Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Fuba kalolo na kya buntu kya bulungantu bwa kwisangwila

Fuba kalolo na kya buntu kya bulungantu bwa kwisangwila

“Kwakwa kwi kikudi kya Yehowa, kwakwa ngi kwi bulungantu.”​—2 BEENA-KODINDA 3:17.

NGONO: 62, 65

1, 2. (a) Bantu be na mweneno mwilekeene pabitale bulungantu bwa kwisangwila naminyi? (b) Bible etulongyesha kinyi pabitale bulangantu bwa kwisangwila, na nkonko kinyi yatukesambila?

NSAA ibaadi eatshila bitshibilo, mungi mwana mukashi balungwile lol’aye’shi: “Tongyeleshanga binangu; anka ndungule penda kyandya kukita. Kyakya kibofule.” Yawa mwana mukashi baadi akyebe’shi bamulungule byadi mulombeene kikita pamutwe pa kufuba kalolo na bulungantu bwaye bwa kwisangwila, kikale kya buntu kikata kimupe Mupangi aye. Obe namu omono naminyi? Okumina kwiatshila bitshibilo, su okumina’shi bangi bantu baate bitshibilo pa mbalo yoobe? Okwete kumona bulungantu boobe bwa kwisangwila naminyi?

2 Bantu be na mweneno mwilekeene pabitale bulungantu bwa kwisangwila. Bangi abamba’shi bulungantu bwa kwisangwila tabwikudi nya, mwanda Efile Mukulu baadi mubadile kwata kitshibilo ku bikitshino byetu byooso. Bangi namu abakula’shi bulungantu bwa kwisangwila bwi kwikala kwanka nka su atwikitshinaa myanda atwe banabeene. Sunga mbyabya, Bible etulongyesha’shi twi bapangibwe na ngobesha na bulungantu bwa kwisangwila kya kukita na binangu. (Badika Yooshwa 24:15.) Mu Bible atwimupete dingi ngalulo ya ino nkonko ayilondo: Bulungantu bwetu bwi na mikalo su? Mushindo kinyi watudi balombeene kufubisha bulungantu bwetu bwa kwata bitshibilo? Mushindo kinyi watulesha nsaa yatwata bitshibilo’shi twi bafule Yehowa binyibinyi? Na twi kulesha naminyi’shi atunemekaa bitshibilo bya bangi bantu?

NKINYI KYATUDI BALOMBEENE KULONGYELA KWI YEHOWA NA YESU?

3. Yehowa afubishaa bulungantu bwaye bushii na mikalo naminyi?

3 Yehowa e na bulungantu bwa kwikitshina myanda kushi mukalo, na twi balombeene kulongyela ku mushindo wafubishaa bulungantu bwaye. Kileshesho, Yehowa basangwile mwilo wa Isaleele bwa kwikala bu bantu baye, ‘kintu kyaye.’ (Miiya Ikituulwe 7:6-8) Baadi na kabingilo ka kusangula uno mwilo. Yehowa badi akumina kulombasha mulayilo waye kwi kukw’aye Abrahame. (Kibangilo 22:15-18) Kunundu kwa byabya, Yehowa aleshaa kifulo na kululama nsaa yooso yafubisha bulungantu bwaye. Twi balombeene kumona bino mu mushindo ubaadi anyooko Beena Isalele pababadi abamutombokyela. Nsaa ibabadi benyongole pabitale bilubilo byabo, Yehowa bebalesheshe kifulo na lusa. Aye kwamba’shi: “Naashimisha butomboshi bwabo, nee batomo kifulo n’eshimba dyande dyooso.” (Osea 14:5) Yehowa mwitulekyele kileshesho kibuwa p’aye kufubisha bulungantu bwaye bwa kukwasha bangi bantu.

4, 5. (a) Muntu a kumpala bapetele kya buntu ky’Efile Mukulu kya bulungantu bwa kwisangwila nnanyi, na baadi mwikifubishe naminyi? (b) Abitungu ooso a kwatudi eyipushe lukonko kinyi?

4 Yehowa bakuminyine kupa mikeyilu na bantu bulungantu bwa kwisangwila. Kipangwa kya kumpala ki babapangile kwi Yehowa nyi Yesu. Baadi mumupangye ku kifwanyi kyaye na bulungantu bwa kwisangwila. (Beena Kolose 1:15) Yesu mmufubishe bulungantu bwaye naminyi? Kumpala kwa kufika pano pa nsenga, Yesu basangwile bwadya kushala na lulamato kwi Efile Mukulu na kupela kulonda Satana mu buntomboshi bwaye. Pabafikile Yesu pano pa nsenga, batshile kitshibilo kya kukambila bitompwanga bya Satana byooso. (Mateo 4:10) Kunyima, mu bufuku bwa muladilo wa lufu lwaye, Yesu balungwile Nshaye’shi akumina kukita kikyebe ky’eshimba dyaye. Aye nkwamba’shi: “Yaya, su okumina kâsha dino ekopo dya mitanyo . . . anka tokitanga akikyebe eshimba dyande ooo, okite nka akikyebe dyobe eshimba.” (Luka 22:42) Twi balombeene kwambula Yesu na kufubisha bulungantu bwetu bwa kwisangwila bwa kutumbisha Yehowa na kukita kikyebe ky’eshimba dyaye su?

5 Oolo, twi balombeene kwambula Yesu mwanda n’atwe namu twi bapangibwe mwifwanyiko dy’Efile Mukulu. (Kibangilo 1:26) Anka, atwe ta twi na bulungantu bushii na mikalo bu bwa Yehowa nya. Eyi dy’Efile Mukulu aditulungula’shi Yehowa mmwitwelele mikalo mu bulungantu bwetu na’shi etutekye bwatudya kuneemeka yaya mikalo. Bu kileshesho, mu kifuko, abitungu bakashi bakookyele balume baabo, bana namu bakookyele bebatande. (Beena-Efeso 5:22; 6:1) Ino mikalo i na bukitshishi kinyi mu kipaso kyatufubisha bulungantu bwetu bwa kwisangwila? Lwalulo lwa ku luno lukonko ndulombeene kuleesha su atukapete muwa wa ikalaika mu mafuku aafiki.

KUFUBISHA BULUNGANTU MU KIPASO KIBUWA SUNGA KIBUBI

6. Tuusha kileshesho akileesha bwakinyi abitungu bulungantu bwetu bwikale na mikalo.

6 Bulungantu bwi na mikalo mbulombeene kwikala bulungantu bwa binyibinyi su? Oolo! Bwakinyi? Mwanda mikalo ngilombeene kwitukalwila. Bu kileshesho, twi balombeene kutambusha mootoka lubilo mu kibundji. Kadi banda kunangusheena byabidi bilombeene kwikala su ta kwi miiya ya kutambusha, muntu ooso mulombeene kwisangwila lubilo lwadya kutambusha nalo na lupese lw’eshinda lwadya kutambukila. We kwipusha mu bulungantu nsaa ywende mwishinda su? Abimweneka kalolo’shi ta mbyabya nya. Twi na lukalo lwa mikalo bwa’shi booso bwetu twikale na muloo na kwikala mu bulungantu bwa binyibinyi. Tubandeyi kutala bileshesho bya mu Bible abileesha’shi mikalo yabadi betwelele kwi Yehowa i kwanka bwa buwa bwetu.

7. (a) Nkwilekeena kinyi kubaadi pankatshi pa Adame na nyema? (b) Leesha kipaso kimune kibaadi Adame mufubishe bulungantu bwaye bwa kwisangwila.

7 Yehowa pa bapangile muntu a kumpala, Adame, bamupeele kino kya buntu kimune kibapeele ba mwikeyilu, bulungantu bwa kwisangwila. Anka Efile Mukulu tamupe nyema bulungantu bwa kwisangwila nya. Adame baadi mufubishe bulungantu bwaye bwa kwisangwila mu kipaso kibuwa naminyi? Adame baadi na muloo wa kupa nyema mashina. Efile Mukulu “nkufika nabyo kwi muntu bwa kutala kipaso kya byadya kwibitanyina.” Kunyima kwa kutala nyema ooso, Adame bamupeele eshina dimupwandikile. Yehowa tamushintuule eshina dibaadi Adame musangule bwa kupa nyema ooso nya. Anka, “kyooso kibayitanyine muntu [kipangwa kyooso ki na muwa, kibasheele na dyadya eshina, NWT].”​—Kibangilo 2:19.

8. Adame bafubile bulungantu bwaye bwa kwisangwila bibubi naminyi, na mbipeta kinyi bituukye?

8 Yehowa bapeele Adame mudimo wa kwikasha nsenga mpaladiso p’aye kumulungula’shi: “Etandenyeeyi, uushayi nsenga, nwiyidiile bufumu (nwiyikunkushe). Dyayi bufumu pa mishipa ya mu mbuu, toonyi twa mwiyilu na nyema yooso i pa nsenga.” (Kibangilo 1:28) Anka Adame basangwile kudya kikuba kibaabadi bamutunyishe, p’aye kukita byabya baadi mwilwankane mikalo ibaabadi bamwelele kwi Yehowa. Bu bibaadi Adame mufube bulungantu bwaye bwa kwisangwila bibubi, bantu booso bakwete nka kukyenga. (Beena-Looma 5:12) Tutentekyesheyi masaku atudi bapete pa mwanda wa kitshibilo kya Adame. Kukita bino akwitutakula bwatudya kufuba na bulungantu bwetu mu kipaso kibuwa na kukumiina mikalo yabadi betwelele kwi Yehowa.

9. Yehowa bapeele beena Isaleele bulungantu bwa kwisangwila kinyi, na abamulayile kukita kinyi?

9 Bantu booso mbapyane kukutwa kwa kupwidika na lufu kwi Adame na Eeva. Byabya, tukii nka na matalwa a kufuba na kya buntu kya bulungantu bwa kwisangwila. Twi kumona bino mu kipaso kibabadi abakitshina beena Isaleele myanda kwi Efile Mukulu. Yehowa bebapeele bulungantu bwa kusangula su abakumiina sunga kupela kwikala mwilo waye. (Efilu 19:3-6) Mwilo wa Isaleele ubasangwile bwaudya kwikala mwilo w’Efile Mukulu na kukumiina mikalo ibaadi mwibeelele. Abambile’shi: “Kyooso kibamba Yehowa, atwikikitshi.” (Efilu 19:8) Mwanda wa malwa, kunyima kwa mafuku, mwilo ubapelele kulombasha mutshipo wabo ubabakitshine kwi Yehowa. Kino kileshesho nkilombeene kwitupa dilongyesha dikata. Tufubeyi kalolo na kya buntu kyetu kya bulungantu bwa kwisangwila, na kutungunuka na kwifubwila peepi na Yehowa pa kukookyela miiya yaye.​—1 Beena-Kodinda 10:11.

10. Mbileshesho kinyi bi mu mukanda wa Beena-Ebelu shapitre a 11 abileesha’shi bantu bakutwe kupwidika be kufuba na bulungantu bwabo bwa kwisangwila bwa kutumbisha Efile Mukulu? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

10 Mu mukanda wa Beena-Ebelu shapitre a 11, atwimupete mashina a bantu balume na bakashi basha lulamato 16 abasangwile kuneemeka mikalo yabadi beele kwi Yehowa. Pa mwanda wa byabya, abapetele myabi ibungi na lukulupilo lwi buwa lwa mu mafuku aafiki. Bu kileshesho, Nowa baadi na lukumiino lwi bukopo pa basangwile bwadya kukookyela mayi a kulonda a Efile Mukulu bwa kwibaka bwato bwa kumona bya kupasha kifuko kyaye na bipungo bya mafuku aafiki. (Beena-Ebelu 11:7) Abrahame na Sara babadi bakookyele Efile Mukulu abo banabeene pa kwenda mwiumbo dibaadi mwibalee. Sunga mbibaabadi na mushindo ‘wa kwaluka’ mu kibundji kya Ure, abaadi batuule binangu byabo pa myanda ibaabadi bebalee kwi Efile Mukulu. Bible amba’shi “nyi eumbo dyabo dikile buwa dyabaadi nadyo lukalo.” (Beena-Ebelu 11:8, 13, 15, 16) Moyiise balekyele mapeta a mu Ejiipitu na kusangula “kupombeshwa pamune na mwilo w’Efile Mukulu pamutwe pa kusepeela kwa kapindji kapeela mu milwisho.” (Beena-Ebelu 11:24-26) Twambuleyi lukumiino lwa bano balume na bakashi pa kusangeela kya buntu kya bulungantu bwa kwisangwila, pa kufuba nakyo bwa kukita kikyebe ky’eshimba dy’Efile Mukulu.

11. (a) Mmwabi kinyi ukile bukata watupetela ku kya buntu kya bulungantu bwa kwisangwila? (b) Nkinyi akikutakula bodya kufubisha bulungantu boobe bwa kwisangwila kalolo?

11 Mbilombeene kwikala bibofule bwa’shi ungi muntu etwatshile kitshibilo, anka su tubakitshi byabya atukutwa kupeta mwabi ukile myabi yooso wa kufubisha bulungantu bwa kwisangwila. Mmwabi kinyi? Bible apatuula bino mu mukanda wa Miiya Ikituulwe 30:19, 20. (Badika.) Mu verse a 19, atubadika’shi Efile Mukulu bapeele beena Isaleele bulungantu bwa kwisangwila. Mu verse a 20, abaleesha’shi Yehowa bebapeele bulungantu bwa kuleesha byabadi bamufule. N’atwe namu twi balombeene kwisangwila bwa kulangwila Yehowa. Na dingi twi na mwabi wa kufubisha kya buntu kyetu kya bulungantu bwa kwisangwila bwatudya kutumbisha Yehowa na kumuleesha bi bukata bwa kifulo kyatudi bamufule!

TOFUBISHANGA KYA BUNTU KYA BULUNGANTU BIBUBI

12. Nkinyi kyatushii balombeene kukita na kya buntu kyetu kya bulungantu bwa kwisangwila?

12 Banda kupwandikisha’shi we mupe kuuku’obe kya buntu. We kupusha naminyi su ekisumbula ku kibunduulu, sunga’shi afuba na kya buntu kyoobe bwadya kukyengyesha ungi muntu? We kwinyongola. Yehowa mmwitupe kya buntu kya bulungantu bwa kwisangwila. Ngi bwakinyi enyongolaa nsaa yamono bantu abafubisha bulungantu bwabo mu kipaso kibubi na kwata bitshibilo bibubi sunga kukyengyesha bangi. Bible amba’shi, mu “mafuku a nfudiilo,” bantu abakekala “bashii na lutumbu.” (2 Timote 3:1, 2) Byabya, twi kuleesha naminyi’shi twi na lutumbu bwa kya buntu kibuwa kyabadi betupe kwi Yehowa? Na twi kupela kufuba nakyo bibubi naminyi?

13. Nkipaso kinyi kyatudi balombeene kupela kufubisha bulungantu bwetu bibubi?

13 Booso bwetu twi na bulungantu bwa kwisangwila ba kuuku, bilamba, kipaso kya kutshibisha sunga kwitshikisha nkyene, na kusangula kipaso kya kukisha kapapi. Byabya, twi balombeene kufubisha bulungantu bwetu bu kabingilo ka kwata bitshibilo bishi’abisangasha Efile Mukulu sunga kulonda mwikeelo wa bantu be mu uno ndumbulwilo su? (Badika 1 Mpyeele 2:16.) Pamutwe pa kufuba na bulungantu bwetu bu kabingilo ka kukita myanda ibubi, abitungu tufube nabo bwa kukita “byooso bwa ntumbo y’Efile Mukulu.”​—1 Beena-Kodinda 10:31; Beena-Ngalatea 5:13.

14. Bwakinyi abitungu tukulupile mwi Yehowa nsaa yatufubisha bulungantu bwetu bwa kwisangwila?

14 Yehowa bambile’shi: “Nnami, Yehowa, Efile Mukulu oobe, akupa bulambukishi abukukwasha, akukunkusha mwishinda [dyodya kutambukila, NWT].” (Yeeshaya 48:17) Abitungu twikale na lukulupilo mwi Yehowa, na kukumiina mikalo yadi mwitwelele bwatudya kumona bya kwata bitshibilo bibuwa. Na kwiyisha kooso atukumiina’shi “muntu tamulombêne kwiludika ê nabêne kalolo ooo. T’e na su nkipaso kya kuludika matabula ê mwishinda dibuwa.” (Yeelemiya 10:23, EEM) Adame na beena Isaleele bakutwe lukumiino abasangwile kupela kuneemeka mikalo ya Yehowa na kukumina kwikulupila abo banabeene. Tupeteleyi dilongyesha ku kileshesho kyabo. Pamutwe pa kwikulupila atwe banabeene, abitungu ‘tukulupile mwi Yehowa na mashimba eetu ooso.’​—Nkindji 3:5.

NEEMEKA BULUNGANTU BWA BANGI

15. Eyi dya kulonda di mu Beena-Ngalatea 6:5 aditulongyesha kinyi?

15 Abitungu tuneemekye namu bulungantu bwa bangi bwa kwiatshila bitshibilo mu muwa wabo. Bwakinyi? Mwanda booso bwetu twi na bulungantu bwa kwasangwila. Beena Kidishitu babidi ta mbalombeene kwata bitshibilo bi mumune nsaa yooso nya. Bino mbitale mpa na bitshibilo bitale mwikeelo na lulangwilo lwetu. Tentekyesha eyi dya kulonda di mu Beena-Ngalatea 6:5. (Badika.) Nsaa yatushinguula’shi mwina Kidishitu ooso e na bushito bwa kwiatshila bitshibilo byaye, atukaneemeka bulungantu bwaye bwa kwisangwila.

Twi balombeene kwiatshila bitshibilo kushii kukitshisha bangi bwa’shi baate bitshibilo bi mumune na byetu (Tala kikoso kya 15)

16, 17. (a) Bulungantu bwa kwisangwila bubaadi butuushe lukalakashi kinyi mu Kodinda? (b) Mpoolo baadi mukwashe bano beena Kidishitu naminyi? Na uno mwanda awitulongyesha kinyi?

16 Tubandeyi kutala bileshesho bya mu Bible abileesha bwakinyi abitungu tuneemekye bulungantu bwa kwisangwila bwa bakwetu. Beena Kidishitu ba mu kakongye ka mu Kodinda abaadi abekakeena pa mwanda wa kudya mwita ubaabadi pangi balambule ku ma nkishi na kunyima abaadi abakeupaana mu kisalwe. Kondo k’eshimba ka bangi beena Kidishitu kabaadi akebatakula bwa kudya uno mwita mwanda abaadi abauku’shi ma nkishi mbintu bya bisumanga. Anka, bangi babaadi abalangwila ano ma nkishi kumpala abaadi abamono’shi kudya uno mwita kubaadi nka bu kulangwila kwa ma nkishi. (1 Beena-Kodinda 8:4, 7) Uno mwanda ubaadi ukata na ubaadi ulombeene kwabuula kakongye. Mpoolo bakwashishe bano bakwetu bwabadya kupudisha uno mwanda naminyi?

17 Kya kumpala, bebatentekyeshe booso bwabo’shi bya kudya ta mbilombeene kunyingisha kipwano kyabo n’Efile Mukulu nya. (1 Beena-Kodinda 8:8) Akupu, bebadimwishe bwabadya kupela kutadiila “bulungantu” bwabo bwa kwisangwila bwenyongosha mashimba a babofule. (1 Beena-Kodinda 8:9) Kunyima, balungwile baaba be na kondo k’eshimba kabofule bwabadya kuleka kutshibila baaba abaata kitshibilo kya kudya mwita kiimu. (1 Beena-Kodinda 10:25, 29, 30) Byabya, mu uno mwanda utale lulangwilo, mwina Kidishitu ooso baadi na lukalo lwa kwiatshila kitshibilo. Ta twi balombeene kuneemeka bulungantu bwi na bakwetu bwa kwiatshila bitshibilo mpa na mu tu myanda tupeela su?​—1 Beena-Kodinda 10:32, 33.

18. We kuleesha naminyi’shi okwete kufuba kalolo na kya buntu kyobe kya bulungangu bwa kwisangwila?

18 Yehowa mmwitupe kya buntu kya bulungantu bwa kwisangwila, akitupa bulungantu bwa binyibinyi. (2 Beena-Kodinda 3:17) Okalesha byabya nka pofubu kalolo na kino kya buntu mwanda akikukwasha bodya kwata bitshibilo abileesha bi bukata bwa kifulo kyodi mufule Yehowa. Byabya tutungunukyeyi na kwata bitshibilo abimutumbisha, na dingi tunemekyeyi matalwa a bangi a kwisangwila kipaso kyabafubu na kino kya buntu kikata.