1. Nkunyi kutukile ngobesha yetu ya kuakula?

 NGOBESHA yetu ya kuakula nkia buntu akifiki kui Efile Mukulu etu sha kifulo. Kunyima kuabo ku mupanga bu muntu a kumpala, Adame baadi mulombene kufubisha bishima bua kuisamba na Nshaye e muiyilu. Baadi dingi mulombene kutamisha ngakuilo aaye pa kubunga bishima bipia. Adame badi mufubishe ino ngobesha bua kulombasha mudimo waye wa kuudika nyema yoso mashina. (Kib. 2:19) Na baadi na muloo nsaa ibesambile bua musango wa kumpala na mungi muntu mukashi aaye e buwa, Eva!​—Kib. 2:22, 23.

2. Mushindo kinyi ubabadi bafubishe ngakuilo e bubi kubanga kala mpa na lelo uno?

² Mu mafuku apeela, kia buntu kia kuakula babaadi bekifubishe mu mushindo wi bubi. Satana Diabulu badimbile Eva, na ano madimi abatakuile muntu ku muluisho na kukutua kupuidika. (Kib. 3:1-4) Adame baadi mufubishe kia buntu kiaye kia kuakula mu mushindo wi bubi, nsaa ibaadi mutopekie Eva na nsaa ibaadi mutopekie Yehowa bua bilubilo biaye aaye nabene. (Kib. 3:12) Kayina badimbile Yehowa kunyima kuaye kuipa mukuabo Abele. (Kib. 4:9) Kunyima a mafuku, muana a Kayina abetanyima bu Lameke bayimbile loono alulesha bu ntomboshi bubaadi mu aa mafuku aaye. (Kib. 4:23, 24) Bantu be naminyi lelo uno? Tukuete atumono na kui bakata ba politike ta be na buufu bua kuakula mianda i bubi nya. Na bi bukopo lelo uno bua kumona filme shi na ngakuilo e bubi. Balongi abapusha ngakuilo e bubi ku kalasa, na bantu bakulu namu ku mbalo ya mudimo. Muanda wa malua, mushindo upalakane ngakuilo e bubi mu nsenga lelo uno aulesha mushindo wayidi ipue kuluila.

3. Abitungu tuikale badimukie bua kupela kukita kinyi, na nkinyi ki’atukataluula mu uno muisambo?

 ³ Su ta tui badimukie, tui balombene kubanga kufubisha ngakuilo e bubi atukuete kupushanga na atue banabene namu. Eyendo’shi bu biatudi bena Kidishitu atukumiina kusankisha Yehowa, nyi buakinyi t’atufubisha ngakuilo e bubi. Abitungu tufubishe dingi kino kia buntu kia kuakula mu mushindo wi buwa autumbisha Efile Mukulu eetu. Mu uno muisambo atukataluula mishindo yatudi balombene kuibikita (1) mu mudimo wa bulungudi, (2) mu bisangilo bia kakongie, na (3) mu miisambo yetu ya efuku dioso. Kia kumpala, tubandeyi kutaluula buakinyi ngakuilo eetu e na muulo ku meso kua Yehowa.

4. Muyile Malakii 3:16, buakinyi ngakuilo eetu e na muulo ku meso kua Yehowa?

⁴ Badika Malakii 3:16. We mulombene kunangushena’shi mbua kabingilo kinyi kabaadi Yehowa mufunde mu “mukanda wa kitentekiesho” mashina a baaba babaadi na ngakuilo alesha’shi abamutshinyi na abanagushena pabitale eshina diaye? Ngakuilo eetu alesha bi muishimba dietu. Yesu bambile’shi: “Akiamba mukanwa nkino akituukila mwishimba.” (Mat. 12:34) Mianda y’atusangula bua kuakula ayileesha bukata bua kifulo kiatudi nakio bua Yehowa. Na Yehowa akumiina’shi baaba bamufule bakapete muwa wa ikalayika mu nsenga ipia.

5. (a) Mu mushindo kinyi mui lulanguilo luetu aluipushena na ngakuilo eetu? (b) Nka bu biatuibimono mu kifuatulo, mueneno kinyi atungu’shi tuikale naye pabitale ngakuilo eetu?

⁵ Ngakuilo eetu e na bukitshishi ku lulanguilo luetu bua Yehowa. (Shak. 1:26) Bangi bashi bafule Efile Mukulu abakulaa mu mushindo aulesha etombo ushaulesha kalolo na wa kuitatula. (2 Tim. 3:1-5) Eyondo’shi t’atukumiina kuibefuana nya. Atukumiina kusankisha Yehowa mu ngakuilo eetu. Kadi, Yehowa mmulombene kusanka netu patufubisha ngakuilo e buwa patudi mu bisangilo bia bena Kidishitu sunga mu mudimo wa bulungudi anka tui na ngakuilo e bubi patuisamba na bena kifuko netu pa bash’abetumono kui bangi bantu su?​—1 Mp. 3:7.

6. Mbipeta kinyi bi buwa bitukie ku ngakuilo e buwa a Kimberly?

⁶ Nsaa yatufubisha kia buntu kitupe Yehowa  mu mushindo wi buwa atulesha bangi’shi tui bafubi ba Yehowa. Atukuasha bantu betuifunyishe bua kumona patooka kuilekena kui “pankatshi pa afubila Efile Mukulu na sha mufubila.” (Mal. 3:18) Bino mbimuenekie’shi mbia binyibinyi mu kileshesho kia mukuetu mukashi abetanyina bu Kimberly. * Babamupeele mudimo wa kukita ku kalasa na ungi muina kalasa naye. Kunyima kua’bo kufuba pamune yawa muina kalasa naye bamuene’shi Kimberly mmuilekene na bangi bena kalasa naye. Ta baadi ayipula bantu, na baadi akula mu mushindo wi buwa, na ta baadi akula mu mushindo wi bubi nya. Muina kalasa naye baadi mukanye na kunyima aye nkubanga kulonga Bible na Kimberly. Yehowa asankaa nsaa yatuisamba na bantu mu mushindo awibakaka ku bia binyibinyi!

7. We na kitshibilo kia kukita kinyi na kia buntu kia kuakula kiabadi bakupe kui Yehowa?

⁷ Atue boso atukumiina kuakula mu mushindo autumbisha Yehowa na awitukaka peepi na bakuetu. Tutaluule binobino mishindo i buwa yatudia kutungunuka na kuikala “kileshesho . . . mu kwakula.”

8. Yesu mmuitulekiele kileshesho kinyi mu mushindo ubaadi mufubishe ngakuilo aaye mu bulungudi?

⁸ Akula na kalolo na kaneemo nsaa yabakufitshisha munda kui bangi. Mu mudimo waye wa bulungudi, bantu babaadi abamba Yesu’shi mmuntu nkodi a maalua, mudiafi, mufubi a Diabulu, t’anemekaa Sabaato, na asabuula Efile Mukulu. (Mat. 11:19; 26:65; Luk. 11:15; Yo. 9:16) Kadi, Yesu ta baadi muibaluule na bishima bia nsungu. Nsaa yabetuakula mianda i bubi kui bantu, anka bu Yesu ta tui balombene kuibaluula mu mushindo wi bubi. (1 Mp. 2:21-23) Anka, t’abikalaa bibofule bua kuikala na bishima bia kalolo nsaa i bangi abetuakula bishima bi bubi. (Shak. 3:2) Nkinyi kilombene kui tukuasha?

9. Nkinyi kilombene kuitukuasha bua kutaluula ngakuilo eetu nsaa yatudi mu mudimo wa bulungudi?

⁹ Nsaa yodi mu mulungudi su muntu ba kuakula bi bubi tokumanga kufiita munda. Mungi mukuetu mulume abetanyina bu Sam amba’shi: “Natuulaa binangu biande palukalo lui nalo yawa muntu bua kuuka bia binyibinyi pabitale Efile Mukulu, na kutentekiesha’shi mmulombene kushintuluka.” Ingi nsaa muina nshibo mmulombene kufiita munda penda muanda’shi tubafiki nsaa i bubi. Nsaa yatufumankana na muntu mufiite munda, tui balombene kukita abikitaa mukuetu mukashi abetanyina bu Lucia. Tui kuela luteko mu kikoso bua kuteka Yehowa etukuashe bua kushaala baumiine na’shi tatuakulanga muanda mu mushindo wi bubi na ushaulesha kaneemo.

10. Muyile 1 Timote 4:13, abitungu tuikale na kepatshila kinyi?

¹⁰ Ikala mulongieshi e buwa. Timote baadi muina Kidishitu e na mayele ebungi pabitale bulungudi, anka baadi na lukalo lua kulongamisha  mushindo waye wa kulongiesha. (Badika 1 Timote 4:13.) Mushindo kinyi watudia kuikala balongieshi be buwa mu mudimo wa bulungudi? Abitungu tuilumbuule kalolo. Muanda wa muloo tui na biina mudimo bi bungi abitukuasha bua kufika balongieshi be buwa. We kupeta bukuashi mu broshire a Epaane mu kubadika na kulongyesha na mu kipindi akiamba’shi “Fuba kalolo mu bulungudi” mu Programe a bisangilo bia​—Buina Kidishitu na mudimo wetu. Ofubishaa bino biina mudimo su? Nsaa yatuilumbuula kalolo t’atupusha moo na dingi atuakula na bishinkamisho.

11. Bangi bena Kidishitu mbafikie balongieshi be buwa naminyi?

¹¹ Tui kufika dingi balongieshi be buwa pa kutala bangi mu kakongie na kulongiela kuabadi. Sam atatupuile kutemuna eyipushaa bua kuuka’shi nkinyi kikashe bangi bena Kidishitu bu balongieshi be buwa. Ateemesha na kalolo koso mushindo wa balongiesha na kutompa kuibambula. Mukuetu mukashi abetanyina bu Talia mmutuule binangu biaye bioso, ku mushindo wabakitshi muisambo wa bantu boso kui bakuetu abauuku kulongiesha kalolo. P’aye kukita biabia, mmulongie mushindo wa kuisambila pabitale muanda wabakamba kuakula mu bulungudi.

12. Nkinyi akikalaa bukopo kui bangi?

¹² Atue boso tui balombene kukuasha bua’shi bisangilo bia kakongie bikidikie kalolo, pa kukankisha eyi pa tuyimbi pamune na bakuetu, na pa kutusha ngaluulo ilumbuule kalolo. (Mis. 22:22) Bua bangi abibelela bukopo bua kuyimba na kutusha ngaluulo mu bisangilo. Abikuelelaa namu bukopo su? Su mbiabia, kulonga kikuashe bangi bua kukatusha moo wa kuyimba sunga kutusha ngaluulo mu bisangilo kui nkukuasha.

13. Nkinyi kilombene nkukuasha bua kuyimba n’eshimba diobe dioso mu bisangilo?

¹³ Yimba n’eshimba dioso. Nsaa yatuyimbi ngono ya Bufumu, abitungu kabingilo ketu ka kumpala kekale ka kutumbisha Yehowa. Mukuetu mukashi abetanyina bu Sara amonaa bu’ye shauuku kuyimba kalolo. Anka akumiinaa kuyimba bua kutumbisha Yehowa. Biabia nsaa yelumbula bua bisangilo alumbulaa dingi na ngono yetu, atompo kuyimba na kumona kuipushena kui pankatshi pa bishima bi mu loono na biabakesambila mu bisangilo. Amba’shi: “Nsaa yanangushena ku bishima bi mu loono, paapa ntanekalakasha dingi bua kutala ngobesha yande ipeela ya kuyimba nya.”

14. Su t’okambaa kuakula, nkinyi kilombene nkukuasha bua kutusha ngaluulo mu bisangilo?

¹⁴ Ikala otusha ngaluulo. Binyibinyi’shi bino bi kuikala bukopo bua bangi. Mukuetu mukashi Talia atatupuile kutemuna kunundu apatuula’shi: “Napushaa moo bua kuisamba kumpala kua bangi bantu muanda eyi diande adikala  nka diikie.” Nyi buakinyi abikalaa bukopo buandia kutusha ngaluulo mu bisangilo. Anka bino ta mbimikie mukuetu mukashi Talia bua kutusha ngaluulo. Nsaa yalumbuula bisangilo, atulaa mu binangu’shi lualuulo lua kumpala abitungu luikale luipi na alualuula ku lukonko luabadi beele mususa umune. Amba’shi: “Bino bi buwa su lualuulo luande nduipi na lupeelepeele na alukumu ku muanda watuisambila, muanda lualuulo lui bino, nyi luabatengiela kui mukunkushi.”

15. Nkinyi akitungu’shi tutentekieshe pabitale kutusha ngaluulo?

¹⁵ Sunga bena Kidishitu abakulaa bi bungi, ingi nsaa be kupela kutusha ngaluulo mu bisangilo. Buakinyi? Mukuetu mukashi abetanyina bu Juliet apatuula’shi: “Ingi nsaa napelaa kutusha lualuulo muanda napushaa moo’shi lualuulo luande ndukambe kupeelapeela na ta lui buwa.” Anka tentekiesha’shi Yehowa akumiina’shi tutushe ngaluulo yoso i buwa yatudi nayo. * Abimusankishaa nsaa yamono atuikitshisha muetu mooso, bua kutusha ngaluulo mu bisangilo sunga ingi nsaa atupusha moo.

16. Ngakuilo kinyi atushi balombene kuikala naye?

¹⁶ Shikua mishindo yoso ya “kukâna mulomo.” (Ef. 4:31, EEM) Anka bu bibatukatuka mu kuibimona kunundu, muina Kidishitu ta mulombene kuikala na kasaabu. Anka kui mishindo ifuame ya kukaana mulomo ayitungu’shi tudimukile. Bu kileshesho, abitungu tuikale badimukie bua kupela kuakula bi bubi pabitale bantu be na bipikua kampanda, ba kabila kampanda, sunga ba mu eumbo kampanda. Dingi t’atukumiinaa kutapa bangi ku mashimba pa kuibakula mianda ayibasabulusha. Ungi mukuetu amba’shi: “Ungi musango naadi muakule mianda inaadi napuandikisha’shi mmiseku na ishi’akutapa muntu kuishimba, anka mu binyibinyi ibaadi itape bantu ku mashimba. Munda mua bipua mukashi ande munkuashe pa kundungulanga pa bupenka nsaa yandi muakule mianda imutape aye sunga bangi kuishimba.”

17. Mu kuipushena na mukanda wa Bena-Efeso 4:29, mushindo kinyi watudia kunyingisha bangi?

¹⁷ Akula mu mushindo aunyigisha bangi. Ikala na bukidi bua kutumbulanga bangi pamutue wa kuibatopekanga na kuidiladila. (Badika Bena-Efeso 4:29.) Bena Isaleele babaadi na mianda i bungi ya kuibatakula mu kulesha lutumbu. Anka babaadi na kiubishi kia kuidialadilanga. Kikudi kia kuidiladila nkilombene kuambukila bangi, otentekiesha’shi luapolo lui bubi lubaadi bampuupa ekumi batushe lubaadi lutakule “bena Isaleele boso . . . bua kuunauuna Moyise.” (Mb. 13:31–14:4, NWT) Ku lungi  lupese, kutumbula bangi nkulombene kukuasha bua’shi muntu oso ekale na muloo. Tui balombene kushinkamisha’shi muana mukashi a Yefetee baadi munyingishibue bua kulamata ku mudimo waye muanda wa lutumbu lubaadi apete kui ba lole baye. (Bans. 11:40) Sara mukuetu mukashi atatupuile kutemuna amba’shi: “Nsaa yatutumbula bangi abibakuasha bua kuipusha’shi mbafudibue na Yehowa na’shi be na mbalo mu ndubuluilo aaye.” Biabia kimba mishindo ya kutumbula bakuetu balume na bakashi.

18. Muyile Misambo 15:1, 2, buakinyi abitungu tuakule mianda ya binyibinyi, na bino mbitale mianda kinyi?

¹⁸ Akula mianda ya binyibinyi. Ta tui balombene kusankisha Yehowa su t’atuakula bia binyibinyi. Mmushikue madimi mu mushindo wao oso. (Nki. 6:16, 17) Sunga bantu be bungi lelo uno abapuandikisha’shi madimi e buwa, atue tui beashikue muanda Yehowa amba’shi e bubi. (Badika Misambo 15:1, 2.) Eyondo’shi t’atukumiina kuakula mianda ya madimi, anka dingi atupelaa kulungula bangi mianda ilombene kuibatakula bua kuikala na mueneno e bubi.

19. Muanda kinyi autungu’shi tutuule mu binangu bietu?

¹⁹ Shikua mianda ya tuipu. (Nki. 25:23; 2 Tes. 3:11) Juliet atatupuile kutemuna apatuula bukitshishi bui na tuipu kuadi amba’shi: “Kuteemesha mianda ya tuipu akumbofushaa kuishimba na akuntakulaa mu kukutua kukulupila yawa muntu ayipula mungi. Kukatusha biabia, mushindo kinyi wa nguku su yawa muntu ta mulombene kungipula paadi na bangi bantu?” Su bomono’shi muisambo wenu ubashintuluka taudi bu tuipu, akula ungi muanda aunyingisha.​—Kol. 4:6.

20. We na kitshibilo kia kukita kinyi na ngakuilo oobe?

²⁰ Bu biatudi mu nsenga mui ngakuilo e bubi mupalakane, abitungu tuikitshishe bua kuikala na ngakuilo atumbisha Yehowa. Tutentekieshe’shi kuakula nyi nkia buntu akifiki kui Yehowa, na atalaa mushindo watuikifubisha. Etuelela miabi nsaa yatuikitshisha bua kuikala na ngakuilo amutumbisha mu bulungudi, mu bisangilo, na mu miisambo yetu y’efuku dioso. Nsaa ayikafudiila bukitshishi bua uno ndumbuuilo a bantu basha bafubila Yehowa, abikekala bibofule bua kutumbisha Yehowa na ngakuilo eetu. (Yu. 15) Bua binobino, ikala na kitshibilo kia kutumbisha Yehowa na “bishima bya mukanua [moobe].”​—Mis. 19:15.