Mu Bible, kishima kya mu kiina Greke kyabadi baaluule bu “kululama” akileesha kintu “kibuwa.” Ki kwikala dingi na mpushiisho a kintu kibuwa kutala.

Beena Kidishitu abanemekaa ano mayi a Mpoolo: Twi “na lukalo lwa’shi twikale na mwikeelo wibuwa mu myanda yoso.” Bino abitekye kinyi?

Efuku dyooso ku nakashika, bantu bebungi abetalaa ku lumweno kumpala kwa kwenda mbalo kampanda. Bwakinyi? Mwanda abakyebaa kumweneka kalolo. Anka kwi kintu ki na muulo ukata kukila byatumweneka mu ntshibilo eetu a nyene, sunga bilamba bibuwa. Binyibinyi, byatudi munda mwetu nyi bilombeene kukita bwa’shi byatumweneka bikale bibuwa sunga bibubi.

Eyi dy’Efile Mukulu adileesha patooka’shi twi batadiile mu kukita nka kibubi. Mukanda wa Kibangilo 8:21 awakula’shi: “Eshimba dya muntu nditadiile ku bubi kubangila ku bukinga bwaye.” Byabya bwa kwikala balulame abitungu tulwe ngoshi na binangu byetu bibubi bya ku butandwa. Mpoolo mutumiibwa ateemuna kantu pa kantu byadi mulwe na mulwisho pa kwakula’shi: ‘Nee na muloo wa kukumbash’Eyi dy’Efile Mukulu mwishimba dyande, anka mu bipindji bya mbidi yande, naasangana dingi eyi, adilu ngoshi n’eyi dikumiine kinangu kyande; adingikasha mwina-lukano a mwiya wa mulwisho wi mu bipindji bya mbidi yande.’​—Beena-Looma 7:22, 23.

Bu kileshesho, nsaa ayitutakula eshimba dyetu bwa kukita bibubi na yatupushaa bya kukita myanda ishii ilulame, tatwikalanga nka bapika ba abitutakula mashimba eetu mu kukita nya. Twi na kya kwata kitshibilo pa uno mwanda. Nsaa yatukatusha binangu bibubi, twi balombeene kushaala balulame sunga twekala munkatshi mwa bantu bakutwe kululama.

Bwa kwikala na kululama, abitungu kulonda miiya ikata ya mu nshalelo. Mbya malwa mwanda bantu bebungi abakambaa kwiatshila bitshibilo pabitale ‘miiya ya kufwala’ kushii kulonda miiya ikata ya mu nshaleelo. Pa mwanda wa byabya, abeebingisha bwa kukutwa kwa kululama akukatuusha patooka bikitshiino byabo. Mukanda wa Binyibinyi pabitale kukutwa kwa kululama (mu Anglais) auleesha’shi: “Mwanda wi na muulo patwitalaa ku lumweno ngwa kuuka kalolo byatudi balombeene kulumbuula byatumweneka.” Kwi buludiki bwibuwa bulombeene kwitukwasha bwatudya kwata kitshibilo kibuwa kya kuleesha kululama su? Twi na lutumbu mwanda bwi kwanka.

Bantu midiyo mu nsenga ishima mbapete’shi Bible kwete kulombasha lwalwa lukalo. Bible e na miiya ikata ya mu nshaleelo yatushii balombeene kupwandjikisha na ingi. (Misambo 19:7) Atuusha buludiki bwibuwa pabitale nshalelo a bifuko, a ku mudimo, mwikeelo na buludiki bwa mu kikudi. Buno buludiki bwi na muulo bwa bantu ba mu bipungo byoso. Malango na miiya yaaye i na muulo bwa bantu ba maumbo ooso, ekoba, tubila na miilo yooso. Kubadika kwa Bible, kunangusheena pa byakwete kwakula na kufubila malango aaye nkulombeene kulongyesha eshimba dyetu bwa kwikala balulame.

Kukatusha byabya, ungi mwanda wi kwitukwasha bwa kutshokola ngoshi ya kukutwa kwa kululama nyi nkupeta kyukilo kya binyibinyi kya mu Bible. Na dingi, twi mu ndumbulwilo mulwile etutakula bwa kukumiina binangu bibubi bi mwanka. Nyi bwakinyi abitungu tutekye Efile Mukulu bwa kwitukwasha na kwitunyingisha. (Beena-Fidipe 4:6, 7, 13) Su tubakitshi byabya, twi balombeene kunyingiila mu kukita bibuwa na kwikala balulame mu myanda yooso.

Hitoshi, atwikeele besambile mu mwisambo wa mbangilo, baadi mupete nkumo ibuwa pa kufuba na kululama kooso. Binobino kwete kufuba na muntu akanyisha kululama kwaye. Hitoshi akula bino: “Ne na muloo ukata mwanda naadi nakyebe kupeta mudimo wandi mulombeene kufuba na kondo k’eshimba katokane.”

Bangi bantu babaadi bafumunkane na myanda imumune. Tutaluleyi bingi bileshesho bya bantu abaadi bapete bukwashi p’abo kulonda mwiya wa mu Bible wa’shi: “Twikale na mwikeelo wibuwa mu myanda yooso.”

• Kondo k’eshimba kebuwa

  “Nakatukile ku kalasa panaadi na bipwa 13 bwa kufuba na ba ngifi. Pa mwanda wa byabya, bintu 95 pa lukama binaadi nabyo nebipetele mu bulamalama. Kunyima panaadi mwibakilwe, ami na mulume ande tubabangile kulonga Bible na Batemwe ba Yehowa. Tubaadi balongye’shi Yehowa * mmushikwe myanda ya kukutwa kululama, atwe nkwata kitshibilo kya kushintuula mwikeelo wetu. Tubaadi belambule kwi Yehowa mu kipwa kya 1990 p’atwe kubatshishibwa bu Batemwe ba Yehowa.”​—Myeele 6:16-19.

  “Kumpala, nshibo yande ibaadi yuule na bintu bya kwiba, kadi bwa binobino ta bi mwanka dingi nya; byabya abimpa kondo k’eshimba kebuwa. Nsaa yantentekyesha bungi bwa bipwa binaadi mukutwe kululama, nantumbula Yehowa bwa lusa lwaye lukata. Ne na muloo ukata pa kulaala efuku dyoso muukye’shi nkwete kusankisha Yehowa.”​—Cheryl a mu Irlande.

  “Pabamwene mukata ande a mudimo’shi naadi mupele kutshibiibwa milomo kwi muntu akambaa kwibaula bintu, bandungwile’shi: ‘Efile Mukulu oobe nyi mukwikashe bu muntu a kukulupila! Nyi mmwabi ukata wa kutumika noobe mu uno mudimo wetu.’ Kwikala mululame mu myanda yooso nkunkwashe bwa kwikala na kondo k’eshimba kebuwa kumpala kwa Yehowa Efile Mukulu. Nkumpe dingi mushindo wa kukwasha kifuko kyande na bangi bantu bwabadya kungambula.”​—Sonny a mu Hong Kong.

• Butaale bwa mu binangu

  “Nkwete kufuba bu muntu a kabidi ku Banque internationale. Mu wawa mudimo, tabakumiinaa kwikala na kululama mwanda wa kukimba bya kwikala na bupeta. Be na mweneno mupalakane a kwamba’shi: ‘Ta bi bubi su kukutwa kwa kululama mu tu myanda tupeela akukwasha bwa kwikala na bupeta na kufwimisha makuta.’ Kadi pa kwikala mululame, ne na butaale bwa mu binangu. Ne na kitshibilo kya kushaala mululame na kutengyela kyoso kilombeene kunfikila. Mukata ande a mudimo auku’shi ntshi mulombeene kudimba sunga kwibadimbiila su nkapeela.”​—Tom a mu États-Unis.

• Kunemekiibwa

  “Mukata etutalaa ku mudimo baadi mundungule bwa kudimba pabitale bintu bya mudimo bibaadi bishimine kadi ami nkupela. Pabaadi pamwenekye muntu baadi mwibiyibe, mukata eetu baadi munfwambushe bwa kululama kwande. Bwa kwikala mululame mu uno ndumbulwilo mukutwe kululama abitungu kwitatshisha. P’atwe kukita byabya, atwikala bantu ba kukulupilwa na abanemikiibwa.”​—Kaori a mu Japon.

Kwikala na kondo k’eshimba kebuwa, butaale bwa mu binangu na kunekiibwa—ino myanda ayileesha’shi bibuwa kwikala bantu balulame. Nta mbyabya su?