1, 2. Nshalelo a bena Yuuda badi naminyi mu Yeelusaleme ku nfudiilo kwa kimonwa kya musambo kya Sekadya?

SEKADYA ku nfudiilo kwa kimonwa kyaye kya musambobidi, badi na myanda ibungi yadya kwelela binangu. Badi mupushe shi Yehowa bamunyingisha na mulayilo waye wa kunyoka bantu bakutwe kululama. Anka takwi kintu kibadi kishintulukye nya. Bebungi abadi nka abakitshi bubi na myanda ya kukutwa kululama, na kwibakuula kwa ntempelo a Yehowa mu Yeelusaleme takubadi kupwe nya. Bwakinyi bena Yuuda abadi balekye mudimo ubebapele Yehowa mususa umune? Abalukile mu Yeelusaleme penda bwa kukita mifubo yabo su?

² Sekadya badi auku’shi bena Yuuda abalukiile ku Yeelusaleme, abadi balangwidi ba Yehowa. Abadi “baaba babadi bape binangu kwi Yehowa” bwashi balekye mashibo na midimo yabo mu Babilone. (Esela 1:2, 3, 5) Abakatukile mbalo yabauku kalolo bwa kwenda ku mbalo yabashibadi abauku kwi bebungi ba kwabadi. Kwibakula ntempelo a Yehowa kubadi na muulo kwi baba bena Yuuda mu kipaso kibabakuminyine kutambuka lwendo lwi bukopo lwa bilometre pepi 1600.

3, 4. Bena Yuuda abalukile abafumankene na lukalakashi kinyi?

 ³ Banda kupwandjikisha lwendo lula lwa kukatuka ku Babilone na ku Yeelusaleme. Mwilo ubadi na nsaa ibungi ya kunangushena ku lwanka na kwisamba pabitale mbalo ipya yabakashala. Bantu bakulu abadi bebalugule bibadi Yeelusaleme buwa kala na ntempelo badi mwanka. (Esela 3:12) Su bodi mwende nabo mwishinda, bodya kupusha naminyi nsaa ibomono Yeelusaleme bwa mususa wa kumpala? Su bodya kwinyongola pa kumona mbumbo ipone iwule na lubishi na bipempe bipone bya mashibo akata pabadi biibi na misungo ikata imane? Bodya kupwandikisha yaya mbumbo ibuulukye na midimba ikata ya mu Babilone. Anka bena Yuuda tababadi batshobolokye nya. Bwakinyi? Mwanda mu lwendo lwabo, Yehowa badi mwibakwashe na kwibakalwila. Nsaa ibabafikile nka mu Yeelusaleme, abebakile kilambwilo pa mbalo ibadi ntempelo, abo nkubanga kulambula Yehowa milambu efuku dyoso. (Esela 3:1, 2) Abadi na katshintshi ke bukopo na belumbuule bwa mufubo. Bibadi abimweneka’shi ta kwi kintu kya kwibabofusha ku mashimba.

⁴ Mu kwibakuula kwabo kwa ntempelo, bena Yuuda abadi na kya kwibakuula dingi lupata na mashibo abo. Bibadi abitungu’shi bakune bintu mu mafuba bwa kupeta bidibwa bwa bifuko byabo. (Esela 2:70) Mudimo ubabadi nao ubadi aumweka shi ngukata. Mu kapindji kapela, beshikwanyi nabo abafikile abo nkutompa kwibemika. Wawa mushikwa ubapwile bipwa 15, ku kapela kapela bena Yuuda ababofwile ku mashimba. (Esela 4:1-4) Lungi lukalakashi lubatukile mu kipwa kya 522, pabadi nfumu a mu Perse mutume eyi bwashi lwibako loso lwa mu Yeelusaleme lwimane. Bibadi bimwekye’shi, lupata talwibakibwa dingi​—Esela 4:21-24.

5. Yehowa badi mukwashe mwilo waye naminyi?

⁵ Yehowa badi auku shi bantu baye bena lukalo lwa kunyingishibwa. Bapele Sekadya kimonwa kya nfudiilo bwa kushinkamiisha mwilo shi, Mwiufule na kwete asangela mudimo wabo. Balayile shi ebakalwila su abalukiila ku mudimo ubebapele. Yehowa bambile bino pabitale kwibakula ntempelo: “Byaabya abikakumbana su nwakookyela biinyibiinyi kw’eyi dya Yehowa Efile Mukulu [eenu].”​—Sekadya 6:15.

6. (a) Mushindo kinyi ubabangile kimonwa kya mwanda kya Sekadya? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.) (b) Bwakinyi nfwalasa ibadi na malangi elekene?

⁶ Kimonwa kya mwanda kya Sekadya akimweneka shi akinyingisha ngofu kukila bingi byoso. (Badika Sekadya 6:1-3.) Banda kupwandikisha ku kibamwene Sekadya. “Pankatshi pa myengye ibidi” ya munyinga-usangwe kubadi nfwalasa ibadi ayikaka matempu ananka. Nfwalasa ibadi na malangi elekene, bibadi abikwasha bwa kuka mukamine pa nfwalasa oso kalolo. Sekadya bepwishe shi: “Abilesha kinyi?” (Sekadya 6:4) Atukumina dingi kuka kyabilesha, mwanda bino bimonwa mbitutale n’atwe.

7, 8. (a) Myengye ibidi ayilesha kinyi? (b) Bwakinyi myengye ngya munyinga-usangwe?

⁷ Mu Bible, myengye ngilombene kulesha mafumu, sunga mbulamatadi. Myengye ibamwene Sekadya i mumune na ino ibidi yatubadika mu butemuki bwa Ndanyele. Umune wa ku yaya myengye aulesha bukunkushi bwa loso bw’eyilu na nsenga bwa Yehowa, na ungi aulesha Bufumu bwa Mesiya bwikale Yesu bu Nfumu abo. (Ndanyele 2:35, 45) Kubanga mu kipungo kya automne mu 1914,  pabafikile Yesu bu Nfumu, ino myengye yoso ibadi kwanka na ibadi na mudimo wi pabwao mu kulombasha kwa mpàngo y’Efile Mukulu bwa nsenga.

⁸ Bwakinyi myengye ngya munyinga-usangwe? Munyinga-usangwe nyi nkyamo kibuwa na akipenyapenyaa. Yehowa badi mpa na mulungule bena Isalele bwashi bafube na munyinga-usangwe pa kwibaka kwa tabernakele na kunyima ntempelo mu Yeelusaleme. (Efilu 27:1-3; 1 Banfumu 7:13-16) Pa mwanda ino myengye ngya munyinga-usangwe abilesha buwa bwa bufumu bwa Yehowa bw’eyilu na nsenga mpa na Bufumu bwa Mesiya abukwasha bantu bwashi bekale mu bulungantu mpa na kupeta miloo ibungi.

9. Mba nnanyi abakaka matempu, na be na mudimo kinyi?

⁹ Matempu na benyi bekukamine abalesha kinyi? Abeakaka mba mwikeyilu, pangi kingi kisaka kya ba mwikeyilu. (Badika Sekadya 6:5-8.) Ngepaane kumpala kwa “Nfumu a nsenga ishima” na kulombasha mudimo wa pabwao. Ba mwikeyilu mbebatume mbalo kampanda bwa kukalwila mwilo w’Efile Mukulu, bikishekishe kwi Babilone “eumbo dya kunundu.” Ku bukwashi bwa kino kimonwa, Yehowa alesha mwilo waye bwashi ushingule shi tangulombene dingi kwikala mu bupika mu Babilone nya. Banda kutala mushindo wabibadi binyingishe baba abadi abebaka ntempelo mu mafuku a Sekadya! Abaukile’shi beshikwanyi nabo ta mbakumbene kwibemika.

10. Mushindo kinyi ulombene butemuki bwa Sekadya pabitale matempu na bantu abeakaka kwitukwasha lelo uno?

¹⁰ Lelo uno Yehowa kwete nka kufuba na miikeyilu yaaye bwa kukunkusha na kulama mwilo waye. (Malaki 3:6; Beena-Ebelu 1:7, 14) Kubanga mu 1919, pabadi mwilo wa Yehowa utushibwe mu bupika bwa mu kifwanyi mu Babilone Mukata, beshikwanyi nabo abakitshine mwabo moso bwashi lulangwilo lwi selele talwendanga kumpala. (Kibafumbwilwe 18:4) Anka, ta mboobeshe nya. Mwanda ba mwikeyilu bakwete kukalwila ndumbulwilo a Yehowa, tatwi na kya kutshina shi mwilo wa Yehowa aukwatshibwa mu bupika dingi kwi kipwilo kya madimi. (Misambo 34:7) Sunga mbyabya, atutungunuka na kwikala na muloo na kwipana mu lulangwilo lwa Yehowa. Butemuki bwa Sekadya abwitukwasha bwa kuuka’shi twi mu bulungantu na balamibwe kwi myengye ibidi.

11. Bwakinyi tatwi na kya kutshina nsaa yabafiki mu kulwa na mwilo w’Efile Mukulu?

¹¹ Kubashala mafuku apela makome a politike a ndumbulwilo a Satana aebungu bwa kutompa kubutula mwilo w’Efile Mukulu. (Esekyele 38:2, 10-12; Ndanyele 11:40, 44, 45; Kibafumbwilwe 19:19) Atumono ano makome mu butemuki bwa Sekadya ngaule mu nsenga nka bu makumbi. Akwete kukaka matempu bwa kufika mu kulwa na mwilo w’Efile Mukulu. (Esekyele 38:15, 16) * Twi kwibatshina su? Nya! Ku lupese lwetu twi na kilwilo kya Yehowa. Mu mpombo ikata, ba mwikeyilu ba Yehowa abakakalwila mwilo wa Yehowa na kubutula muntu oso shakokyela bukunkushi bwa Yehowa. (2 Beena-Tesalonika 1:7, 8) Adikala efuku dikata! Kadi nnanyi akakunkusha kilwilo kya mwiyilo kya Yehowa?

12, 13. (a) Yehowa balungwile Sekadya bwashi akite dingi kinyi? (b) Atuuku naminyi shi muntu abetamina bu Mutòmbo alesha Yesu Kidishitu?

¹² Nka penda Sekadya nyi badi mumone bino bimonwa mwanda. Anka, kunyima bakitshine kingi kintu kibabadi balombene kumona kwi bangi na kibadya kunyingisha baba abadi abebakuula ntempelo. (Badika Sekadya 6:9-12.) Bana balume basatu, Heledai, Tobii, na Yedaya abadi abakatukila ku Babilone. Yehowa balungwile Sekadya bwashi abungye kyamo kyebakanyi na òolo abadi naye kwi bano bantu bwashi akite “kifulu kikata.” (Sekadya 6:11) Kino kifulu kibadi kya Guvernere Zorobabele, a mu kisamba kya Yuuda mu kifuko kya Daavide su? Nya. Yehowa balungwile Sekadya bwadya kufwadika Yoshwa Tshiite mwakwidi-mukata. Bino bibadya kukanyisha oso badi mumone wawa mwanda.

¹³ Kufwadika kwa Tshite mwakwidi-Mukata kifulu kubamwikeshe bu nfumu su? Nya. Yooshwa tabadi a mu kifuko kya Daavide nya, nyi bwakinyi tabadi mukumbene kwikala nfumu. Kumufwadika kifulu kubadi bu kifwanyi kya abikakitshikila nfumu na tshite mwakwidi abetamina bu Mutòmbo, mu mafuku e kumpala. Mu Bible abapatula shi Mutòmbo nyi Yesu Kidishitu.​—Yeeshaya 11:1; Mateo 2:23.

14. Bu byadi Nfumu na Tshite-mwakwidi, Yesu e na mudimo kinyi?

¹⁴ Yesu nyi Nfumu na Tshiite-mwakwidi Mukata. Kwete kukunkusha kilwilo kya Yehowa kya miikeyilu na afubu ngofu bwashi mwilo w’Efile Mukulu wikale mu kwiyikela mu uno ndumbulwilo e na etombo. (Yeelemiya 23:5, 6) Kubashala mafuku apela, Kidishitu atshokole miilo nsaa yakwatshishena bukunkushi bw’Efile Mukulu na kukalwila mwilo wa Yehowa. (Kibafumbwilwe 17:12-14; 19:11, 14, 15) Anka, kumpala kwa dyadya efuku dikata, Yesu, sunga shi Mutòmbo, e na mudimo ukata.

15, 16. (a) Mwilo w’Efile Mukulu mbewalushe na kwiulumbuula naminyi, na kwi nnanyi? (b) Nsenga ayikala naminyi ku nfudiilo kwa Kidishitu Kumunana munda mwa bipwa kinunu?

¹⁵ Bu bi Yesu Nfumu na Tshiite-mwakwidi Mukata, mbamupe mudimo wa ‘kwibaka ntempelo a Yehowa.’ (Badika Sekadya 6:13.) Mu 1919, bakitshine uno mudimo wa kwibaka pabadi mutushe mwilo w’Efile Mukulu mu bupika bwa bipwilo bya madimi, Babilone Mukata. Yesu badi mwalushule kakongye na kutula “mpika a kishima na mupatulukye.” Kano kasaka ka bedibwe mwimu akakunkusha mudimo ukata ukwete kukitshika muno mu kipindji kya ntempelo mukata a mu kikudi ki pa nsenga. (Mateo 24:45) Yesu mmulumbule dingi mwilo w’Efile Mukulu, mwiukwashe bwaudya kulangwila kushii katoba.​—Malakii 3:1-3.

¹⁶ Yesu na ba nfumu naye na batshite-mwakwidi 144 000, abakamunana munda mwa bipwa kinunu. Mu aa mafuku, abakakwasha bantu basha kululama bwabadya kwikala bapwidikye. Bano ba nfumu na batshite-mwakwidi pabakapudisha mudimo wabo, penda balangwidi ba Yehowa ba binyibinyi nyi abakashaala pa nsenga. Nfudilo a byoso, abakalusha lulangwilo lwa binyibinyi bwa loso!

17. Nkinyi dingi ki babadi balee bena Yuuda kwi Yehowa, na uno mukandu ubadi na bukitshishi kinyi kwabadi?

¹⁷ Mukandu wa Sekadya ubadi utale bena Yuuda naminyi aa mafuku? Yehowa badi mwibalee shi akebakwasha na kwibakalwila bwashi bapudishe mudimo wa ntempelo. Uno mulayilo ubadi wibape lukulupilo. Anka abadi balombene kushala abealashena bwa kuka mushindo ulombene bantu bapela  kukita uno mudimo ukata. Sekadya bebalungwile kintu kibadi kilombene kwibakatusha moo na mpaka. Pamune na Heledayi, Tobii, na Yedaya babafikile mu kwibakwasha, Yehowa bambile shi bangi bebungi “abafiki mu kufuba ku ntempelo a Yehowa.” (Badika Sekadya 6:15.) Bena Yuuda abadi abauku shi Yehowa kwete kukwatshishena mudimo wabo. Abanyingile mashimba balukila mu kwibakuula ntempelo, sunga nfumu a bena Perse badi mwele mwiya wa kwimika mudimo. Uno mwiya ubadi nka bu mwengye ukata wi mwishinda dyabo, anka mu mafuku apela Yehowa beukatwishe. Ku nfudiilo, abapwile kwibaka ntempelo mu kipwa kya 515 kumpala kwa Kidishitu. (Esela 6:22; Sekadya 4:6, 7) Na, aa mayi a Yehowa abadi aalesha kingi kintu kikata kikwete kukitshika lelo uno.

18. Sekadya 6:15 kwete kulombana naminyi lelo uno?

¹⁸ Lelo uno, bantu midiyo bakwete kulangwila Yehowa. Be na muloo wa kumupa “bintu bya muulo” byabadi nabyo, bu nsaa, bukome, na bintu bya ku mbidi. P’abakitshi byabya bakwete kukwatshishena ntempelo mukata a mu kikudi a Yehowa. (Nkindji 3:9) Twi bakumbene kushinkamisha shi Yehowa kwete kwata bukwashi bwatutusha na muulo. Tentekyesha shi Heledayi, Tobii, na Yedaya abafikile na òolo Sekadya namu amukita kifulu. Kifulu kibadi bu “kitentekyesho,” sunga “kutentekyesha,” kwa bukwashi bwabo ku lulangwilo lwa binyibinyi. (Sekadya 6:14) Yehowa takalubu mudimo watukitshi sunga kifulo kyatumulesha.​—Beena-Ebelu 6:10.

19. Bimonwa bya Sekadya bi na bukitshishi kinyi kwatudi?

¹⁹ Mu ano mafuku a nfudiilo, mwilo wa Yehowa ngukite mudimo ukata. Ngukite wanka mwanda wa myabi ya Yehowa na bukunkushi bwa Kidishitu. Twi na muloo wa kwikala mu ndumbulwilo munyingye na e na kwiyikela, atuku shi mpàngo ya Yehowa bwa lulagwilo lwi selele ayikalombana. Byabya sangela mbalo yodi nayo munkatshi mwa mwilo wa Yehowa, na “otemeshe eyi dya Yehowa Efile Mukulu obe.” Yaaya nsaa Nfumu etu na Tshiite-mwakwidi Mukata mpa na mikeyilu ayikukalwila. Kita mobe moso bwa kukwatshishena lulangwilo lwa binyibinyi. Yehowa akukalwila mu undo ndumbulwilo​—na bwa loso!