1. (a) Bantu abalondaa malango mu mishindo kinyi ilekeene, na bwakinyi? (b) Kwitatula nkulombeene kutakula muntu mu kumona elango naminyi?

BANTU abalondaa malango mu mishindo ilekeene. Bu kileshesho, bangi bantu abakumiina malango a muntu sha matalwa kadi mbalombeene kupela malango a muntu a mulongo wabo sunga a muntu shi na mwasu ukata. Bangi bantu p’abebalanga, mbalombeene kupusha bubi, sunga kwimona bu bababayisha milongo. Bwakinyi bantu be na mmweneno mwilekeene byabya pabitale malango? Mpa mwanda wa kwitatula. Nsaa y’abalanga muntu sha kwitatula, amono shi dyadya elango ta ndimutale nya, ndjo apele kwidilonda na akutwa kupeta bukwashi bwadibaadya kumupa.—Mye. 16:18.

2. Bwakinyi beena Kidishitu abasangalaa na malango aatuukila Mwiyi dy’Efile Mukulu?

² Byabya, beena Kidishitu ba binyibinyi namu, abasangelaa malango ebuwa bikishekishe nsaa yaatuukila Mwiyi dy’Efile Mukulu. Ndambukisho ya Yehowa ayitupa binangu, ayitulongyesha na kwitukwasha bwa kusuuka ingi miteo bu kwipaana mu kukimba kwa bintu bya ku mbidi, kutambuka kwa lusandji, na kutoma kwa bingi bintu abikolwanaa sunga maalwa. (Mye. 20:1; 2 Kod. 7:1; 1 Tes. 4:3-5; 1 Tim. 6:6-11) Na dingi, atusangala ngofu bwa “muloo wa mu mashimba” autukiila mu kukokyela kwa ndambukisho y’Efile Mukulu.—Yesh. 65:14.

3. Mbinangu kinyi bya mufundji a misambo byatudi balombeene kulonda?

³ Bwa kubamba kipwano kyetu na Nshetu e mwiyilu, abitungu tutungunukye na kutumikila malango ebuwa a Yehowa mu muwa wetu. Bi na muulo bwashi binangu byetu bikale bipushene na bya mufundji a misambo bambile shi: “Bitshibilo byoobe mbupyaanyi bwande bwa looso; abyo ngi abip’eshimba dyande muloo.” (Mis. 119:111) Atwe naamu, tukwete kusangeela miiya ya Yehowa, su tukwete kwiyimona bu bushito bwitutentekwe? Sunga byekala shi atupushaa bubi mwanda wa angi malango abetupa, tatubofulanga ku mashimba nya.  Twi na kya kutuula lukumiino lwi bukopo mu binangu bikata by’Efile Mukulu! Tubandeyi kutaluula mishindo isatu yatudi balombeene kwibikita.

4. Daavide baadi mushaale mulame kinyi mu muwa waaye?

⁴ Nfumu Daavide baadi mupete nkalakasho ikile bungi mu nshalelo aaye, anka baadi mulame lukulupilo lwi bukopo kwi Mupangi aaye. Bambile shi: “Yehowa, eshimba dyande dii koodi. Efile ande, nee mukulupile koodi.” (Mis. 25:1, 2) Nkinyi kibaadi kikwashe Daavide bwadya kwikala na lukulupilo lwi byabya kwi Nshaaye e mwiyilu?

5, 6. Nkinyi akitulungula Eyi dy’Efile Mululu pabitale kipwano kibaadi pankatshi pa Daavide na Yehowa?

⁵ Bantu bebungi abelaa nteko kwi Efile Mukulu anka pabadi mu nkalakasho. We kukita naminyi su kuuku oobe akuminaa kwisamba noobe nka penda paadi na lukalo lwa makuta sunga lwashi omukitshine kintu kampanda? Yaaya nsaa we mulombeene kubanga kutopeka akimutakulaa bwa kwisamba noobe. Anka, Daavide tabaadi akitshi byabya nya. Kipwano kyaye na Yehowa kibaadi akilesha lukumiino na kifulo kyaaye kwi Efile Mukulu mu muwa waaye ooso—pabaadi mu malwa sunga mu muloo.—Mis. 40:8.

⁶ Banda kutala ano mayi a Daavide pabaadi atekye na kutumbula Yehowa shi: “Mwanaana, Efile Mukulu eetu, mbii eshina dyoobe bukata bino pa nsenga ishima! N’amwa mwiyilu, nkumo yoobe aiyimbiibwa.” (Mis. 8:2) Bopusha bi kipwano kibaadi pankatshi pa Daavide na Nshaye a mwiyilu su? Muloo ubaadi nawo Daavide bwa midimo ya kukaanya y’Efile Mukulu ubaadi umutakule bwa kusamuna Yehowa “mafuku ooso.”—Mis. 35:27.

7. Kwela nteko kwi Yehowa nsaa yooso akwitukwasha mu mushindo kinyi?

⁷ Anka bu Daavide, twi na lukalo lwa kwisamba na Yehowa nsaa yooso bwa kunyingisha kipwano kyetu naaye. Bible akula’shi: “Efubwileeyi kwi Efile Mukulu, aye naamu eefubwila peepi neenu.” (Ja. 4:8) Kuteka Efile Mukulu akwitukwasha bwa kwifubwila pepi naaye na dingi, ngumune wa ku mishindo yatudi balombeene kupeta kikudi kiselele.—Badika 1 Yowano 3:22.

8. Bwakinyi tabibuwa kwambuula bishima bimune patukwete kwela nteko?

⁸ Nsaa y’okwete kuteka, wambuulaa nka myaku imune sunga kwalushuula bishima bimune nsaa yooso su? Su mbyabya, kumpala kwa kuteka, banda kunangusheena pabitale myanda yokyebe kwakula. Su atulungulaa kuuku eetu anka myanda imune imune nsaa yatwisambaa naye, mmulombeene kusangala su? Mmulombeene kupela kwituteemesha. Kushii mpaka, Yehowa tapelaa kuteemesha nteko yabeele kwi bafubi baaye basha kululama na mashimba aabo ooso nya. Kadi, bibuwa tupele kwalushuula bishima bimune nsaa yatukwete kumuteka.

9, 10. (a) Myanda kinyi yatudi balombeene kwakula mu nteko yetu? (b) Nkinyi kilombeene kwitukwasha bwa kwela nteko ayituukila mu mashimba?

⁹ Eyendo, su atukumiina kwifubwila pepi n’Efile Mukulu, nteko yetu ta gilombeene kwikala nka penda imeene pa myanda kampanda nya. Su tukwete kufungwila Yehowa mashimba etu, atwifubwila pepi naaye ngofu na atwikala na lukulupilo lwi bukopo mwadi. Mbishima kinyi byatudi balombeene kwakula mu nteko yeetu? Eyi dy’Efile Mukulu adyamba shi: “Nguba ooso, mu nteko, mu kwiyaaya na mu ntumbu, uukishaayi Efile Mukulu nkalo yeenu.” (Fid. 4:6) Mwanda ukata nguno, kintu kyooso kilombeene kulwisha kipwano kyetu n’Efile Mukulu sunga nshaleelo etu mpa na kilombeene kukuma nshaleelo a umune a ku bafubi baaye nyi mwanda watudi balombeene kutuula mu luteko.

¹⁰ Bi na muulo bwashi tutaluule bishima bya nteko ya bantu baasha kululama abisangayibwa mu Bible. (1 Sam. 1:10, 11; Bik. 4:24-31) Mu mukanda wa Misambo mwi nteko na ngono yabadi bayimbile Yehowa n’eshimba dimune. Myanda yooso ya bantu pabadi pepi na lufu sunga pabadi mu muloo, i mu ino nteko na ngono. Kutaluula bino bishima byabadi baakule kwi bantu baasha kululama nkulombeene kwitukwasha bwa kwela nteko ibuwa kwi Yehowa.

11. Bwakinyi abitungu shi tunangwile ku malango a Efile Mukulu?

¹¹ Daavide bambile shi: “Ndambukisho ya Yehowa . . . ngipwandikile kukulupilwa, aipeyâ binangu kwi bashi n’abyo.” (Mis. 19:8, Ñono na malango) Eyendo, sunga twekala bakutwe binangu, twi balombeene kwikala na binangu nsaa yatukwete kukokyelanga miiya y’Efile Mukulu. Byabya, angi malango a mu Bible aatungu kunangwila su atukyebe shi etukwashe ngofu. Twi balombeene kwakula byabya pabitale kulama kululama kwetu nsaa yabetutakula bwa kukita kintu kampanda patudi mu kalasa sunga ku mudimo, bwa kunemeka mwiya w’Efile Mukulu pabitale mase, kupela kutwelakana mu myanda ya politike na kulonda miiya ya mu Bible itale nfwadilo na ntshibiisho a nyene. Kupeta kwa binangu by’Efile Mukulu pabitale ino myanda akukyebe kwitukwasha bwa kusuuka nkalakasho. Byabya twi balombeene kwata kitshibilo mu mashimba etu pabitale kyatudi balombeene kukita nsaa yatufumankana na uno mwanda. Kubadiila kwikala na bino binangu nkulombeene kwitulumbuula bwashi tatwikalanga na twinyongoshi.—Mye. 15:28.

12. Twi balombeene kunangwila pabitale kinyi bwa kulama ndambukisho y’Efile Mukulu?

¹² Bu byatukwete kutengyela kulombana kwa myanda yabadi balee kwi Efile Mukulu, nshaleelo etu kwete kulesha shi twi bapasukye mu kikudi su? Bu kileshesho atukumina binyibinyi shi, Babilone Mukata akyebe kubutudibwa binobino su? Tukwete kumona binobino myabi ibungi bu kwikala na muwa wa losoo mu mpaladiso pa nsenga, bu mwanda wa binyibinyi kukila mu mafuku atubebilongyele su? Twi balame kisumi kyetu mu mudimo wa bulungudi pamutwe pa kuleka myanda yetu bwashi ikale pa mbalo ya kumpala mu muwa wetu su? Kadi pabitale lukulupilo lwa lusangukilo, kutumbisha kw’eshina dya Yehowa, na kwakwila bufumu bwaye? Ino myanda, ikii na muulo mu muwa wetu su? Kunangwila ku ino myanda nkulombeene kwitukwasha bwa kukita bu bibakitshine mufundji a misambo bambile shi: “Bitshibilo [bya Yehowa] mbupyaanyi bwande bwa looso.”—Mis. 119:111.

13. Bwakinyi beena Kidishitu ba mu mafuku a batumibwa tababaadi bapushe ingi myanda kalolo? Tuusha kileshesho.

¹³ Ingi myanda i mu Bible ngilombeene kwikala bukopo bwa kupusha yanka kalolo mwanda binobino kipungo kya Yehowa bwa kwiyipatuula ta nkibande kulombana. Misusa ibungi Yesu baadi alungula batumibwa baaye shi, bi na muulo bwashi akyenge na ayipayibwe. (Badika Mateo 12:40; 16:21.) Anka batumibwa tababaadi abapusha akipatuula bishima byaaye nya. Abaadi bapushe kyabyamba kunyima kwa lufu na lusangukilo lwa Yesu pabaadi mufwale mbidi ya bantu, aye nkumwekyela balondji baadye na “nkwibabuula binangu bwabady’a kupatuula Bifundwe.” (Luk. 24:44-46; Bik. 1:3) Byabya, mpa na nsaa ibabadi bapete kikudi kiselele mwifuku dya Pentekote a mu kipwa kya 33 K.Y.K., balondji ba Kidishitu tababaadi babande kuuka shi Bufumu bw’Efile Mukulu abukyebe kutuudibwa mwiyilu nya.—Bik. 1:6-8.

14. Ku mbangilo kwa siekele a 20, nkileshesho kinyi ki buwa kyabadi balekye kwi bakwetu bebungi sunga abaadi na mpushisho e bubi pabitale mafuku a nfudiilo?

¹⁴ Mu mushindo umune, ku mbangilo kwa siekele a 20, beena Kidishitu ba binyibinyi abaadi na nkulupilo i bubi pabitale “mafuku a ku nfudîlo.” (2 Tim. 3:1, EEM) Bu kileshesho, mu kipwa kya 1914 bangi abaadi abapwandikisha shi, lwendo lwabo lwa mwiyilu taludi pepi. Lukulupilo lwabo palushibaadi lulombane, kutaluula ngofu kwa Bifundwe kubaadi kwibaleshe shi kukii kampanye kakata ka mudimo wa bulungudi. (Mak. 13:10) Byabya, mu 1922, J. F. Rutherford babangile kukunkusha wawa mudimo wa bulungudi, balungwile baaba abaadi mu kikongeno kibungye maumbo ebungi mu Cedar Point, Ohio, États-Unis shi: “Talayi, Nfumu kwete kumunana! Nwi basalayi baaye. Nyi bwakinyi, lungulayi, lungulayi, lungulayi pabitale Nfumu na Bufumu bwaye!” Kubanga anka paapa, kulungula na “kuukisha mukandu wi buwa wa bufumu” kubaadi  bu kitundwilo kya binyibinyi kya bafubi ba Yehowa ba ano mafuku eetu.—Mat. 4:23; 24:14.

15. Mushindo kinyi watudi balombeene kupeta bukwashi nsaa yatunangushena ku milayilo ibuwa ibaadi Efile Mukulu mulee mwilo waye?

¹⁵ Nsaa yatunangushena ku milayilo ibuwa ibaadi Yehowa mulee bantu kubanga kala mpa na lelo uno, twi na lukulupilo lukata lwa’shi akyebe kulombasha mpàngo yaaye mu mafuku e kumpala. Ingi misusa, ndambukisho y’Efile Mukulu ayitukwasha bwa kushaala balamiine mu binangu na mu mashimba eetu milayilo yaaye na kutengyela kulombana kwayo. Twi balombeene kushinguula shi kukita byabya, akwitukwasha bwa kutuula lukulupilo mu milayilo yaaye.

16. Myabi kinyi yatupete nsaa yatwipaana mu mudimo wa bulungudi?

¹⁶ Efile Mukulu eetu Yehowa, nyi Efile Mukulu e bukome, Efile alombashaa. Mufundji a misambo ayipusha bino: “Nnanyi ee bukome buu’be Yehowa?” Akumbasha dimo shi: “Nyi ndyoobe dinw’eyaasa dii bukome, ino ilume iibweshwe.” (Mis. 89:9, 14) Bu byadi Efile alombashaa, Yehowa asangala na etwelela myabi ku byooso by’atwikitshisha bwa kutuula myanda ya Bufumu pa mbalo ya kumpala. Kwete kumona bafubi baaye booso—balume na bakashi, bakulu na bakinga—tabakwete kupeta “kya-kudya kya . . . lulengu nya.” (Mye. 31:27) Mu kulonda kileshesho kya Mupangi eetu, atwipaana ngofu mu mifubo ya teokrasi. Kufubila Efile Mukulu n’eshimba dyetu dyooso akukwasha muntu ooso a kwatudi pa bupenka, na akusangasha Yehowa na eetwelela mwabi ku mudimo wetu wa bulungudi.​—Badika Misambo 62:13.

17, 18. Bwakinyi bikitshino bya lukumiino abitukwasha bwa kunyingisha lukulupilo lwetu mu malango a Yehowa? Tuusha kileshesho.

¹⁷ Mushindo kinyi ulombeene kwitukwasha myanda ya lukumiino bwa kutamisha lukulupilo lwetu mwi Yehowa? Tubandeyi kutaluula  mwanda wi mu Bible wa kutwela kwa beena Isaleele mu Nsenga ya Mulayilo. Yehowa baadi mulungule ba tshiite-mwakwidi bwabadya kulama musheete wa kilombeno bwa kutambuka kalolo mu Mwela wa Yoordano. Byabya, bu bibaadi mwilo awende na kwisesela pepi na mwela, abamwene shi meema abaadi akamine na apalakane ngofu mwanda wa mpeshi. Beena Isalele abaadi balombeene kukita kinyi? Abebwele abo nkwenda ku bukunkula bwa mwela bwa kutengyela munda mwa mbingo ikile bungi bwashi meema a mpeshi akame su? Nya, abatuudile lukulupilo lwabo looso mwi Yehowa na abo nkulonda malango aaye. Nkipeta kinyi kibatuukile? Bible amba shi: “Pabafikile . . . ngwa ya baa-tshiite-mwakwidi babaasemunanga musheete kwisabika mu meema . . . paapa meema abaayimeene ku nsulo . . . baa-tshiite-mwakwidi babaasemunanga musheete wa kilombeno kya Yehowa babaayimeene pa nsenga yuume, munkatshi mwa Yoordano, nguba baasabukanga Isaleele mushima ku ngwa kuume.” (Yos. 3:12-17) Banda kunangusheena muloo ubadya kwikala nawo beena Isaleele wa kumona wawa mwela ukata ubalekye kwalaala! Kushii mpaka lukumiino lwa beena Isaleele mwi Yehowa lubanyingile mwanda abaadi batuule lukulupilo lwabo mu malango aaye.

¹⁸ Eyendo shi lelo uno Yehowa takwete kukita bipaso bwa kukalwila bafubi baaye nya, kadi ebelelaa myabi ku bikitshino byabo abilesha lukumiino. Kikudi ky’Efile Mukulu kikwete kwibapa bukome bwa kulombasha mudimo wa kulungula mukandu wa Bufumu mu nsenga ishima. Mushindo ubaadi Yehowa musangushe Yesu Kidishitu ku lufu, aunyingisha balondji baaye shi akyebe kwibakwasha mu uno mudimo wi na muulo ubebapeele na kwibalungula shi: “Byabya ndayi kwi bantu ba mîlo yoso nwibekashe bu balondji bande . . . nyi nenu mafuku oso, mpâ na ku nfudîlo ya nsenga.” (Mat. 28:19, 20, EEM) Batemwe bebungi abaadi na buufu sunga moo mbalombeene kushinkamisha patooka shi, kikudi ky’Efile Mukulu nkibape bukome bwa kwisamba na bantu benyi mu mudimo wa bulungudi.—Badika Misambo 119:46; 2 Beena-Kodinto 4:7.

19. Sunga twekala na lukalakasho kinyi, abitungu tushinguule mwanda kinyi?

¹⁹ Bangi bakwetu balume na bakashi ta be na mushindo wa kukita bibungi mu mudimo wa bulungudi pa mwanda wa mikumbo sunga wa bununu. Anka, mbalombeene kushinguula shi, “Yaya a lusa n’Efile Mukulu sha kusambana mu byooso” auku mwanda ooso wi nawo mwina Kidishitu a binyibinyi. (2 Kod. 1:3) Asangalaa na byooso byatukitshi bwa kuyiisha myanda ya Bufumu kumpala. Ooso a kwatudi e na kya kulamiina mu binangu shi mwanda wa kumpala nyi ndukumiino lwetu mu mulambu wa Kidishitu ndjo alwitupasha nsaa yatukwete kukita muyiile bukome bwatudi nabo.—Eb. 10:39.

20, 21. Mu mishindo kinyi ingi mwa tuleshaa lukulupilo lwetu mwi Yehowa?

²⁰ Lulangwilo lwetu ndutale kutuusha nsaa yetu, bukome bwetu, na bupeta bwetu muyiile byatudi nabyo bwa kukita mudimo w’Efile Mukulu. Eyendo, atukumiina na mashimba etu ooso bwa ‘kukita mufubo wa bulambukishi.’ (2 Tim. 4:5) Mwanda ukata nguno, twi na muloo wa kukita byabya bu byabikwasha bangi bwashi “bafikye ku kyuukilo kya biinyibiinyi.” (1 Tim. 2:4) Binyibinyi, kunemeka na kutumbisha Yehowa Efile Mukulu, akwitupa miloo ibungi ya mu kikudi. (Mye. 10:22) Na akwitukwasha bwa kunyingisha ngofu lukulupilo lwetu mwi Mupangi etu.—Lom. 8:35-39.

²¹ Anka bu bibatukatuka mu kutaluula, kutuula lukulupilo mu malango ebuwa a Yehowa takwifwilaa nya; abitungu tukite mwetu mooso bwa kwikala na lukulupilo lwi byabya. Byabya, mu byooso tuula lukulupilo loobe mwi Yehowa ku bukwashi bwa nteko. Nangwila pabitale mushindo ubaadi Yehowa mukite akikyebe eshimba dyaaye mu mafuku a kala na mushindo wakyebe kwikilombasha mu mafuku e kumpala. Tungunuka na kunyingisha lukulupilo loobe mwi Yehowa ku bukwashi bwa lulangwilo. Kushii mpaka, ndambukisho ya Yehowa ayikala kwanka bwa losoo. Noobe naamu we mulombeene kwikala na muwa wa losoo!