tufubishe bishima bwa kunyingisha na kukwasha bangi. Bino bi kwikala bukopo. Kwakula bishima bi buwa akutekaa kwitatshisha ngofu pe kwakula bishima bya bukyelo na by’etombo. (Tite 2:8) Tubande kwakwila byatudi balombene kunyingisha bangi na ngakwilo eetu.

16, 17. (a) Bwakiknyi abitungu tutumbule bangi? (b) Nnanyi atudi balombene kutumbula?

16 Yehowa na Yesu abatumbulaa bantu. Abitungu twibambule. (Mateo 3:17; 25:19-23; Yowano 1:47) Bwa kutumbula muntu mu kipaso akimunyingisha, abitungu kumupasukila na kwitatshisha bwaye. Mukanda wa Nkindji 15:23 awamba shi: “Kwalula myanda ilombane pa kipindji kyâyo namu kwibuwa bwi mo.” Nsaa ayitutumbula muntu sunga yasangala na mudimo wi bukopo watubakitshi abitunyingishaa.—Badika Mateo 7:12; tala Mayi a ku nfudilo 27.

17 Su wekala na kyubishi kya kutala bi buwa bi mwi bangi, binkwikela bibofule bwa kutumbula muntu n’eshimba dimune. Bu kileshesho, pangi bomono muntu akitaa miisambo kalolo mu kakongye sunga etatshishaa bwa kwaluula mu bisangilo. Nsongwa e kwikala mulungule bya binyibinyi ku kalasa, sunga shi muntu mununu atukaa mu bulungudi misusa yoso. Pangi abekalanga na lukalo lwa bishima byobe bya kwibatumbula nabyo. Dingi bi na muulo ukata bwa mulume kulugula mukashi aye shi mumufule na amusankilaa. (Nkindji 31:10, 28) Anka bu mitshi ayikalaa lukalo n’etaata na mema, bantu namu abakuminaa bebasankila. Abisankishaa bikishekishe bana. Kimba mishindo yoso ayimweka bwa kwibatumbula bwa ngikashi yabo i buwa na kwitatshisha kwabo. Kwibatumbula kwi kwibapa bukome, be kunyisha kwitatshisha bwa kukita myanda i buwa.

Twi kunyingisha bangi na myanda yatwakula na kipaso kyatwiyakula

18, 19. Bwakinyi abitungu tukite mwetu moso bwa kunyingisha na kusamba bangi? Mbikunyi byatudi balombene kwibikita?

18 Nsaa y’atunyingisha bangi atwambula kileshesho kya Yehowa. Etashishaa bikata bwa baba “bashadile” na baba “bapombolokye.” (Yeeshaya 57:15) Yehowa akumiina shi “twikankankamishene muntu na mwinaye” na ‘kusamba baaba benyongole ku mashimba.’ (1 Beena-Tesalonika 5:11, 14 Kilombeeno kipya 2014) Nsaa yatukitshi byabya, etumono na asangala bwa kwitatshisha kwetu.

19 We kumona muntu mu kakongye mubofule sunga mwinyongole. Nkinyi kyodya kwakula bwa kumukwasha? Pangi twe kupudisha mwanda waye nya, kadi we kukita byashi muntu amone shi okwete kumupasukila. Bu kileshesho, we mulombene kukisha naye nsaa pamune. We kumunyingisha na kifundwe kya mu Bible sunga kwela naye luteko pamune. (Misambo 34:18; Mateo 10:29-31) Bantu be byabya, ebashinkamiishe shi bakwabo bena Kidishitu ba mu kakongye mbebafule. (1 Beena-Kodinda 12:12-26; Shake 5:14, 15) Esambe nabo mu kipaso akilesha shi we mushinkamishe shi myanda yw’akula ngya binyibinyi.—Badika Nkindji 12:25.

20, 21. Nkinyi akitakulaa bantu bwa kukumiina elango kushi lukalakashi?

20 Atunyingisha dingi bangi nsaa yatwibapa malango e buwa. Bu byatudi bantu bakutwe kupwidika, twi na lukalo lwa kupeta malango nsaa na nsaa. Nkindji 19:20 amba shi: ‘Teemesha elango, kumiina dinyoka bwa’shi, ku mfudiilo, wekale na binangu.’ T’anka penda bakulu ndjo abatuushaa malango nya. Ba nambutwile be na kya kupa bana babo malango. (Beena-Efeso 6:4) Bakwetu bakashi namu mbalombene kwipeshena malango e buwa. (Tite 2:3-5) Bu byatudi befulene na bakwetu, abitungu twikale bashinkamishe shi malango atukwete kwibapa taakwete kwibakalakasha ku mashimba nya. Nkinyi kilombene kwitukwasha?

21 Pangi otentekyesha muntu baadi mukupe elango di buwa dibodi mukumiine kushi lukalakashi. Nkinyi kibaadi kiikashe dyadya elango bu di buwa? Pangi bomwene shi yawa muntu baadi akupasukila. Sunga shi, pangi baadi akula na kalolo na kifulo. (Beena-Kolose 4:6) Pangi elango dyaye dibaadi adikatukila mu Bible. (2 Timote 3:16) Byatutemuna kifundwe sunga kukutwa kwikitemuna, abitungu elango dyoso dyatupa muntu, ditukile mu Bible. Muntu su ngumune ta mulombene kutakula bangi bwa kulonda mweneno aaye sunga kufubisha bifundwe bi bubi bwa kukwatshishena mweneno aaye. Kutentekyesha kipaso kibaabadi bakupe elango, kwi nkukwasha nsaa yolanga bangi.

22. Mbikunyi byokumina kufubisha kya buntu kyobe kya kwakula?

22 Kwikala na ngobesha ya kwakula, nkyabuntu akifiki kwi Efile Mukulu. Abitungu kifulo kyetu bw’Efile Mukulu kitutakule bwa kufubisha kyakya kya buntu kalolo. Tentekyesha shi bishima bi na bukome bwa kulwisha sunga kwibaka. Byabya, tukiteyi mwetu moso bwa kufubisha bishima bwa kunyingisha bangi.