1, 2. (a) Kinyi kibaadi Yesu mwambe shi nyi eyi dya kabidi dikata dya mu mukanda wa Miiya? (b) Nkonko kinyi yatukyebe kwaluula?

BWA kutompa Yesu, Mufadisee umune bamwelele luno lukonko: “Mulambukishi, eyi kinyi dikile mayi ooso mu mukanda wa Miiya?” Anka bu byatumwene mu mwisambo ushaale, Yesu balulwile shi: “Ofule Efile Mukulu oobe n’eshimba dyoobe dyooso, na kikudi kyoobe kyooso, mpa na kinangu kyoobe kyooso. Dyadya nyi dikata na dya kumpala.” Akupu, Yesu bakumbeshe shi: “Eyi dya kabidi di na muulo umune naadyo di bino: ‘Ofule muntu noobe bu’be nabeene.’”​—Mat. 22:34-39.

² Yesu bambile shi abitungu tufule muntu netu bu byatudi befule atwe banabeene. Byabya, bibuwa twiyele ino nkonko: Muntu netu nnanyi? Mushindo kinyi watudi balombeene kulesha kifulo kya muntu netu?

3, 4. (a) Mu lukindji kinyi mubaadi Yesu mwaluule lukonko lwa’shi: “A muntu-naami nnanyi?” (b) Mushindo kinyi ubaadi mwina Samariya mukwashe muntu ababaadi bayibe, bakupile, na bamulekye peepi na lufu? (Tala mayi e ku mbangilo kwa mwisambo.)

³ Twi kupwandjikisha shi muntu netu ngyawa mwikungisheene  netu na mwikale kuuku etu mukumbeene kwitukwasha. (Mye. 27:10) Kadi tubande kutale kibaadi Yesu mwambe pabaadi ungi muntu baadi emono bu mululame mumwipushe shi: “A muntu-naami nnanyi?” Pabalulwile, Yesu baadi mutushe lukindji lwa mwina Samariya ebuwa. (Badika Luuka 10:29-37.) Twi balombeene kutengyela bwashi tshiite-mwakwidi mwina Isaleele na mwina Levi bakite myanda ayilesha shi mbantu nabo na muntu ababapetele mbamwibe, bamukupila, na kumuleka peepi na lufu. Anka, abaadi bakile ku lupese kushi kumukwasha. Abaadi bakwashe uno muntu kwi mwina Samariya​—muntu baadi a mu kisamba kya bantu babaadi abaneka Miiya ya Moyiise kadi beena Yuuda tababaadi mu kipwano nabo nya.​—Yo. 4:9.

⁴ Bwa kukwasha uno muntu bwashi apande, mwina Samariya ebuwa bamupongolwele mwimu na nfinyo mu malonda. Denye ibidi ibaadi ishaale bwashi babukye uno muntu ngilombane efuto dya muntu munda mwa mafuku abidi. (Mat. 20:2) Byabya mbibofule bwa kushinguula yawa muleshe shi mmuntu naaye na uno muntu abaabadi batape. Lukindji lwa Yesu alwitulongyesha bwa kwikala na lusa na kifulo kwi bantu netu.

5. Mushindo kinyi ubaadi bafubi ba Yehowa baleshe kifulo kya muntu nabo pabaadi pakitshikye masaku?

⁵ Misango ibungi ta mbibofule bwa kupeta muntu sha lusa bu uno mwina Samariya ebuwa nya. Bikishekishe mu ano “mafuku a nfudiilo” ebubi mwi bantu bebungi bakutwe kifulo kya bwina muntu, basha bukyelo, na bashikwe myanda ibuwa. (2 Tim. 3:1-3) Bu kileshesho, myanda ibukopo ngilombeene kutuuka nsaa ayikitshika masaku kampanda. Twate kileshesho kya kibaadi kikitshikye pabaadi pafikye kipapi kikata kya Sandy mu kibundji kya New York ku nfudiilo kwa mweshi w’Ekumi 2012. Mu kingi kipindji kya kibundji mubaadi kipapi kikile, bangifi abaadi bafikye mu kwiba bintu bya bantu abaadi bapwe kupeta makyenga a kukutwa kwa kaalo ka nsembwe, bintu bya kutwesha kibobo mu mashibo na bingi bintu. Mu yaaya mbalo imune, Batemwe ba Yehowa abaadi bakite programe bwa kwikwashena na kukwasha bangi. Beena Kidishitu abakitaa byabya mwanda mbafule bantu nabo. Mishindo kinyi yatudi balombeene kulesha kifulo kya muntu netu?

6. Mushindo kinyi wi mudimo wetu wa bulungudi aulesha shi twi na kifulo kya muntu netu?

⁶ Tukwashe bantu mu kikudi. Atukitshi byabya patwitatshisha mwetu mooso bwa kutadiisha binangu byabo mu “kusambiibwa akutukila mu bifundwe.” (Lom. 15:4) Eyendo, atulesha kifulo kya muntu netu nsaa yatulungula bangi binyibinyi bya mu Bible mu mudimo wetu wa bulungudi. (Mat. 24:14) Twi na mwabi wa kulungula mukandu wa Bufumu aufiki kwi “Efile Mukulu a lukulupilo.”​—Lom. 15:13.

7. Mwiya ukile buwa aulesha kinyi, na mushindo kinyi watupete myabi mwanda tukwete kwiulonda?

⁷ Tulonde Mwiya ukile buwa. Uno mwiya autukila ku ano mayi abakwile Yesu mu mwisambo waye wa pa mwengye a shi: ‘Byabya, byooso byanukyebe shi bantu benukitshine, ebakitshineyi byanka n’anwe namu, ngi mwanda wi mu miiya ya Moyiise na mu bulambukishi bwa batemuki.’ (Mat. 7:12) Nsaa yatukitshina bangi myanda mu mushindo ubaadi Yesu muleshe, atukitshi myanda ipushene na kinangu ki mu “Miiya” (kubanga ku Kibangilo na ku Miiya ikituulwe) na mu “batemuki” (mikanda ya batemuki i mu Bifundwe bya kina Ebreeyi). Bino bifundwe abilesha shi Efile Mukulu elela baaba abalesha kifulo kya bantu nabo mwabi. Bu kileshesho, ku bukwashi bwa Yeeshaya, Yehowa bakwile shi: “Tshibayi myanda kalolo, nukite bilulame . . . sha muloo nyi ngyawa akitaa muyile byabya byanakula.” (Yesh. 56:1, 2) Eyendo atupete mwabi mwanda tukwete kukitshina bantu netu myanda na kifulo na bululame.

8. Bwakinyi abitungu tufule beshikwanyi netu, na nkinyi kilombeene kukitshika su atukitshi byabya?

 ⁸ Tufule beshikwanyi netu. Yesu bambile shi: “Anwiuku byaabakamikile bankambwa benu shi: ‘nufule benenu, nushikwe namu baaba benushikwe.’ Anka ami nenukamika shi; fulayi baaba abenushikwa, tekyelayi namu baaba abenumwesha malwa, byabya anukekala bana ba nshenu e mwiyilu.” (Mat. 5:43-45, EEM) Mpoolo mutumibwa baadi mwibileshe dingi pabafundile shi: “Anka su mwishikwanyi noobe apusha nsala mupe kya kudya; su e na nyota, mupe kya kutoma.” (Lom. 12:20; Mye. 25:21) Miiya ya Muyiise ibaadi ayitekye muntu bwa kushitula nyama a mwishikwanyi naye mupone na bushito. (Efi. 23:5) Patukitshi booso myanda mu wawa mushindo, beshikwanyi netu mbalombeene kufika bakuuku. Mwanda beena Kidishitu bakwete kulesha kifulo, beshikwanyi abetubofwisha mashimba. Su atulesha kifulo kya beshikwanyi netu​—sunga baaba abetukyengyesha ngofu—​atukyebe kwikala na muloo su bangi ba kwabadi abafiki beena Kidishitu b’eyendo!

9. Yesu bakwile kinyi pabitale kukimba butale na muntu netu?

⁹ “Tukimbe butaale na bantu booso.” (Eb. 12:14) Oolo bino mbitale bakwetu beena Kidishitu, mwanda Yesu bakwile shi: “Byabya, . . . polambula mulambu oobe ku kilambwilo, su kwakwa otentekyesha shi mukwenu e na mwanda noobe, leka mulambu oobe kumpala kwa kilambwilo; banda kwenda opwane na mukwenu, kunyima ofikye na mulambu oobe.” (Mat. 5:23, 24) Efile Mukulu akyebe kwitwelela mwabi nsaa yatulesha kifulo kya muntu netu na kukita myanda na bukidi booso bwa kukimba naye butaale.

10. Bwakinyi tabitungu twikale atukimbi penda bilubilo bya bangi?

¹⁰ Tatwikalanga atukimbi penda bilubilo bya bangi. Yesu bambile shi “Totshibilanga mukwenu kiimu, tala Efile Mukulu akakutshibila namu kiimu. Mwanda Efile Mukulu akutshibila kiimu anka mu kyakya kipaso kyotshibilaa bangi, na kipimo kyanupimina nakyo bangi ngi kyabenupimina nakyo namu. Ankinyi kyotadila kasoswa ke mwiyiso dya mukwenu, aku mutandalo wi mwiyiso dyoobe tweumono? Bisumanga mbikunyi byokalungula mukwenu shi: ‘Imana nkutuushe kasoswa ke mwiyiso dyoobe, aku mutandalo wi mwiyiso dyoobe? Mulamalama’be! Banda kutusha mutandalo wi mwiyiso  dyoobe, ngi omone kalolo byodya kutusha kasoswa ke mwiyiso dya mukwenu.’” (Mat. 7:1-5) Uno nyi mushindo ukile buwa wa kwitulungula bwa kupela kukimba nka penda tu bilubilo tupela twa bangi aku namu twi na byetu bilubilo bikata!

11, 12. Mu mushindo kinyi wi pa bwao mwatukwete kulesha kifulo kya muntu netu?

¹¹ Atukumiina kulesha kifulo kya muntu netu mu mushindo wi pa bwao. Anka bu Yesu, atulungula mukandu wibuwa wa Bufumu. (Luk. 8:1) Yesu baatumine balongi baaye bwa ‘kwikasha bantu ba miilo yooso bu balondji baaye.’ (Mat. 28:19, 20) Patukumbasha uno mudimo, atukwasha muntu netu bwa kukatuka mwishinda dikata adifisha ku kabutu na kutwela mwishinda diibungye adifisha ku muwa. (Mat. 7:13, 14) Kushi mpaka Yehowa kwete kwela mwabi ku byoso byatukitshi.

¹² Anka bu Yesu, atukwasha bantu bwashi bashinguule bulanda bwabo bwa mu kikudi. (Mat. 5:3) Bwa baaba abakumiina, tukwete kulombasha lukalo lwabo patwibalungula “mukandu wibuwa w’Efile Mukulu.” (Lom. 1:1) Baaba abakumiina mukandu wa Bufumu abekala mu kipwano n’Efile Mukulu kukiila kwi Yesu Kidishitu. (2 Kod. 5:18, 19) Byabya, patulungula mukandu wibuwa, tukwete kulesha binyibinyi kifulo kya muntu netu mu mushindo umune ukile buwa.

13. Opushaa naminyi kwishimba pabitale mudimo wi pabwao wa kulungula kwa mukandu wibuwa?

¹³ Patwalukiila mu nkatala bantu na balongi ba Bible, atupete muloo wa kukwasha bantu bwabadya kutumikila miiya ya bululame y’Efile Mukulu. Bino mbilombeene kushintuula nshalelo a mulongi a Bible ngofu. (1 Kod. 6:9-11) Oolo, abitusangasha ku mashimba patumono mushindo wi Yehowa akwasha baaba booso “be na mashimba alongame bwa muuwa wa looso.” (Bik. 13:48) Bebungi bashimishe lukulupilo mbapete muloo, na baaba be na kinyongwa mbakulupile mwi Nshetu e mwiyilu. Atupusha muloo ukile patumono bantu bapya abende kumpala mu kikudi! Tomono shi nyi mwabi ukata wa kulesha kifulo kya muntu netu mu mushindo wi pa bwao wa kulungula mukandu wibuwa?

14. Lesha mu oobe mayi, ingi mishindo ya kifulo i mu 1 Beena-Kodinto 13:4-8.

¹⁴ Mu nshalelo etu na bantu netu, kutumikila myanda ibaadi Mpoolo mufunde pabitale kifulo nkukumbeene kwitukwasha bwa kusuuka myanda ibungi, kwitupa muloo na kwitutwadila myabi y’Efile Mukulu. (Badika 1 Beena-Kodinto 13:4-8.) Tubande kutaluula mu kikoso kibaadi Mpoolo mwakule pabitale kifulo na kutala mushindo watudi bakumbeene kutumikila mayi aaye mu kipwano kyetu na muntu netu.

15. (a) Bwakinyi abitungu twikale na lwishinko na kalolo? (b) Bwakinyi abitungu tulekye mukao na kwitatula?

¹⁵ “Kifulo kii na lwishinko, akikwashanaa.” Anka bu bibaadi Efile Mukulu muleshe lwishinko na kalolo mu mushindo wakitshinaa bantu bakutwe kupwidika myanda, abitungu twikale na lwishinko na kalolo nsaa yabetulwishisha, sunga kwitwakula bibubi. Bu bi “kifulo taki na mukao,” tankilombeene kwitutuma mu kwabila mashito a bangi mu kakongye. Na dingi, su twi na kifulo, tatwikala na kwimona sunga kwitatula nya. Oolo, “kwikala na meso a kwitatula, n’eshimba dya kapesha, ngi kimunyi kya babi.”​—Mye. 21:4.

16, 17. Mushindo kinyi watudi bakumbeene kukita myanda muyile abyamba 1 Beena-Kodinto 13:5, 6?

¹⁶ Kifulo akyebe kwitutakula bwa kwikala na mwikelo wibuwa kwi bantu netu. Tatwibalombeene kwibadimba, kwibayiba, sungi kukita mwanda ooso ukumbeene kwikutwena na miiya ya Yehowa. Kifulo akikyebe dingi kwitukwasha bwa kupela kukimba penda buwa bwetu pamutwe pa kwitatshisha bwa buwa bwa bangi.​—Fid. 2:4.

 ¹⁷ Kifulo ky’eyendo takikwataa nsungu bukidi na “takilamaa ngo,” bu’twe be na mukanda watufundaa bilema byooso byabetukitshina. (1 Tes. 5:15) Patulama mwanda kwishimba, tatusangasha Efile Mukulu nya, kadi, atwikala nka bu’twe ababumbiila kaalo kakumbeene kutemba, kwitupisha na kupisha bangi. (Lv. 19:18) Kifulo akisangala na bya binyibinyi, anka takikwitutadiila bwa kusangala na “myanda ibubi,” sunga byakala shi muntu mwitushikwe kwete kukyengyeshibwa na myanda ya kukutwa kwa kululama.​—Badika Myeele 24:17, 18.

18. Nkinyi kibatulongo pabitale kifulo mu 1 Beena-Kodinda 13:7, 8?

¹⁸ Tutaluule ungi mushindo ubaadi Mpoolo mupatuule kifulo. Bakwile shi kifulo ‘akilekyelaa bito byooso.’ Su muntu betulwishisha kadi batekye lusa, kifulo akitutakula bwa kumulekyela. Kifulo “akikumiinaa byooso” bi Mwiyi dy’Efile Mukulu na kwitupa lutumbu bwa bidibwa bya mu kikudi byatukwete kupeta. Kifulo “akikulupilaa byooso” bifundjibwe mu Bible na akitutumu bwa kulungula bangi pabitale lukulupilo lwetu. (1 Mp. 3:15) Atwelaa dingi nteko na kululupila shi akumweka bipeta bibuwa nsaa yatudi mu kutompibwa. Kifulo “akyataa byooso na lwishinko,” sunga byekala milwisho yabadi betukitshine, kupombeshibwa, sunga bingi bitompwanga. Na dingi, “kifulo takii kufwa nya.” Bantu basha kukokyela abakalesha kifulo bwa looso.

19, 20. Elango kinyi dya mu Bifundwe dikumbeene kwitutuma mu kutungunuka na kulesha kifulo kya muntu netu?

¹⁹ Su atutumikila malango a mu Bible, twibakumbeene kutungunuka na kulesha kifulo kya muntu netu. Kino kifulo atwikilesha bantu booso, kushi nka penda bantu ba mu kisamba kyetu. Atutentekyesha dingi shi Yesu bakwile shi: “Ofule muntu noobe bu’be nabeene.” (Mat. 22:39) Efile Mukulu na Yesu abetutekye bwa kufula muntu netu. Su tatuku kyatudi bakumbeene kukita mu mwanda kampanda kwi muntu netu, tutekye Efile Mukulu bwashi etukunkushe kukiila ku kikudi kyaye ki selele. Kukita byabya akukyebe kwitupetesha myabi ya Yehowa na kwitukwasha bwa kukita myanda na kifulo.​—Lom. 8:26, 27.

²⁰ Mwiya wa kufula muntu netu bu’twe banabeene mbewitamine bu “eyi dya bufumu.” (Ja. 2:8) Kunyima kwa kutemuna ingi ya ku Miiya ya Moyiise, Mpoolo bambile shi: “Ingi miiya yooso mbeyibungye mu bino bishima bya’shi: ‘Ofule muntu noobe bu’be nabeene.’ Kifulo takikitshinaa muntu bubi su mbumune; byabya, kifulo ngi kukumbasha eyi dyooso dishima.” (Lom. 13:8-10) Byabya abitungu tutungunukye na kulesha kifulo kya muntu netu.

21, 22. Bwakinyi abitungu tufule Efile Mukulu na muntu netu?

²¹ Bu byatukwete kunangushena pa mushindo watudi bakumbeene kulesha kifulo kya muntu netu, bibuwa twele binangu ku mayi a Yesu a shi Nshaye “atundusha nguba aye bwa babi na bawa: Dimo anokyesha mpeshi bwa balulame na bashi balulame.” (Mat. 5:43-45) Abitungu tuleshe bantu netu kifulo, sunga bekala balulame sunga bashi balulame. Anka bu bibatukatuka mu kumona, mushindo wi na muulo ukata wa kulesha kyakya kifulo nyi nkulungula mukandu wa Bufumu kwi muntu netu. Myabi i bungi yabadi balamine muntu netu su bakumiina mukandu wibuwa na muloo w’eyendo!

²² Kwi myanda ibungi ayitutumu mu kufula Yehowa kushi kwaluka ku mongo. Kwi ingi mishindo ibungi ya kulesha kifulo kya muntu netu. Patulesha kifulo ky’Efile Mukulu na kya muntu netu, tukwete kulesha kanemo bwa kibaadi Yesu mwakule pabitale ino myanda ikata. Na dingi atusankisha Nshetu a kifulo e mwiyilu, Yehowa.