Don na Margaret * abadi na muloo wa kumona mwanabo mukashi bafikile mu kwibatembela na kifuko kyaye. Pabadi alumbuula kya kudya kyabadi balombene kudya pamune, Margaret badi mulongye bya kuteeka ku kalasa, anka, taadi mupwe kuleka kufuba, bateekyele makaroni na fromage, kikale kya kudya kyababadi bakumine ngofu kwi bekulu baye babidi.

Nsaa ibabadi bashale pa mesa, Margaret batushishe bya kudya aye nkwibituula pankatshi pa mesa. Pabadi mwibweshe lweso bwa kwela bintu mu elonga, bamwene mwilonga mukwete kutwela nka penda mushi wa fromage wi kaalo! Mwanda wa malwa, Margaret badi mulube kwela makaroni, kinyi kya kudya ki na muulo! *

Bya twikala bakulu, bakinga sunga bantu bapwe kuubila kufuba kalolo, boso bwetu atukitaa bilubilo. Twi balombene kwakula bishima kushi kunangushena, sunga kukita mwanda kushi pa nsaa yao, sunga’shi twi balombene kwipaana mu kubandila kingi kintu na kwilwankana mwanda wi mu binangu byetu. Bwakinyi atukitaa bilubilo? Mushindo kinyi watudi balombene kwibikambila? Twi balombene kwibisuuka su? Mweneno e buwa pabitale bilubilo mulombene kwitukwasha bwatudya kwaluula ino nkonko.

Nsaa yatukitshi kintu bibuwa, atwikalaa na muloo wa kupusha abitukampula bantu na kuuka’shi twi balombene ano mayi abetukampula nao. Nsaa yatukitshi kilubilo, sunga ta twi bekikite mu kukumina kwetu, sunga bakutwa kwikimona kwi bangi bantu, abitungu tukumine’shi tubalwisha. Bwa kukita bino abitungu twikale na kwiyisha.

Su twakamba kwiata na kinemo, twi balombene kubanga kukimba bya kubepuula bilubilo byetu, kwibisumbwila bangi, sunga kubanga kwibipela’shi ta natwe abebikitshi. Kukita bino akutwalaa ku bipeta bibubi. Na dingi mwanda ngulombene kushala ushii upwe, na be kusaashila bangi bantu bwa mwanda wabashi bakite. Sunga twafika mu kobesha kufwamisha kilubilo kyetu binobino, abitungu tulamine’shi, ku nfudilo a byoso, “ooso a kwatudi akeeyimukila’ye nabeene kumpala kw’Efile Mukulu.”​—Beena-Looma 14:12.

Efile Mukulu e na mweneno e buwa pabitale bilubilo. Mu mukanda wa Misambo, abalesha Efile Mukulu bu “sha lusa na kalolo”; na “te na kwimusha kwa nguba ooso, dingi talamaa nsungu bwa looso.” Auku kubofula na kukutwa kwa kupwidika kwa bantu boso na apushaa bi kubofula kwatudi batandikwe nako na “mushinguule’shi twi lufuufi.”​—Misambo 103:8, 9, 14.

Na dingi, nka bu nshe bana e na lusa, Efile Mukulu akumina’shi atwe bana baye twikale na mweneno a bilubilo e mumune na aaye. (Misambo 130:3) Eyi dyaye aditupa malango ebungi na kifulo kyoso na kwitupa bukunkushi abwitukwasha bwatudya kukambila bilubilo byetu na bya bangi.

Misusa ibungi, nsaa ayikitshika bilubilo, muntu mulombene kukisha nsaa na bukome bwibungi bwadya kukimba bya kusumbwila bangi kilumbu na kwipaasha ku mayi sunga mwanda ubakitshika. Pamutwe  pa byabya, su bwakula mayi abenyongosha muntu, we mulombene kumuteka lusa, kulumbuula kilubilo kyobe, na kulama kipwano kyenu. We mukite mwanda wibubi na kwinyongosha bangi sunga kwinyongola obe nabene su? Pamutwe pa kwifiitshila munda, we mulombene kwikitshisha na moobe moso bwa kulumbuula myanda. Kukimba bya kusumbwila bangi kilubilo nkulombene kunyisha kwelesha mwanda bula na kwibwesha tuleo twa bisumanga na kutamisha mwanda. Pamutwe pa byabya, longyela ku kilubilo kyobe, ekilumbuule, na okite myanda ayitunganga kukita.

Byabya, nsaa yabakitshi kilubilo kwi ungi muntu, atwikalaa na bukidi bwa kukita myanda ayilesha’shi ta twi bakumine byabya bibakitshi. Mbikile buwa kulonda elango dya Yesu Kidishitu nsaa ibambile’shi: “Byaabya, kyooso kyaanukyebe’shi bantu beenukitshine, ebakitshineeyi byanka n’anwe naamu.” (Mateo 7:12) Nsaa yokitshi kilubilo, sunga kyekala bubi bwi naminyi, kushi mpaka okumina’shi bantu bakukitshine myanda na kalolo sunga’shi bakufwile lusa ku kilubilo kyobe. Byabya bwakinyi twe mulombene kwikitshisha bwa kulesha bangi kano kalolo kamune nsaa yabakulwishisha?—Beena-Efeso 4:32.

Ungi mukanda aupatuulaa bishima (dictionnaire) aulesha’shi bilubilo abifikaa mu “kwikala na mweneno e bubi, kukutwa kwa kuuka mwanda kalolo, sunga kukutwa kwa kutuula binangu byoso ku mwanda.” Abitungu tukumine’shi ingi nsaa muntu oso ekalaa na umune wa ku ino myanda ibatuteemuna. Sunga mbyabya, twi balombene kupeelesha bilubilo su twatumikila mayi a kulonda e mu Bifundwe.

Dimune dya ku ano mayi a kulonda di mu Nkindji 18:13, EEM, adyakula’shi: “Yawa alula mwanda kumpala kwa kwiupusha kalolo, alesha bu byadi mupatakane, dingi ekakila bûfu.” Eyendo, kwata nsaa ya kuteemesha mwanda ooso na kutaluula ngaluulo yetu nkulombene kwitukwasha bwa kupela kwakula myanda ibubi sunga kukita myanda kushi kunangushena. Binangu byatupete mu kuteemesha mwanda ooso mbilombene kwitukwasha bwa kupela kwikala na mweneno ebubi—na kupela kukita bilubilo.

Dingi eyi dya kulonda dya mu Bible adyakula’shi: “Su kwi kipaso, nushale mu kufukama na bantu boso.” (Beena-Looma 12:18, EEM) Ekitshishe bwa kukimba butaale na kwipushena pankatshi pobe na bantu. Nsaa yofubu na bangi, ikala webanemeka na kwikitshisha bwa kwibakampula na kwibakankamika. Mu yaya nsaa, bishima na myanda yokitshi kushi kunangushena mbalombene kukufwila lusa ku byanka na kwibilenguula. Na dingi myanda ayitapa muntu kwishimba ngofu, nwi balombene kwiyisamba na kwiyipudisha.

Ekitshishe bwa kumona su kwi ka mwanda ke buwa kodi mulombene kulongyela ku kilubilo. Pamutwe pa kutengyela’shi muntu afikye akutekye lusa bwa mwanda ubakula sunga ubakukitshina, mona ino bu nsaa yodi mulombene kutamisha ngikashi ibuwa modi. Pangi bi kwikala’shi abitungu oleshe lwishinko lwi bungi, kalolo, sunga butontshi bwa mbidi. We kukimba dingi bya kwikala na kupopeela, butaale, na kifulo. (Beena-Ngalatea 5:22, 23) Kunyima, we mulombene kulonga bwa kuuka myanda yoshi mulombene kukita musango aufiki. Kushi kukamba kwilenguula, ekitshishe bwa kupela kwiyata na muulo ukilekile. Kwikala na kyubishi kya kwela bilele, nkulombene nkukwasha bwa kupeelesha nsungu.

Kwikala na mweneno e buwa pabitale bilubilo akuketukwasha bwa kumona bya kwibipudisha nsaa yabimweneka. Atukanyisha kwikala mu butaale mu’twe banabene mpa na bangi bantu. Su tubekitshisha bwa kulongyela ku bilubilo byetu, atukanyiisha kwikala na binangu, na bantu abaketukumina ngofu. Tatukekala bakambe kutapika kwishimba sunga kwiyelela binangu bibubi nya. Kukaanyisha myanda yabakitshi kwi bangi bwabadya kumona bya kukambila bilubilo byabo akuketukwasha bwa kunyiisha kwifubwila pepi nabo. Mwanda wi na muulo, twi kupeta myabi ibungi pa kulonga bya kwambula kifulo ky’Efile Mukulu na kinangu kyaye kya kukumina kufwila bangi lusa.​—Beena-Kolose 3:13.

Kilubilo kibabakitshine kwi Margaret, kyatudi bateemune kunundu, kibadi kilwishe musangelo wa kifuko kyoso su? Ta mbyabya nya. Bantu boso abadi basepe wanka, bikishekishe Margaret badi musepe ngofu, na abadi na muloo wa kudya kushi makaroni! Mu bipwa bibalondele, bano bekulu baye babidi abadi balonde dingi uno mwanda nsaa ibabadi abadi kya kudya na bakwabo ku nshibo na abo nkutentekyesha nsaa ibuwa ibabadi bakishe pamune na ba nkambwa babo. Kunyima kwa byoso, kibadi nka kilubilo!