Nkonko ya bantu ababadikaa
Mwina Kidishitu mulombene kwikala na mputu, ikata sunga ipeela bwadya kwikalwila kwi bangi bantu su?
Sunga byekala’shi bena Kidishitu mbalombene kukimba mishindo ya kwikalwila, abakitaa bino mu kwipushena na mayi a kulonda a mu Bible. Ano mayi a kulonda a mu Bible ngakandjikye kufuba na ma mputu akata sunga apeela, bwa kwikalwila kwi bangi bantu. Banda kutala ano mayi aalondo:
Ku meso kwa Yehowa, muwa—bikishekishe muwa wa muntu—nyi nkintu kya kishila. Daavide mufundji a misambo badi auku’shi Yehowa “ngi nsulo ya muuwa.” (Misambo 36:10) Byabya, su mwina kidishitu bakimbi mishindo ibuwa yadya kwikalwila sunga kukalwila bintu byaye, abitungu akite mwaye mooso bwa kupela kwipaa muntu na kusemuna dibaasa dya mase.—Miiya Ikituulwe 22:8; Misambo 51:14.
Sunga kwekala bintu bibungi bilombene kupetesha muntu dibasa dya mase, mputu ngilombene kwipaa muntu bipelepele—mu mpukapuka sunga mu kukumina kobe. * Na dingi, su muntu benutwelela e na nsungu,—su bamono’shi ungi muntu e na mputu, myanda ngilombene kunyisha kulwila. Na bino bi kutusha lufu lwa muntu.
Yesu pabadi mulungule balondji baye bwabadya kwata bimpulu mu bufuku bwa muladilo wa lufu lwaye, mu binangu byaye tabadi na mwanda wa kwikalwila nya. (Luka 22:36, 38) Yesu badi mwibalungule bwabadya kwata bimpulu mwanda badi akyebe kwibalongyesha’shi ta mbalombene kukita myanda ya bu ntomboshi, sunga bekala kumpala kwa kisaka kya bantu be na ma mputu. (Luka 22:52) Kunyima kwa Mpyeele kutusha lupete na kutapa mpika a tshite mwakwidi mukata e panundu, Yesu balungwile Mpyeele’shi: “Alusha kimpulu kyoobe pa mbalo yakyo.” Kunyima Yesu bakwile uno mwanda wa binyibinyi, eyi dya kulonda dikwete kukunkusha balongi baye mpa na lelo uno. Bambile’shi: “Booso abatombola kimpulu abashimina ku kimpulu.”—Mateo 26:51, 52.
Muyiile mukanda wa Mika 4:3, bafubi b’Efile Mukulu “abakâta mpete yâbo ya ngoshi, beifushe bintu bya kudima n’abyo. Milumbu namu, beifushe bintu bya [kutshiba] n’abyo mitshi.” Ano mayi aalesha mwikelo wa bena Kidishitu be na nshalelo mwipushene na ano mayi ababadi bayookyele Mpoolo: “Tanwalwishanga muntu bubi pa bubi . . . [su bi mushindo] kimbaayi bya kushaala mu butaale na bantu booso.” (Beena-Looma 12:17, 18) Sunga mbibadi mufumankane na nkalakashi ibungi, mpa na “masaku a bantomboshi,” badi mutumikile mayi aaye, ta mutuule kwikalwila kwaye kumpala kwa mayi a kulonda a mu Bifundwe nya. (2 Beena-Kodinda 11:26) Anka, badi mukulupile kwi Efile Mukulu na mu binangu bi mu Eyi Dyaye—binangu ‘bikile byamo bya ngoshi muulo.’—Mulungudi 9:18.
Bena Kidishitu abataa muwa na mulo kukila bintu bya ku mbidi. “Muuwa wa muntu tawi mu bupeta bwaye” nya. (Luka 12:15) Byabya, su muntu ntomboshi apela kupusha bishima bya kalolo byabamulungula, mwina Kidishitu e na binangu alondaa dino eyi dya kulonda dya Yesu: ‘Lekayi kwitompeena na muntu mubi.’ Twi balombene mpa na kumupa bintu byetu bi na muulo bu bilamba. (Mateo 5:39, 40; Luka 6:29) * Byabya, budimu mbukile bwanga. Su tubapele kwikala na “lwabi lwa kwisadikila mu bupeta” bwetu na su abetuuku kwi ba nkungishanyi netu’shi twi ba Temwe ba Yehowa na bantu bafule butaale, bino mbilombene kukuma ba ntomboshi ku mashimba bwabadya kupela kwitutwelela.—1 Yowano 2:16; Nkindji 18:10.
Bena Kidishitu abanemekaa kondo ka mashimba a bangi. (Beena-Looma 14:21) Su bantu bauka’shi ungi mwina kakongye e na mputu bwa kwikalwila kwi bangi bantu, bangi bena kukumina netu mbalombene kukokola ku mashimba, mpa na kupona. Kifulo akitutakula bwatudya kutula buwa bwa bangi pa mbalo ya kumpala, sunga byatunga’shi twisumine ingi myanda yatumono’shi twi na matalwa a kwiyikita.—1 Beena-Kodinda 10:32, 33; 13:4, 5.
Bena Kidishitu abekitshishaa bwa kwikala kileshesho kibuwa. (2 Beena-Kodinda 4:2; 1 Mpyeele 5:2, 3) Kunyima kwa’bo kumulanga na Bifundwe, su mwina Kidishitu atungunuka na kulama mputu ya kwikalwila nayo kwi bangi bantu, ta mulombene kwikala kileshesho kibuwa nya. Byabya ta mulombene kulombasha myanda itekibwe bwa kupeta mashito sunga kufuba midimo mu kakongye nya. Bino mbitale mpa na mwina Kidishitu atungunuka na kufuba mudimo autungu’shi ekale na mputu. Mbikile buwa kukimba ungi mudimo! *
Mwanda wa kwikalwila, kukalwila kifuko na bintu, na kusangula mudimo wa kufuba, mmwanda utale muntu nabene. Bino ngi abyakula mayi a kulonda a mu Bible na bino abilesha bi binangu na kifulo ky’Efile Mukulu. Muyiile ano mayi a kulonda, bena Kidishitu banyingye mu kikudi mbaate kitshibilo kya kupela kulama ma mputu bwa kwikalwila kwi bangi bantu. Abauku’shi bulami bwa binyibinyi na abwisha mafuku e bungi bwi kwi baba boso abakulupila mwi Efile Mukulu na mashimba amune mu kwipushena na mayi a kulonda a mu Bible.—Misambo 97:10; Nkindji 1:33; 2:6, 7.
^ par. 3 Mwina Kidishitu mulombene kwikala na mputu bwa kuta nyema yakudya sunga kwikalwila kwi nyema ya bukyelo. Byabya, mu nsaa yashi’eyifubisha, abitungu akatushe masashi ooso mu mputu, pangi mulombene kwiyipatula bipindji byayo, na kwiyibayila ku mbalo i kula. Mu maumbo mwi miiya ayipelesha bantu kwikala na ma mputu, mwabadi beakandjikye, sunga mwabadi beele ingi miya itale kufubisha mputu, abitungu bena Kidishitu bakookyele ino miya.—Beena-Looma 13:1.
^ par. 2 Bwa kuuka myanda ibungi pabitale kwikalwila kwi bantu abakyebe kulala nobe pa bukopo, tala mwisambo awamba’shi: “Comment éviter le viol” wi mu Réveillez-vous ! a mu 8/03/1993.
^ par. 4 Bwa kuuka myanda ibungi pabitale kukumina mudimo autungu’shi wekale na mputu, tala mu Kitenta kya Mulami kya mu 1/11/2005, esk. 31; na kya mu 15/07/1983, esk. 25-26, mu Fwalanse.