1, 2. (a) Nkinyi kitukwashe bwa kwata kitshibilo kya kufubila Efile Mukulu? (b) Nkonko kinyi yatudya kwiyela pabitale bupyanyi bwetu bwa mu kikudi?

ATWE booso, bantu midiyo twi baate kitshibilo kibuwa kya kufubila Yehowa Efile Mukulu na kulonda kileshesho kya Yesu Kidishitu kalolo. (Mat. 16:24; 1 Mp. 2:21) Nshalelo a kwilambula kwi Efile Mukulu ta mwanda watwataa na muulo upeela nya. Twi baate kino kitshibilo kushii muyiile, kiukilo kya ndambo ya maverse nya, kadi nyi muyiile kiukilo kya binyibinyi akituukila mu kulonga kw’Eyi dy’Efile Mukulu. Byabya, twi balongye myanda ibungi ayinyingisha lukumiino lwetu mu myanda itale bupyanyi bwabadi balame kwi Yehowa bwa kupa baaba booso ‘abamuuku na abauku yawa abaadi mutume, Yesu Kidishitu.’—Yo. 17:3; Lom. 12:2.

² Bwa kulama bwina Kidishitu bwetu, abitungu twate bitshibilo abisangasha Nshetu e mwiyilu. Mu uno mwisambo atukyebe kutaluula ino nkonko ikata: Bupyanyi bwetu abulesha nkinyi? Twi balombeene kwibwata na muulo kinyi? Mushindo kinyi watudi balombeene kushinkamisha shi twibapete bupyanyi? Nkinyi kilombeene kwitukwasha bwa kwata bitshibilo bibuwa?

3. Mbupyanyi kinyi bwabakwete kutengyela kwi (a) bashingwe mwimu (b) na kwi “ingi mikooko”?

³ Kwi penda ndambo ipeela ya beena Kidishitu bakwete kutengyela bwa kupeta “bupyanyi bushii bulombeene kunyanga, sunga kulwila”—kinemo kikata kya kumunana pamune na Kidishitu mwiyilu. (1 Mp. 1:3, 4) Bwashi bapete bwabwa bupyanyi, abitungu shi ‘batandjikwe dya kabidi.’ (Yo. 3:1-3) Mbupyanyi kinyi bwinabo midiyo ya “ingi mikooko” ya Yesu, ikwete kwibunga pamune na balondji baaye bashingwe mwimu mu mudimo wa kulungula mukandu wa Bufumu bw’Efile Mukulu? (Yo. 10:16) Ingi mikooko ayikyebe kupeta bupyanyi bwa muuwa wa looso mu mpaladiiso pa nsenga kushii makyenga, lufu  sunga maalo. Adame na Eeva tababaadi bapete bwabwa bupyanyi mwanda abaadi bakite mulwisho. (Bif. 21:1-4) Yesu baadi mulee muntu mubi baadi mupudikwe pepi naaye shi: “Eyendo naakulungula’shi, leelo uno okeekala naami mu Mpaladiiso.”—Luk. 23:43.

4. Miloo kinyi yatudi bapete?

⁴ Sunga mbinobino, kwi ingi myanda itale bupyanyi bwetu. Bu byatudi batuule lukulupilo mu “nkuulo i mwi Kidishitu Yesu,” twi mu kufukama na twi na kipwano kibuwa n’Efile Mukulu. (Lom. 3:23-25) Twi na mpushisho ebuwa a milayilo ibuwa i Mwiyi dy’Efile Mukulu. Na dingi, kwikala munkatshi mwa bakwetu be mu nsenga ishima nyi mwanda wa muloo ukata. Kwikala Batemwe ba Yehowa nkinemo kikata kyatudi nakyo. Kushi mpaka tukwete kusangeela bupyanyi bwetu!

5. Satana kwete kukita kinyi bwa kutompa bantu b’Efile Mukulu, na nkinyi kilombeene kwitukwasha bwa kukambila mayele aaye?

⁵ Byabya bwa kubamba bupyanyi bwetu bukile buwa, abitungu tushinguule mayele a Satana na kwikala bapasukye. Satana atompaa kutakula bafubi b’Efile Mukulu mu kwata bitshibilo bilombeene kwibashimiisha bupyanyi bwabo. (Mb. 25:1-3, 9) Bu byauku shi kubamushadila mafuku apeela, Satana kwete kufwimisha mayele aaye a kwitupambusha. (Badika Bifumbulwe 12:12, 17.) Su abitungu shi ‘tushaale banyingye kumpala kwa bibèmbo bya Diabulu,’ twi na kya kutungunuka na kwata bupyanyi bwetu na muulo. (Ef. 6:11) Pabitale uno mwanda, abitungu tutaluule kileshesho kya Esau mwana mbedi a Isaake, mwanda akitulongyesha myanda ibungi.

6, 7. Esau baadi nnanyi, na baadi atengyela bupyanyi kinyi?

⁶ Takudi bipwa pepi na 4 000, kasha Isaake na Rebeka batanda Esau na mukwabo Yaakobo. Pabaadi bano baana ba mpasa abakulu, abaadi belekeene mu kufiita kwa munda na mu mifubo ibaabadi abakitshi. “Esau bekêle mpibwe mukata, mufule mu kisuku,” kadi “Yaakobo namu bekêle muntu mufukame bakambânga kushâla nka pâsha.” (Kib. 25:27, EEM) Robert Alter, ungi muntu baadi mwaluule Bible alesha shi kishima kya mu kiina Ebreeyi kyabadi baluule shi, “mufukame,” “akilesha muntu mululame sunga shi na mwanda.”

⁷ Nsaa ibapetele Esau na Yaakobo bipwa 15, nshabo-kulu Abrahame bafwile, kadi mulayilo wa Yehowa kwi Abrahame tawubafwile nya. Kunyima, Yehowa baadi mutentekyeshe Isaake wawa mulayilo, aye nkumulesha shi bantu booso abakapete mwabi ku bukwashi bwa kekulu ka Abrahame. (Badika Kibangilo 26:3-5.) Wawa mulayilo ubaadi utale Mesiya—‘kekulu’ kaasha kululama kabadi baleshe mu mukanda wa Kibangilo 3:15—kabaadi na kya kutuuka ku bekulu ba Abrahame. Bu bibaadi Esau mmwana mbedi a Isaake, baadi na matalwa a kupeta wawa mulayilo. Esau baadi atengyela bupyanyi bwa muulo ukata! Bebwatshile na kinemo su?

8, 9. (a) Esau baadi mwate kitshibilo kinyi pabitale bupyanyi bwaye? (b) Kunyima kwa bipwa Esau batentekyeshe kinyi pabitale kitshibilo kyaaye, na nkinyi kibakitshine?

⁸ Dingi efuku pabalukiile Esau ku mapya, bamwene Yaakobo kwete ‘alumbuula musabu wa pondo.’ Bamulungwile shi: “Ndekye ndambe ndambo a bino bintu bimongolokye, mwanda ne mukookye ngofu.” Yaakobo pabalulwile, balungwile Esau shi: “Ngudishe leelo uno bukulu boobe.” Esau baatshile kitshibilo kinyi? Mwanda wa kukanya, bambile shi: “Ngiiwu’mi akafu, bukulu bwande bwi buuwa ku kinyi?” Oolo, Esau batuudile elonga dya musabu wa pondo kumpala kwa matalwa aaye a bu mwana mbedi. Bwa kupeta matalwa a bu mwana mbedi, Yaakobo baadi mumushiishikile amulungula shi: “Leelo uno, tshipa.” Kushii kwialasheena, Esau baadi muudishe matalwa aaye a bu mwana mbedi. Kunyima kwa byabya, “[Yaakobo] bamupeele mukate na musabu wa pondw’a mapya. Aye nkudya, nkutoma aye nkwibwa, nkwenda. Esau nkubenda [nkubepuula] bukulu bwaye.”—Kib. 25:29-34.

 ⁹ Kunyima kwa bipwa Isaake pabamwene shi taadi peepi na kufwa, Rebeka bakitshine mwaye mooso bwashi Yaakobo apete matalwa a bu mwana mbedi abaadi Esau mushimishe. Esau pabatentekyeshe shi, baadi mwate kitshibilo ki bubi, baadi musendeele Isaake shi: “Yaya! nsampe n’ami naamu! . . . Twe mundamine naamu nsompo kampanda’nyi?” Isaake pabambile’shi ta mulombeene kushintuula mwabi ubaadi mupwe kwelela Yaakobo, “Esau nkukaamish’eyi, aye nkudila.”—Kib. 27:30-38.

10. Yehowa baadi amono Esau na Yaakobo naminyi, na mbwakinyi?

¹⁰ Bifundwe abilesha kinyi pabitale binangu bya Esau? Esau balesheshe shi, kupudisha nkalo yaaye ya ku mbidi kwi na muulo kukila myabi ibaadi kumpala na ibaadi ayikyebe kutuukila ku bupyanyi bwaye. Esau tabaadi mwate matalwa aaye a bu mwana mbedi na muulo nya na tabaadi muleshe shi e na kifulo ky’eyendo bw’Efile Mukulu nya. Na dingi, Esau baadi mulenguule kibaadi kilombeene kukita bikitshino byaaye kwi baana baaye. Anka, Yaakobo namu baadi mwate bupyanyi bwaye na muulo ukata. Yaakobo baadi dingi mulonde elango dya baledi baaye pabitale kusangula kwa mukashi. (Kib. 27:46–28:3) Bu bibaadi Yaakobo mwate kino kitshibilo kibaadi akimutekye lwishinko na kwisumina ingi miloo, Yaakobo bekeele nshaye kulu a Mesiya. Efile Mukulu baadi amono Esau na Yaakobo naminyi? Ku bukwashi bwa mutemuki Malakii, Yehowa bambile shi: “Naadi mufule Yaakobo, neekala mushikwe Esau.”—Mat. 1:2, 3.

11. (a) Bwakinyi mwanda wa Esau ngwitutale atwe beena Kidishitu? (b) Bwakinyi Mpoolo baadi mwakule pabitale lukyebanokyebano nsaa ibadi akula mwanda wa Esau?

¹¹ Bino abyakula Bible pabitale Esau mbitale beena Kidishitu ba lelo su? Oolo. Mpoolo mutumibwa baadi mudimushe beena Kidishitu naaye shi: ‘Dimukayi tala kwakekala muntu sha myanda ya lukyebanokyebano, na kukutwa kunemeka bintu bipatulwe bya kishila, pamune bu Esau, bapanyine bukulu penda ku kidibwa kya mususa umune.’ (Eb. 12:16, Kilombeno kipya) Dyadya elango nditale dingi beena Kidishitu ba lelo. Abitungu tutungunukye na kunemeka bintu bya mu kikudi bwashi tala nkalo ya ku mbidi yetunemeena na twashimisha bupyanyi bwetu bwa mu kikudi. Byabya, bwakinyi Mpoolo baadi mwakule pabitale lukyebanokyebano nsaa ibaadi akula mwanda wa Esau? Mwanda kwikala na binangu bya ku mbidi bu bibaadi Esau, nkulombeene kufwisha muntu mu kubepuula bintu bya mu kikudi pa mwanda wa kukimba kwisankisha, bu lukyebanokyebano.

12. (a) Satana etuteyaa tuteo mu mushindo kinyi? (b) Tuusha kileshesho kya mu Bible kilombeene kwitukwasha kumpala kwa kwata bitshibilo bi bukopo.

¹² Bu byatudi bafubi ba Yehowa, tabitungu shi twikale atukimbi bintu bilombeene  kwitutakula mu kukita myanda i butete nya. Anka, tukwete kuteka Yehowa Efile Mukulu bwashi tetutadilanga twapona nsaa i muntu kampanda etutompo bwashi tupele kumukokyela. (Mat. 6:13) Kadi Satana kwete kukita mwaye mooso bwa kulwisha kipwano kyetu n’Efile Mukulu nsaa yatukwete kwitatshisha bwa kulama kululama kwetu mu uno ndumbulwilo e bubi. (Ef. 6:12) Bu bi Diabulu nyi efile a myanda ibubi ya pano, auku mushindo wadi mulombeene kwitukwata ku nkalo yetu ya bu bantu bakutwe kupwidika nsaa y’etutee kateo muyiile kubofula kwetu. (1 Kod. 10:8, 13) Bu kileshesho, banda kupwandikisha su we pa mbalo ayitungu shi opudishe lukalo kampanda mu mushindo wibubi. We mulombeene kwata kitshibilo kinyi? We mulombeene kwakula bu Esau shi: ‘Ndekye ndambe ndambo a bino bintu!’ Su we kukambila kyakya kitompwanga na kwikisuuka, bu bibakitshine Yoosefe mwana a Yaakobo abaabadi batompe kwi mukashi a Potifare?—Badika Kibangilo 39:10-12.

13. (a) Lelo uno, mushindo kinyi wi bantu bebungi mbakite bu Yoosefe, na mushindo kinyi wi bangi mbakite bu Esau? (b) Nkinyi akitungu shi tukite bwa kupela kukita bu Esau?

¹³ Bakwetu balume na bakashi bebungi mbafumankane na myanda ibaadi ayitungu shi bakite bu Esau sunga bu Yoosefe. Bebungi mbaate kitshibilo kibuwa na abo nkusangasha eshimba dya Yehowa. (Mye. 27:11) Anka, bangi bakwetu mbaate kitshibilo kya kukita bu Esau pababadi kumpala kwa kitompwanga, abo nkukutwa kubamba bupyanyi bwabo bwa mu kikudi. Bebungi ba ku bano babakwete kutuusha mu kakongye ku kipwa kyooso, bakwete kutuushibwa pa mwanda wa kukita myanda ibutete. Abitungu shi tulumbuule mashimba etu kubanga binobino bwashi twikale banyingye bwa kukambila bitompwanga abifiki kumpala! (Mis. 78:8) Atukyebe kutaluula myanda ibidi yatudi balombeene kukita bwa kwilumbuula bwa kukambila bitompwanga na kwata bitshibilo bibuwa.

14. Bwa ‘kushikwa bubi’ na ‘kulamata ku myanda ibuwa’ twi balombeene kunangwila ku nkonko kinyi?

¹⁴ Mwanda wa kumpala ngutale kunangushena ku kilombeene kwitutwadila bikitshino byetu. Atukyebe kusangeela bupyanyi bwetu bwa mu kikudi ngofu su twi bafule Yehowa ngofu, Aye atushaa bwabwa bupyanyi. Na dingi, su twi bafule muntu, tatwi balombeene kukumiina kumwinyongosha nya. Anka, atukitshi mwetu mooso bwa kumusangasha. Byabya, abitungu shi twate nsaa ya kunangushena ku nkalakasho ilombeene kwitufwila na kufwila bangi bakwetu su twakita myanda i butete. Twi balombeene kwiyipusha shi: ‘Mwikelo wande ngulombeene kukita kinyi ku kipwano kyande na Yehowa? Mulwisho wankitshi, ngulombeene kutwadila kifuko kyande masaku kinyi? Mushindo kinyi waudi ulombeene kwinyongosha bakwetu balume na bakashi mu kakongye? Ne mukumbeene kukokosha bangi su?’ (Fid. 1:10) Twi balombeene dingi kwiyipusha shi: ‘Ino nsaa ipeela yanesankisha mu kukita myanda ibutete, i buwa kukila masaku alombeene kutuusha kitshibilo kyande su? Nakumiina nkafudiila bu Esau baadi mukaamishe eyi na kudila pabaadi mushinguule kibakitshine su?’ (Eb. 12:17) Kunangwila ku ino nkonko akukyebe kwitukwasha bwa ‘kushikwa bubi’ na ‘kulamata ku myanda ibuwa.’ (Lom. 12:9) Bikishekishe su twi bafule Yehowa, atukyebe kukita mwetu mooso bwa kulamata ku bupyanyi bwetu.—Mis. 73:28.

15. Nkintu kinyi akikyebe kwitukwasha bwa kwikala belumbuule bwa kukambila bitompwanga bilombeene kulwisha kipwano kyetu n’Efile Mukulu?

¹⁵ Mwanda wa kabidi ngutale kwilumbuula bwa kukambila bitompwanga. Yehowa mmwitupe bintu bibungi bya kwitukwasha bwa kwilumbuula bwashi tukambile bitompwanga bya uno ndumbulwilo bilombeene kulwisha kipwano kyetu naye. Mu bino bintu, twi kutemuna kulonga kwa Bible, bisangilo  bya beena Kidishitu, kulungula kwa mukandu wibuwa, na kwela kwa nteko. (1 Kod. 15:58) Misusa yooso yatukwete kulungula Yehowa myanda i mu mashimba etu na nsaa yooso yatukwete kutumika ngofu mu mudimo wa bulungudi, twi nka bu bakwete kunyingisha lubumbo alwitushikiila ku bitompwanga. (Badika 1 Timotee 6:12, 19.) Abitungu shi tukite mwetu mooso bwa kwilumbuula bwa kukambila bitompwanga. (Gal. 6:7) Mu mukanda wa Myeele shapitre a kabidi, mbaleshe kilombeene kwitukwasha.

16, 17. Mushindo kinyi watudi balombeene kobesha kupeta binangu bya kwata bitshibilo bibuwa?

¹⁶ Shapitre 2 a mukanda wa Myeele etutekye bwatudya kwitatshisha bwa kupeta binangu na kapatupatu. Bino bya buntu abitukwasha bwa kusangula ki buwa na ki bubi, na abikyebe kwitukwasha bwa kutaluula nkalo yetu kushii kwiyitadiila bwashi itutakule mu kukita myanda i bubi. Kadi twi balombeene koobesha su atutungunuka na kwibikimba. Bwa kupatuula uno mwanda, Bible akula shi: “Mwan’ande mulume, su okumiina kwakula kwande, su wata mayi ande na kineemo, su pakuteemesha bishima bya binangu, wepaana n’eshimba dyoobe dyooso bwa kupeta kinangu; oolo su odila kwikala na binangu, su webikimba, su okimba binangu buu byaabakimbaa nfwalanga su webishuula mu nsenga buu bupeta, paapa oshinguula bii kutshiina kwa Yehowa, owuky’Efile Mukulu. Mwanda Yehowa ngi apaanaa binangu, dingi kiukilo na binangu abituukilaa mukanwa mwaye.”—Mye. 2:1-6.

¹⁷ Byabya, abimweneka patooka shi, bwa koobesha kupeta binangu na kapatupatu abitungu twate bitshibilo bibuwa na kulonda myanda yabadi baleshe mu uno mukanda wa Myeele. Twi balombeene kobesha kukambila bitompwanga su atutadiila mayi a Yehowa bwashi etukunkushe, su atutungunuka na kuteka bukunkushi bw’Efile Mukulu, na su atutungunuka na kukimba kiukilo ky’Efile Mukulu bu byabakimbaa bupeta bufwame.

18. We na kitshibilo kya kutungunuka na kukita kinyi, na mbwakinyi?

¹⁸ Yehowa apeyaa kiukilo, kapatupatu, tudingi, na binangu kwi booso bakwete kwitatshisha bwa kupeta byabya bya buntu. Su tukwete kwibikimba na kwibitumikisha, atwifubwila pepi na Yehowa, Aye etupeyaa byanka. Na dingi, kipwano kyetu ki buwa na Yehowa Efile Mukulu akitukwasha bwa kwitukalwila nsaa yatudi kumpala kwa bitompwanga. Kwifubwila pepi na Yehowa na kumutshina akukyebe kwitukalwila ku milwisho. (Mis. 25:14; Ja. 4:8) Kwikala kwetu kwa mu kipwano na Yehowa na kutumikila binangu byakwete kwitupa kwitukwashe bwa kwata bitshibilo abikyebe kusangasha eshimba dya Yehowa na kubamba bupyanyi bwetu.