1, 2. Bwakinyi Efile Mukulu baadi musumbusheene Saule? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

NSAA ibaadi Yehowa musangule Saule bu nfumu, Saule baadi na kwipeelesha. (1 Samwele 9:1, 2, 21; 10:20-24) Anka, kunyima kwa’ye kwikala nfumu, babangile kwikulupila aye nabeene. Ungi mususa, beena Filistine binunu na binunu babafikile mu kulwisha beena Isaleele ngoshi. Mutemuki Samwele balungwile Saule’shi nafiki ndambule Yehowa mulambu. Anka, kumpala kwa’shi Samwele afikye, beena Isaleele ababangile kupusha moo na bebungi abasuukile baleka Saule. Saule bapelele kwindjila, pamutwe pa kutengyela bwa’shi Samwele afikye alambule mulambu, Saule aye nabeene babangile kulambula. Saule tabaadi na matalwa a kukita bino nya, na Yehowa tamusangale bwa bino bibakitshine.​—1 Samwele 13:5-9.

² Pabafikile Samwele, batopekyele Saule bwa kukutwa kwaye kwa kukookyela Yehowa. Anka Saule tamukumine’shi bakitshi mwanda wibubi nya. Babangile kwibingisha, aye nkubanga na kutopeka bangi bwa kilubilo kyaye. (1 Samwele 13:10-14) Kubanga nka yaya nsaa, Saule bakitshine ingi myanda ya  kwikaamisha ibungi. Pa mwanda wa byabya Yehowa baadi musumbusheene nfumu Saule. (1 Samwele 15:22, 23) Nshalelo a Saule babangile kalolo anka bakafudidiile bibubi.​—1 Samwele 31:1-6.

3. (a) Bantu bebungi abamonaa kwipeelesha naminyi? (b) Nkonko kinyi yatukyebe kwaluula?

³ Lelo uno bantu bebungi bakwete kumona’shi tambalombeene kwikala na kwipeeleesha sunga kwikala ingi nsaa na shalelo ebuwa. Abekaamisha mwanda abamono’shi be buwa kukila bangi. Bu kileshesho, mungi mwina politike mukiibwe ngofu bakwile’shi: “Ami ntshi mulombeene kwipeelesha nya—na ntanakume kwipeelesha efuku su ndimune.” Byabya, bwakinyi bi na muulo bwa’shi beena Kidishitu bekale na kwipeelesha? Kwipeelesha nkinyi, na takuleesha kinyi? Mu uno mwisambo, atukaluula ino nkonko. Na mu mwisambo aulondo, atukamono kipaso kyatudi balombeene kwikala na kwipeelesha mpa na mu nsaa yabidi bukopo.

4. Kikitshino kya nkomanga akileesha kinyi?

⁴ Bible aleesha’shi kwikaamisha nkwikutwene na kwipeelesha. (Badika Nkindji 11:2.) Daavide batekyele Yehowa’shi: “Ndame namu ami muntu obe byansha kukita milwisho ya mu nkomanga.” (Misambo 19:14, EEM) Mulwisho wa mu nkomanga nkinyi? Nkukita kintu kyatushii na matalwa a kukita, pangi pa mwanda wa’shi tatumono bya kutengyela sunga pamwanda wa kwitatula. Ingi nsaa booso bwetu atukitaa myanda ya mu nkomanga mwanda twi bantu bakutwe kupwidika. Kadi nka bu abitulongyesha kileshesho kya Nfumu Saule, su tubekala na kyubishi kya kukita bino, Yehowa aketusumbusheena. Mukanda wa Misambo 119:21 awamba’shi Yehowa ‘akasaashila . . . baa-sha-kwitatula.’ Bwakinyi akitaa bino?

5. Bwakinyi bikitshino bya nkomanga mbilubilo bikata?

⁵ Kya kumpala, su tubankitshi mwanda na nkomanga sunga kwikaamisha, atuleesha’shi ta twi na kaneemo kwi Yehowa, aye mwikale Efile Mukulu na Nfumu eetu. Kya kabidi, nsaa yatukitshi bintu byatushii na matalwa, atwibwesha mushikwa na kwikakeena pankatshi peetu na bangi. (Nkindji 13:10) Na kya kasatu, bangi bantu mbalombeene kwitumona bu muntu shii na binangu nsaa yabetumono atukitshi myanda na kwikaamisha sunga nkomanga. (Luka 14:8, 9) Kwakula kwa kalolo, bino abituleesha patooka bwakinyi Yehowa akumina’shi twikale na kwipeelesha.

6, 7. Kwipeelesha nkwipusheene na kwiyisha naminyi?

⁶ Kwipeelesha nkwipusheene ngofu na kwiyisha. Mwina Kidishitu e na kwiyisha te na kwitatula nya, anka amonaa bangi bantu bu bamukile. (Beena-Fidipe 2:3) Muntu e na kwiyisha mmwikale dingi na kwipeelesha. Auku’shi e na mikalo, na akumina bilubilo byaye na kwiyisha kooso. Akuminaa kuteemesha binangu bya bangi bantu na kulonga myanda ibuwa kwabadi. Muntu e na kwiyisha asangashaa Yehowa ngofu.

⁷ Bible aleesha’shi muntu e na kwipeelesha auku kyaadi aye nabeene na ashinguula’shi kwi bingi bintu byashii na ngobesha sunga matalwa a kwibikita. Bino abimukwasha bwadya kwikala na kaneemo kwi bangi na kwibakitshina myanda na kalolo.

8. Abitungu’shi tukatushe binangu kinyi bwatudya kwikala na kwipeelesha?

⁸ Twi balombeene kubanga kwikala na kwikaamisha kwatushi’atuuku. Bino mbilombeene kukitshika naminyi? Twi balombeene kubanga kwimona bu’twe be na muulo kukila bangi mwanda bantu batwiukeena  nabo sunga atwe banabeene twi na mashito mu kakongye. (Beena-Looma 12:16) Sunga’shi twi balombeene kubanga kwikumiina nka’twe banabeene. (1 Timote 2:9, 10) Twi kubanga mpa na kulungula bangi myanda yabadi balombeene kukita sunga yabashii balombeene kukita.​—1 Beena-Kodinda 4:6.

9. Bwakinyi bangi bantu mbabangye kwikaamisha? Tuusha bileshesho bya mu Bible.

⁹ Twi balombeene kubanga kukita myanda na kwikaamisha su twakutwa kutaluula binangu byetu. Bangi bantu mbabangye kwikaamisha mwanda abakumina kwikala na ntumbo, abaadi abaabila bangi, sunga’shi tambalame nsungu yabo. Ino myanda ibaadi ikitshikile bantu babadi bateemune mu Bible, bu Absalome, Ushiya na Nabukodonosore. Yehowa baadi mwibaleeshe patooka’shi abitungu beeyishe.​—2 Samwele 15:1-6; 18:9-17; 2 Myanda 26:16-21; Ndanyele 5:18-21.

10. Bwakinyi abitungu tulekye kutshibila bantu kiimu pabitale myanda i mu binangu byabo? Tuusha kileshesho.

¹⁰ Ingi nsaa nkulombeene kwikala tungi tubingilo atutakulaa bantu mu kukutwa kwipeelesha. Tentekyesha kileshesho kya Abimeleke na Mpyeele. (Kibangilo 20:2-7; Mateo 26:31-35) Bano bantu abaadi na kwikaamisha su? Mbilombeene kwikala’shi tababaadi abauku mwanda sunga’shi abakitshine myanda kushii kunangusheena su? Bu byatushii bya kumona bi mu mashimba a bantu, ta twi balombeene kutshibila bantu kiimu pabitale myanda i mu binangu byabo nya.​—Badika Shake 4:12.

11. Abitungu tushinkamishe kinyi?

¹¹ Muntu e na kwipeelesha aukaa bi mudimo waye mu mpàngo y’Efile Mukulu. Yehowa nyi Efile Mukulu a bulongame. Mmupe muntu ooso e mu kakongye mudimo wadya kukita. Booso bwetu twi na muulo. Yehowa mmwitupe booso bwetu bipeedi na, ngobesha ilekeene, na mmwitupe matalwa a kusangula kipaso kya kwibifubisha. Su twi na kwipeelesha, atukafubisha bipeedi byetu mu kipaso akikumiina Yehowa. (Beena-Looma 12:4-8) Twi bashinkamishe’shi Yehowa etutekye bwatudya kwibifubisha bwa kumutumbisha, na kukwasha bangi.​—Badika 1 Mpyeele 4:10.

12, 13. Su midimo yatufubila Yehowa ibashintuluka abitungu tutentekyeshe kinyi?

¹² Midimo yatufubila Yehowa ngilombeene kushintuluka kunyima kwa mafuku. Bu kileshesho, banda kwela binangu kipaso kishintulukye mifubo ya Yesu. Kumpala baadi nka bupenka na Nshaye. (Nkindji 8:22) Kunyima bakwashishe nshaye mu kupanga kwa ba mwikeyilu, eyilu na nsenga na bintu bi mwanka, na bantu. (Beena-Kolose 1:16) Akupu, abamutumine pa nsenga. Batandjikilwe bu mwana aye nkukula na kufika muntu mukulu. (Beena-Fidipe 2:7) Kunyima kwa lufu lwaye, Yesu balukile mwiyilu, na mu kipwa kya 1914 bafikile Nfumu a Bufumu bw’Efile Mukulu. (Beena-Ebelu 2:9) Na dingi mu mafuku aafiki, kunyima kwa’ye kwikala bu Nfumu munda mwa bipwa kinunu, Yesu akalwisha Yehowa Bufumu bwa’shi ‘Efile Mukulu akamunane loso panundu pa byoso.’​—1 Beena-Kodinda 15:28.

¹³ N’atwe namu myanda ibungi ngilombeene kushintuluka mu nshalelo eetu. Ingi nsaa midimo yeetu ngilombeene kushintuluka pa mwanda wa bitshibilo byetu. Bu kileshesho, bi kwikala’shi atwikalanga bukupi, anka binobino tatukyebe kwibakila. Twi balombeene kutanda bana kumpala. Kunyima, twata kitshibilo kya kushintuula nshalelo eetu bwatudya kumona  bya kufubila Yehowa mudimo wa nsaa yooso. Ingi nsaa namu midimo yetu ngilombeene kushintuluka pa mwanda wa nshalelo eetu. Twi kwikala na ngobesha ya kukita myanda ibungi, sunga’shi twi kwikala mu nshalelo atungu’shi tufube bipeela. Ngi bwakinyi, bya twikala ba nsongwa sunga bakulu, be na maladi sunga be mbidi bukome, Yehowa auku bilombeene kumufubila ooso a kwatudi kalolo. Tetutekye myanda itutabukile nya. Na dingi ekalaa na muloo wibungi pamono myanda yooso yatumukitshina.​—Beena-Ebelu 6:10.

14. Kinangu kya kwipeelesha ki kwitukwasha bwatudya kusangeela mudimo wetu naminyi?

¹⁴ Yesu baadi asangeela mudimo ooso ubaabadi abamupa kwi Yehowa. N’atwe namu twi balombeene kumwambula. (Nkindji 8:30, 31) Muntu e na kwipeelesha asangelaa mudimo na mashito abamupa mu kakongye. Temenaa pa midimo ayikitshi bangi nya. Anka, apushaa muloo wa mudimo waye mu ndumbulwilo a Efile Mukulu. Eumonaa bu kya buntu kimupe Yehowa. Muntu e na kwipeelesha anemekaa bangi na dingi ekalaa na muloo wa kwibakwatshisheena. Ashingula’shi Yehowa nyi mwibape mudimo wabo.​—Beena-Looma 12:10.

15. Ndilongyesha kinyi dyatudi balombeene kupetela ku kileshesho kya Gideone?

¹⁵ Gideone mmwikale kileshesho kibuwa kya kwipeelesha. Pabamupeele Yehowa mudimo wa kupaasha beena Isaleele kwi beena Madyane, Gideone bambile’shi: “Kifuko kyande nkibofule mu beena Manase; ami namu ne mukile bukinga mu nshibo ya nshami.” (Bansushi 6:15) Na dingi Gideone  baadi mukulupile mwi Yehowa na kukumiina mudimo waye. Akupu Gideone bakimbile bya kupusha kibaadi akimutekye Yehowa, na kukita luteko bwa’shi amukunkushe. (Bansushi 6:36-40) Gideone baadi muntu e bukome na e n’eshimba dinyingye, kadi baadi na binangu na mudimukye. (Bansushi 6:11, 27) Kunyima kwa papa, nsaa ibamulungwile bantu’shi abakyebe ekale nfumu aabo, bapelele. Kunyima kwa’ye kukita myanda ibabamulungwile kwi Yehowa, balukiile kwaye ku nshibo.​—Bansushi 8:22, 23, 29.

16, 17. Muntu e na kwipeelesha mulombeene kwenda kumpala naminyi?

¹⁶ Su muntu bakumina mudimo upya sunga’shi e na lukalo lwa kukita bibungi mu kakongye, bino tabileesha’shi te na kwipeelesha nya. Bible akula’shi bibuwa mufubi a Yehowa akumine kufubila bakwabo ngofu na kwenda kumpala. (1 Timote 4:13-15) Byabya, abitungu nka tupete mashito apya bwatudya kwenda kumpala su? Nya. Booso bwetu twi balombeene kulongamisha bwina Kidishitu bwetu na ngobesha yabadi betupe kwi Yehowa bwatudya kumona bya kumufubila kalolo na kukwasha bangi.

¹⁷ Kumpala kwadya kukumiina mudimo, muntu e na kwipeelesha akimbaa bya kuuka myanda ayitungu’shi akite bwa kulombasha mudimo waye kalolo. Elaa luteko kwi Yehowa pabitale uno mudimo na kunangusheena kalolo bwa kuuka su mmulombeene kukita uno mudimo. Mulombeene kwiyipusha su e na nsaa na bukome bwa kukita ingi myanda i na muulo. Su bamono’shi te nabyo, atala ungi muntu mulombeene kukita imo midimo yakwete kukita binobino. Kunyima kwa’ye kunangusheena pa uno mwanda, muntu e na kwipeelesha e kwata kitshibilo mwanda bamono’shi mmulombeene kulombasha mudimo upya ubapete kalolo. Su twi na kwipeeleseha, twi balombeene kupela angi mashito.

18. (a) Muntu e na kwipeelesha akitaa naminyi nsaa yabamupa mudimo upya? (b) Mukanda wa Beena-Looma 12:3 awitukwasha bwa kwikala na kwipeelesha naminyi?

¹⁸ Yehowa akumina’shi ‘tutambukye nê mu kipwano na kwipêlesha.’ (Mika 6:8, EEM) Byabya nsaa yabetupa mudimo upya, abitungu tukimbe buludiki bwaye na kumuteka bwa’shi etukwashe, nka bibakitshine Gideone. Abitungu tunangusheene ngofu ku myanda ayitulungula Yehowa mu Bible na kukiila kwi ndumbulwilo aaye. Tutentekyesheyi’shi su twi na ngobesha ya kukita myanda yooso yatukitshi mu ndumbulwilo aaye ta nku kapatupatu keetu nya. Anka mpa mwanda wa’shi Yehowa e na kwiyisha na akumina kwitukwasha. (Misambo 18:35) Muntu e na kwipeelesha ‘teataa na kineemo kikile kinyi kyadi nakyo’ nya.​—Badika Beena-Looma 12:3, EEM.

19. Bwakinyi abitungu twikale na kwipeelesha?

¹⁹ Muntu e na kwipeelesha auku’shi nka penda Yehowa nyi mulombanyine ntumbo yooso, mwanda aye nyi Mupangi na Mukile bukata ku bintu byooso bi mwiyilu na bi pa nsenga. (Kibafumbwilwe 4:11) Su twi na kwipeelesha, atukekala na muloo wa kukita mudimo ooso wabetupa mu ndumbulwilo a Yehowa. Atukaneemeka binangu na mweneno a bakwetu balume na bakashi, na byabya abiketukwasha bwa kwikala mu buumune. Muntu e na kwipeelesha elaa binangu ngofu kumpala kwa kukita mwanda ooso, nsaa yakitshi byabya ta mulombeene kukita bilubilo bikata nya. Yehowa asangelaa bantu be na kwipeelesha ngofu. Ngi bwakinyi kwipeelesha kwi na muulo ukata kwi bafubi b’Efile Mukulu. Mu mwisambo aulondo, atukamono kipaso kyatudi balombeene kushaala na kwipeele nsaa yabidi bukopo bwa kwikala nako.