Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

SHAPITRE 9

“Sûkai lusandji!”

“Sûkai lusandji!”

“Byabya, yipaayi munda mwenu byoso bya pa nsenga, lusandji, bintu bi butete, malaka e bubi a lusandji, na lwabi, alo lwi bu kulangwila kwa ma nkishi.”—BEENA-KOLOSE 3:5, NWT.

1, 2. Mbikunyi bibaadi Balaame mukimbe bya kupambusha mwilo wa Yehowa?

MULOBI umune bende mbalo yakuminaa kuloba bwadya kukwata mishipa yakumina. Bata kinunwa bekitungu ku ndobo, bamwele mu mema. Batengyela na lwishinko loso, na mushipa ubaminyi ndobo, basakika ndombo mu ngyoyô ya mushipa na beukwata.

2 Mu mushindo umune, bantu mbalombene kukwatshibwa nka byabya. Bu kileshesho, beena Isaleele abaadi pepi na kutwela mu Nsenga ya Mulayilo, pababaadi mu Kipya kya Moabe. Nfumu a mu Moabe balayile mwana mulume abetamina bu Balaame bwa kumupa makuta e bungi su eela Isaleele mulwaa. Mususa umune, Balaame bakimbile kipaso kya shi bena Isaleele belwishishe’bo banabene. Basangwile kinunwa na mayele oso. Aye nkutuma ba nsongwakashi ba mu Moabe kwi beena Isaleele bwa kwibapambusha.—Mbadiko 22:1-7; 31:15, 16; Kibafumbwilwe 2:14.

3. Mbikunyi bibaadi beena Isaleele bakwatshikye ku kinunwa kya Balaame?

3 Kinunwa kya Balaame kibaadi kyobeshe su? Oolo. Binunu bya bana balume ba beena Isaleele, ababangile “kutambuka naa nsongwakashi ya bena-Moabe.” Ababangile dingi kulangwila b’efile ba madimi, mpa n’efile e butete a lusandji, Baale a ku Peore. Pamwanda wa byabya beena Isaleele 24 000 abafwile pepi na kutwela mu Nsenga ya Mulayilo.—Mbadiko 25:1-9.

4. Bwakinyi bantu binunu ba mu Isaleele abaadi batambukye lusandji?

4 Bwakinyi beena Isaleele be bungi abaadi bakwatshikye ku mayele a Balaame? Abaadi batule binangu byabo penda mu kwisangasha, abo nkuluba byoso bibabadi bebakitshine kwi Yehowa. Beena Isaleele abaadi na tubingilo twi bungi twa kushaala na lulamato kwi Efile Mukulu. Baadi mwibatushe mu bupika mu Ejiipitu, ebadiisha mu kabaaka, aye nkwibafisha kalolo pepi na Nsenga ya Mulayilo kushi’bo kupeta masaku. (Beena-Ebelu 3:12) Anka, abaadi bebaponeshe mu kutambuka lusandji. Mpoolo mutumbiwa bafundjile shi: “Tatukitanga lukyebanokyebano nya, bu bangi ba munkatshi mw’abo babakitshiine lukyebanokyebano, na babapone.”—1 Beena-Kodinda 10:8, Kilombeeno kipya 2014.

5, 6. Mwanda ubaadi ukitshikye mu Kipya kya Moabe awitulongyesha kinyi?

5 Nsenga ipya tayidi pepi ngofu. Mu kipaso kampanda, twi pepi na Nsenga ya Mulayilo nka bu bibaadi beena Isaleele. (1 Beena-Kodinda 10:11) Bantu ba mu uno ndumbulwilo atudi, mbafule lusandji nka bu bena Moabe. Kino kifulo kyabo kya lusandji, ki kwikala na bukitshishi kwi mwilo wa Yehowa. Nyi bwakinyi, kinunwa kyabakwete kufubisha ngofu kwi Diabulu nyi lusandji.—Mbadiko 25:6, 14; 2 Beena-Kodinda 2:11; Yunda 4.

6 Eyipushe shi, ‘nakumiina kwisangasha bwa kapindji kapela, su nakumiina kwikala na muwa wa loso na muloo mu nsenga ipya?’ Tomono shi abitungu kwitatshisha ngofu bwa kukookyela mwiya wa Yehowa awamba shi: “Sûkai lusandji”?—1 Beena-Kodinda 6:18, EEM.

LUSANDJI NKINYI?

7, 8. Lusandji nkinyi? Bwakinyi ta mwanda wa kubepula?

7 Lelo uno, bantu be bungi be na binangu bi bubi, na bakwete kwipaa miiya y’Efile Mukulu pabitale kwifikena pepi kwa mulume na mukashi. Mu Bible, lusandji alulesha kwifikena pepi kwa bantu bashi beyibakishene muyile abyamba Bifundwe. Ndutale dingi kwifikena pepi kwa mulume na mulume, mukashi na mukashi mpa na kwa muntu na nyema. Bino mbitale dingi kwikyebena mukanwa, kunyima, sunga kufina bipindji bya mbidi bya buufu bya ungi muntu na lukalo lwa kwibwesha malaka a lusandji.—Tala Mayi a ku nfudilo 23.

8 Bible alesha patoka shi su muntu atungunuka na kutambuka lusandji, te na mbalo mu kakongye nya. (1 Beena-Kodinda 6:9; Kibafumbwilwe 22:15) Dingi, muntu akitshi myanda i butete ashimisha kinemo kyaye, na bangi bantu t’abamumono bu muntu a kukulupila nya. Kutambuka lusandji kwi na nkalakashi i bungi, bu kwikala na kondo k’eshimba akakutopeka, eyimi dyoshotengyelanga, bilumbu mwiyibakishi, mikumbo mpa na lufu. (Badika Beena-Ngalatea 6:7, 8.) Su muntu abanda kwela binangu ku kilombene kumufwishila lusandji, pangi ta mulombene kukumina kwilutambuka nya. Anka, ke bungi muntu abangaa kutuula binangu byaye penda mu kupudisha malaka aaye nsaa y’ele etabula dya kumpala adimufisha mu kutambuka lusandji. Dyadya etabula, nyi nkubandjila pornografi.

ETABULA DYA KUMPALA—PORNOGRAFI

9. Bwakinyi pornografi e masaku?

9 Pornografi e kwanka bwa kwibwesha malaka a kutambuka lusandji. Lelo uno, pornografi e mbalo yoso—mu ma jurnale, mu mikanda, mu mizike, ku télévision, mpa na ku Internete. Bantu be bungi abamonaa shi pornografi te na masaku, aku namu e na masaku akata. E kwikasha muntu ku bupika bwa lusandji, na kutamisha malaka e bubi mwishimba dyaye. Su muntu bepaana mu kubandjila pornografi, batwele mwishinda adimufisha ku bintu bu, kipikwa kya kufinafina bipindji bya mbidi bya buufu, bilumbu mu dibaka, mpa na kutshiba kwa dibaka.—Beena-Looma 1:24-27; Beena-Efeso 4:19; tala Mayi a ku nfudilo 24.

Abitungu kwikala mudimukye nsaa yofubisha Internete

10. Eyi dya kulonda di mu Shake 1:14, 15, di kwitukwasha naminyi bwa kusuuka myanda i butete?

10 Bi na muulo bwa shi tuwukye bilombene kwitukaka myanda i butete. Pusha dino elango di mu Shake 1:14, 15: “Ooso muntu atompiibwa kwi lwabi lwaye aye nabeene alumukaka, dingi lumwobeshe. Lwalwa lwabi palwimita, alutaanda milwisho, milwisho naamu paayitama aitanda lufu.” Byabya su binangu bi bubi bibatwele moodi, ebikatushe bukidi. Su meso obe amona kifwatulo ki bubi mu masaku, kumba meso mususa umune! Funga ordinatere, sunga kushintuula byobandjilanga ku TV. Totadilanga malaka e bubi mu muwa obe. Su twe mukite byabya, malaka obe e bubi aatama na kwikala na bukome boshi na bya kwiemika dingi.—Badika Mateo 5:29, 30.

11. Yehowa e kwitukwasha naminyi patudi na binangu bi bubi?

11 Yehowa etuuku kalolo kwitukila atwe banabene. Auku byatudi bakutwe kupwidika. Anka auku shi twi balombene kukambila malaka e bubi. Yehowa etulungula shi: “Byabya, yipaayi munda mwenu byoso bya pa nsenga, lusandji, bintu bi butete, malaka e bubi a lusandji, na lwabi, alo lwi bu kulangwila kwa ma nkishi.” (Beena-Kolose 3:5, NWT) Sunga byekala’shi ta mbibofule, Yehowa e na lwishinko kwatudi na etukwasha. (Misambo 68:19) Ungi mukwetu nsongwalume baadi mwipane mu kubandjilanga pornografi na kufinafina bipindji bya mbidi bya buufu. Bakuuku baye ku kalasa abaadi abamono shi, kukita bino nkimune kya ku bintu abikitaa bantu abende na kukula, anka bambile shi: “Bibalwishishe kondo kande k’eshimba, na nadi mukakibwe ku nshalelo a kukitanga myanda i butete.” Bamwene shi abitungu atalule malaka aaye, na ku bukwashi bwa Yehowa batshibile kyakya kyubishi. Su we na binangu bi bubi, teka Yehowa akupe “bukome bushi bwa kupwandikisha nabo kintu” bwa shi olame binangu byobe bi buwa.—2 Beena-Kodinda 4:7; 1 Beena-Kodinda 9:27.

12. Bwakinyi abitungu ‘tulame mashimba etu’?

12 Salomone bafundjile shi: “Olame eshimba dyobe kukila bintu byoso, mwanda nyi amutûkâ nsulo ya mûwa.” (Nkindji 4:23, EEM.) “Eshimba” dyetu nyi mbumuntu bwetu bufwame, abitumonaa Yehowa. Bintu byatubandjila bi kwikala na bukitshishi bwi bukopo kwatudi. Yoobo muntu sha kululama bambile shi: “Naadi mudye kipwano na meeso ande, kya kuleka kushimika meeso kwi nsongwakashi.” (Yoobo 31:1) Anka bu Yoobo, abitungu tudimukye pabitale bintu byatubandjila na byatwelela binangu. Na atutekye bu bibatekyele mufundji a misambo shi: “Nkâshe meso ku bintu bya bisumanga.”—Misambo 119:37, EEM.

KITSHIBILO KIBUBI KYA DINA

13. Dina basangwile balole be naminyi?

13 Ba kuuku betu mbalombene kwikala na bukitshishi bwi bukopo, bwi buwa sunga bwi bubi kwatudi. Su bosangula bakuuku abanemeka miiya y’Efile Mukulu, abakukwasha bwa kwiyinemaka. (Nkindji 13:20; badika 1 Beena-Kodinda 15:33.) Atumono muulo wi nao kusangula kwa bakuuku ku kileshesho kya Dina. Baadi umune a ku bana bakashi ba Yakobo, byabya baadi mukudile mu kifuko kya balangwidi ba Yehowa. Dina tabaadi akitshi myanda i butete nya, anka baadi na ba lole, ba nsongwakashi ba mu Kanaana bashibaadi abalangwila Yehowa. Beena Kanaana abaadi na mweneno mwilekene na a mwilo w’Efile Mukulu pabitale kwifikena pepi kwa mulume na mukashi, na abaadi bende nkumo mu kutambuka kwa lusandji. (Beena-Leevi 18:6-25) Pabaadi Dina na balole baye, bafumankene na nsongwalume a mu Kanana abetamina bu Shekeme, baadi mumulakile. Shekeme babaadi abamwata bu ‘munemekibwe kukila ba nsongwalume boso’ ba mu kifuko kyabo. Anka tabadi mufule Yehowa nya.—Kibangilo 34:18, 19, EEM.

14. Mwanda kinyi ubaadi ukitshikile Dina?

14 Shekeme bakitshine kyakya kibaadi na kyubishi kya kukita, na kibaadi buwa ku meso kwaye. Bu bibaadi alakila Dina, “bamutentwile” na “baladile naye [pa bukopo].” (Badika Kibangilo 34:1-4.) Kino kibeshi kibatandjile myanda ibaadi ifwishe nkalakashi kwi Dina na kifuko kyaye kishima.—Kibangilo 34:7, 25-31; Beena-Ngalatea 6:7, 8.

15, 16. Twi kupeta binangu naminyi?

15 T’abitungu nka shi tukite bilema bi mumune na bibakitshine Dina bwa kushinguula shi, miiya ya Yehowa i kwanka bwa buwa bwetu nya. “Su otemba na basha binangu, obe namu okekala n’abyo. Anka su otemba na balôtakane, okamono malwa.” (Nkindji 13:20, EEM) Ata kitshibilo kya kushinguula ‘eshinda dyoso dya kyakya kibuwa’ na tokefwishila makyenga a bisumanga.—Nkindji 2:6-9; Misambo 1:1-3.

16 Atupete binangu nsaa y’atulongo Eyi dy’Efile Mukulu, yatumutekye kumpala kwa kwata bitshibilo, na kulonda malango a mpika a kishima na mupatulukye. (Mateo 24:45; Shake 1:5) Ouku kalolo shi, atwe boso twi bena kubofula na bakutwe kupwidika. (Yeelemiya 17:9) Kadi wekukita naminyi su muntu akudimusha shi, we mu masaku a kutambuka lusandji? We kufiita munda, su we kukumina elango na kwiyisha koso?—2 Banfumu 22:18, 19.

17. Tusha kileshesho akilesha bilombene kwitukwasha elango dya mwina Kidishitu netu.

17 Banda kutala kino kileshesho. Mukwetu mukashi e ku mudimo, ungi mwana mulume babanga kumukitshina tu myanda nka twibuwa na kumwitamina bwabadya kwenda mbalo kampanda bubidi bwabo. Yawa mwana mulume ta mufubi a Yehowa, kadi amweneka bu e buwa na sha kalolo. Ungi mukwetu mukashi bebamono bubidi bwabo, kunyima badimusha mukwetu mukashi pabitale wawa mwanda. Yawa ababadimusha e kukita kinyi? E kwibingisha, su e kumona dyadya elango bu dya binangu? Mukwetu mukashi mukumbene kufula Yehowa na kukumiina kukita bi buwa. Kadi su enda na yawa mwana mulume, twi kwamba shi ‘kwete kusuuka lusandji’ su ‘kwete kwikulupila’?—Nkindji 22:3; 28:26; Mateo 6:13; 26:41.

LONGYELA KU KILESHESHO KYA YOOSEFE

18, 19. Patuula bibaadi Yoosefe musukye lusandji.

18 Pabaadi kii nsongwalume, Yoosefe baadi mbupika mu Ejiipitu. Efuku dyoso mukashi a nfumwaye baadi amutekye shi alale naye, anka Yoosefe baadi auku shi kukita byabya kwi bubi. Yoosefe baadi mufule Yehowa na baadi akumiina kumusankisha. Nyi bwakinyi baadi apele nsaa yoso ibaadi ayikyebe kumuponesha yawa mwana mukashi. Bu bibaadi mpika, tabaadi na mushindo wa kukatuka kwa nfumwaye nya. Dingi efuku, pabatompele mukashi a nfumwaye kumukwata bwa shi alale naye pa bukopo, basukile aye “nkutuuka mu nshibo.”—Badika Kibangilo 39:7-12.

19 Wawa mwanda ubadya kukidika bingi su Yoosefe baadi atulu binangu byaye ku myanda i butete, sunga kwelela yawa mwana mukashi binangu bi bubi. Anka kipwano kya Yoosefe na Yehowa kibaadi na muulo ukata kwadi kukila kingi kintu kyoso. Balungwile mukashi’shi: “Nfumwami . . . taamuntoshe kukuma ku kintu su nkimune, kukaasha obe, mwikale mukashi aaye. Mbii kunyi byandi mulombeene kukita bubi bwi buno bukata, na kulwishil’Efile Mukulu?”—Kibangilo 39:8, 9.

20. Atuuku naminyi shi Yoosefe baadi asankisha Yehowa?

20 Sunga mbibaadi Yoosefe kula na kwabo mpa na kifuko kyaaye, baadi nka na lulamato kwi Efile Mukulu, na Yehowa baadi mumwelele myabi. (Kibangilo 41:39-49) Lulamato lwa Yoosefe lubaadi lusangashe Yehowa ngofu. (Nkindji 27:11) Kukambila lusandji nkulombene kwikala bukopo. Anka tentekyesha bino bishima: “Anwe bafule Yehowa, shikwai bubi! Alamâ myuwa ya baba bashimête mwadi na kwibapâsha kwi babi.”—Misambo 97:10, EEM.

21. Ungi mukwetu nsongwalume baadi mwambule Yoosefe naminyi?

21 Kwifuku dyoso, bafubi ba Yehowa bakwete kulesha na mashimba anyingye shi, ‘mbashikwe bubi’ na ‘mbafule buwa.’ (Amose 5:15) Sunga wekala na bipwa bungi kinyi, we mulombene kushaala na lulamato kwi Yehowa. Lukumino lwa ungi mukwetu nsongwalume, lubaadi lutompibwe ku kalasa. Ungi nsongwakashi bamulungwile shi, amukwashe mu makumi kunyima atambukye naye lusandji. Uno mukwetu bakitshine kinyi? Bakitshine nka bu Yoosefe. Amba shi: “Napelele mususa umune. Pa kulama kululama kwande, ne mulame kinemo kyande.” “Kusepeela kwa kapindji kapeela” koso akutukila mu kutambuka lusandji, akufwishaa nkalakashi ikile bungi na twinyongoshi. (Beena-Ebelu 11:25) Kukookyela Yehowa akufwishaa muloo wa ikalaika.—Nkindji 10:22.

KUMIINA BUKWASHI BWA YEHOWA

22, 23. Yehowa e kwitukwasha naminyi sunga twakita mulwisho ukata?

22 Satana e kufubisha lusandji bwa kwitukwata, na bino mbilombene kwikala bu lukalakashi lukile bukopo. Binangu bi bubi abitufwilaa boso nsaa na nsaa. (Beena-Looma 7:21-25) Yehowa auku byanka na atentekyesha shi “twi lufufi.” (Misambo 103:14) Byabya, mbilombene kukitshika naminyi su mwina Kidishitu akita mulwisho ukata wa kutambuka lusandji? Kwaye kubapu su? Nya. Su yawa muntu elanga kwishimba binyibinyi, Yehowa amukwasha. Efile Mukulu akumiinaa kufwidishena “lusa.”—Misambo 86:5; Shake 5:16; badika Nkindji 28:13.

23 Yehowa mwitupe dingi “bantu [bekale] bya buntu”—bakulu basha kifulo abetatshisha bwetu. (Beena-Efeso 4:8, 12; Shake 5:14, 15) Mmutule bakulu bwabadya kwitukwasha bwa shi tulumbuule kipwano kyetu naaye.—Nkindji 15:32.

FUBISHA “TUDINGI”

24, 25. Mbikunyi bilombene nkukwasha “tudingi” bwa kusuuka lusandji?

24 Bwa kwata bitshibilo bi buwa, abitungu tushinguule bukwashi bwatupetela ku miiya ya Yehowa. T’atukumiina kwikala bu yawa nsongwalume abadi baleshe mu mukanda wa Nkindji 7:6-23. Baadi mukutwe ‘tudingi,’ nyi bwakinyi baadi mukwatshikye ku kinunwa kya lusandji. Tudingi ntwilekene na kinangu. Su twekala na binangu bi buwa, atulesha shi atutompo kupusha bi mmweneno a Efile Mukulu na kumutumikila mu muwa wetu. Tentekyesha ano mayi a binangu aamba shi: “Su oiyi bya kupatuluka, wekimbila kâ. Su wekala na lushingulwilo, byabya okekala na mwabi.”—Nkindji 19:8, EEM.

25 We mushinkamishe binyibinyi shi miiya ya Yehowa ngilulame su? We mukumiine binyibinyi shi kwiyilonda akukupa muloo su? (Misambo 19:7-10; Yeeshaya 48:17, 18) Su t’okumina byabya, tentekyesha bintu byoso bi buwa byabadi bakukitshine kwi Yehowa. “Tompa wemwene Yehowa byadi buwa.” (Misambo 34:8, NWT.) Okamono shi mukwenda na kukita byabya, okabanga kufula Efile Mukulu. Fula byabya byadi mufule, na oshikwe byabya byadi mushikwe. Uusha binangu bi buwa mu mutwe mobe—bintu bya binyibinyi, bilulame, bilombene kufudibwa na kunemekibwa. (Beena-Fidipe 4:8, 9) Twi kwikala bu Yoosefe, bapetele bukwashi ku binangu bya Yehowa.—Yeeshaya 64:8.

26. Nkinyi kyatukatalula mu shapitre ayilondo?

26 Sunga wekala bukupi sunga mwibakile, Yehowa akumina shi wekale na muloo mu muwa obe. Shapitre ibidi ayilondo, i na myanda ilombene kwitukwasha bwa koobesha mu dibaka dyetu.