1, 2. Kekulu ka mukashi, kabaadi na kya kwikala lukalo na bulami kinyi, na bwakinyi?

BUTEMUKI bwa kumpala bufundibwe mu Bible bwi na muulo ukata mu kulombana kwa mpàngo ya Yehowa. Pabaadi mutushe mulayilo wa mu Edene, Efile Mukulu a binyibinyi bambile shi: ‘Natuulu ngo pakatshi poobe [Satana] na mukashi, pakantshi pa kekulu [lutandwa] koobe na kekulu kaaye.’ Yaya ngo sunga mushikwa ubaadya kwikala wa mushindo kinyi? Yehowa akula shi: ‘Uno [kekulu ka mukashi] akakusooso mutwe, obe namu okamusumu ku kisuulu.’ (Kib. 3:15) Mushikwa pankatshi pa nyoka na mukashi ubaadi na kyakwikala wi bukopo mu mushindo aukitshi Satana mwaye mooso bwa kulwisha kekulu ka mukashi.

² Nta mwanda wa kukaanya su mufundji a misambo batekyele Efile Mukulu pabitale bantu baaye baadi musangule shi: “Mbaaba beena-go-noobe abakutanyikila, beeshikwanyi-noobe mbeele mitwe mwiyilu. Mwilo wobe, abeudiila kifufu, abeelela bupeta bwobe meeshi abi. Abamba’shi: ‘Tushidishe kisamba kyabo.’” (Mis. 83:3-5) Mulongo wa kekulu ka lutandwa lwa mukashi kabaadi na kya kulamiibwa  bwa kupela kushimishibwa na kulwishibwa. Bwa kwibilombasha, Yehowa baadi mukite bilombeno bibaadi bikumbene kukalwila kulombana kwa mpàngo yaye.

3, 4. (a) Kilombeno kya mwiya kibabangile mudimo nsaa kinyi, na nkinyi kibaadi kikumiine kukita kisamba kya Isalele? (b) Kilombeno kya mwiya kibaadi kikandikye kinyi?

³ Bu byabadi bana ba Abrahama, Isake na Yakobo abaadi bafiime ngofu, Yehowa baadi mwibekashe bu kisamba kya Isalele. Ku bukwashi bwa Moyiise, Yehowa baadi mukite kilombeno ki na muulo ukata naabo pa’ye kwibapa Miiya, na kisamba kya Isalele kibaadi kikumiine myanda ya kyakya kilombeno. Bible alesha shi: “[Moyiise] baatshile mukanda wa kilombeno, beubadiile mwilo. Bano babambile shi: ‘Kyooso kibamba Yehowa, atwikikitshi, atwikikookyela.’ Moyiise baatshile mase [a milambu ya ngombe ilume] baasampile mwilo nao, akupu bambile shi: ‘Talaayi mase a kilombeno kibaakitshi Yehowa neenu, pa kushimatshiila pa bino bishima byooso.’”​—Efi. 24:3-8.

⁴ Kilombeno kya mwiya kibabangile mudimo mu kipwa kya 1513 Eb.Y.K. ku mwengye wa Sinaayi. Ku bukwashi bwa kyakya kilombeno, Yehowa baadi musangule kisamba kya Isalele a kala bwakidya kwikala pa bwakyo bu kisamba kisangudiibwe n’Efile Mukulu. Yehowa bafikile binobino bu ‘nsushi aabo, ebatumina mayi na Nfumu aabo.’ (Yesh. 33:22) Mwisambo wa beena Isalele aulesha myanda ibaadi ayibafwila pabaabadi abakokyela miiya ya kululama y’Efile Mukulu na pabaabadi abakutwa kwiyikookyela. Byabya, Mwiya ubaadi aupele kwiyibakishena na ba mpangano na kutwelakana mu bipikwa bya lulangwilo lwa madimi, ubaadi aukalwila mulongo wa kekulu ka Abrahame bwa kupela kulwishibwa.​—Efi. 20:4-6; 34:12-16.

5. (a) Kilombeno kya mwiya kibaadi kipe bena Isalele mushindo wa kwikala bu ba naanyi? (b) Bwakinyi Efile Mukulu baadi mupele Isalele?

⁵ Kilombeno kya mwiya kibaadi kitushe dingi mpàngo ya mufubo wa bu tshiite-mwakwidi, mpango ayilesha mudimo ukata wabakakitshi mu mafuku e kumpala. (Eb. 7:11; 10:1) Byabya, ku bukwashi bwa kyakya kilombeno, Isalele baadi mupete mushindo na mwabi wa kufika “bufumu bwa ba Tshiite-mwakwidi.” Nyi bwakinyi abaadi na kya kukookyela miiya ya Yehowa. (Badika Efilu 19:5, 6.) Kadi, Isalele baadi mukutwe kukookyela. Pamutwe wa kusangeela kufika kwa Mesiya kwikale kipidji kya kumpala kya kekulu ka Abrahame, mwilo wa Isalele ubaadi umusumbushene. Nyi bwakinyi Efile Mukulu baadi mupele wawa mwilo.

6. Nkinyi kibaadi mwiya ulombashe?

⁶ Bu bibaabadi bakutwe kulamata kwi Yehowa, kisamba kya Isalele kibaadi kikutwe kufika bufumu bwa batshiite-mwakwidi. Mwiya ubaadi kwanka bwa kukalwila lutandwa na kukunkusha bantu kwi Mesiya. Pabafikile Yesu pa nsenga na kumweneka, mudimo wa mwiya ubaadi ulombane. Bible akula shi: “Kidishitu nyi nfudiilo ya mukanda wa bishila bya  Moyiise.” (Lom. 10:4) Kadi, lukonko lwi shi: Naanyi baadya kwikala binobino na mushindo wa kufika bufumu bwa ba tshiite-mwakwidi? Yehowa baadi mukite kungi kwipushena mu kulonda kwa miiya bwa kukita kisamba kipya.

7. Nkinyi kibaadi kitemukye Yehowa ku bukwashi bwa Yeelemiya pabitale kilombeno kipya?

⁷ Bipwa bibungi kumpala kwa’shi kilombeno kya mwiya kipwe, ku bukwashi bwa mutemuki Yeelemiya, Yehowa baadi muleshe shi baadi na kya kukita “kilombeno kipya” na kisamba kya Isalele. (Badika Yeelemiya 31:31-33.) Kyakya kilombeno kibaadi na kya kwikala kilekene na kilombeno kya mwiya mwanda kibaadya kushimisha milwisho kushi kwikala lukalo na milambu ya nyema. Mu mushindo kinyi?

8, 9. (a) Nkinyi akilombasha mase a Yesu? (b) Kilombeno kipya, nkipe baaba booso bemutwele mushindo wa kwikala bu ba nnanyi? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

⁸ Bipwa nkama kunyima, Yesu baadi mukite Kidiibwa kya Mwanana mwifuku dya 14 dya mweshi wa Nisane, mu kipwa kya 33 K.Y.K. Pabaadi esambila bw’ekopo na nvinyo, Yesu balungwile balongi baaye shi: “Dino ekopo nyi nkilombêno kipya ky’Efile Mukulu na bantu akishinkamishwa na mase ande. Ao aapongoloka pa mwanda wenu.” (Luk. 22:20, EEM) Muyile Mateo, Yesu bambile pabitale nvinyo shi: “Kino nyi mmase ande a kilombeno kipya asukumunwe bwa beebungi, bwa kulekyelwa milwisho.”​—Mat. 26:27, 28.

⁹ Mase a mulambu wa Yesu ngakite bwashi kilombeno kipya kiikale kwanka. Aa mase ngekashe nyi dingi kulekyelwa kwa milwisho kushi penda bwa musango umune kadi bwa looso. Yesu tabaadi mu kilombeno kipya nya. Bu bibaadi kushi milwisho, Yesu taabadi na kya kulekyelwa milwisho nya. Kadi Efile Mukulu mulombene kutumika na mase a mulambu wa Yesu bwa bana ba Adame. Baadi na kya kwikasha dingi bangi bantu basha bulamate bu “bana” baaye p’aye kwibashinga mwimu ku bukwashi bwa kikudi kiselele. (Badika Beena-Looma 8:14-17.) Efile Mukulu akyebe kwibamona bu bantu bashi na mulwisho anka bu mwana’ye Yesu. Baaba bashingwe mwimu abakekala “bampyanyi b’Efile Mukulu pamune na Kidishitu” na abakapete mwabi ubaabadi bashimishe kwi mwilo wa Isalele wa kwikala bu “bufumu bwa batshite-mwakwidi.” Pabitale “bampyanyi . . . pamune na Kidishitu,” mutumibwa Mpyeele bakwile shi: “Anka anwe, nwi kisaka kisangulwe, kibumbu kya buutshite-mwakwidi bwa Yehowa, eumbo diiselele, mwilo wisangwile Efile Mukulu bwa kuukisha myanda ya-kukaanya yaadi mukite, Aye mwinukatushe ku mufito bwa kwinutaadiisha kwitaata dyaaye dya kukaanya.” (1 Mp. 2:9) Eyendo, kilombeno kipya ki na muulo ukata! Kibaapa balongi ba Yesu mushindo wabadya kufika kipindji kya kabidi kya lutandwa lwa Abrahame.

10. Kilombeno kipya kibanbangile mudimo nsaa kinyi, na bwa kinyi?

¹⁰ Nsaa kinyi ibangye kilombeno kipya mudimo? Ta nkibangye mudimo nsaa ibaadi Yesu mwikyakwile mu bufuku bwaye bwa nfudiilo pa nsenga nya. Bwakidya kubanga mudimo, bibaadi abitungu shi mase a Yesu apongoolwe pa nsenga n’ashi muulo wao ufikye kwi Yehowa mwiyilu. Na dingi, bibaadi abitungu shi kikudi kiselele kipongoolwe kwi booso babaadi na kya kwikala “pamune na Kidishitu.” Byabya, kilombeno kipya nkibangye mudimo mu Pantekote mu kipwa kya 33 K.Y.K. nsaa ibaadi balongi baaye ba sha bulamate bashingibwe mwimu wa kikudi kiselele.

11. Mushindo kinyi ukite kilombeno kipya shi bena Yuuda na bantu ba bingi bisamba bafikye booso bena Isalele a mu kikudi, na mbantu bungi kinyi abaadi na kya kwikala mu kilombeno kipya?

¹¹ Nsaa ibaadi Yehowa mulungule Yeelemiya shi baadi na kya kukita kilombeno kipya  na bena Isalele, kilombeno kya mwiya takibaadi kikutwe muulo wakyo mpa nka na pababangile kilombeno kipya mudimo. (Eb. 8:13) Ku bukwashi bwa kyakya kilombeno kipya, bena Yuuda na bantu ba bingi bisamba bashii basadiibwe abaadi na kya kwikala booso na mushindo wa kufika bapyanyi ba Bufumu bw’Efile Mukulu, mwanda “kusadiibwa nkuno kweshimba, kuno akutuuku mu kikudi kushi kwa mukanwa.” (Lom. 2:29) P’aye kukita kilombeno kipya naabo, Efile Mukulu baadi na kya kutuula uno mwiya mu “kinangu kyabo na mu mashimba aabo.” (Eb. 8:10) Baaba be mu kilombeno kipya be 144 000, mbakite mwilo upya​—“Isalele a Efile Mukulu”—​Isalele a mu kikudi.​—Gal. 6:16; Bif. 14:1, 4.

12. Mushindo kinyi watudi balombene kupwandikisha kilombeno kya Mwiya na kilombeno kipya?

¹² Mushindo kinyi watudi balombene kupwandikisha kilombeno kya mwiya na kilombeno kipya? Yehowa baadi mukite kilombeno kya mwiya na Isaleele a kala, kilombeno kipya namu na Isaleele a mu kikudi. Moyiise nyi baadi mufumankashi mu kilombeno kya kala, Yesu namu nyi mufumankashi mu kilombeno kipya. Kilombeno kya Mwiya abaadi bekikite ku bukwashi bwa mase a nyema; kilombeno kipya mbekikite na mase a Yesu. Na, anka bu bibaadi mwilo wa Isaleele ulumbuulwe ku bukwasha bwa kilombeno kya Mwiya mu bukunkushi bwa Moyiise, bano be mu kilombeno kipya be mu bukunkushi bwa Yesu​—Mutwe wa kakongye.​—Ef. 1:22.

13, 14. (a) Mushindo kinyi wi kilombeno kipya nkilamate ku Bufumu? (b) Nkinyi akitungu bwashi Isaleele a mu kikudi apete mushindo wa kukunkusha na Kidishitu mwiyilu?

¹³ Kilombeno kipya nkilamate ku Bufumu mwanda akitusha mwilo wiselele wi na mwabi wa kufika bu ba nfumu na batshite-mwakwidi mu bwabwa Bufumu bwa mwiyilu. Wawa mwilo ndjo ukite kipindji kya kabidi kya kekulu ka Abrahame. (Gal. 3:29) Kilombeno kipya akinyingisha kilombeno kya Abrahame.

¹⁴ Kwi ungi mwanda wa Bufumu autungu kulesha. Kilombeno kipya akituusha Isaleele a mu kikudi na kutuula kitako bwa baaba abakekala “bampyanyi . . . pamune na Kidishitu.” Kwi kingi kilombeno akibapa mushindo wa kwikala pamune na Yesu mu Bufumu bwaye bu ba nfumu na ba tshite-mwakwidi mwiyilu.

15. Nkilombeno kinyi kibaadi Yesu mukite na balongi baaye baasha bulamate?

¹⁵ Kunyima kwa kukita Kidibwa kya Mwanana, Yesu baadi mukite kilombeno na balongi baaye baasha bulamate, kyatwitamina bu Kilombeno kya Bufumu. (Badika Luuka 22:28-30, NWT) Bilekene na bingi bilombeno, bikite Yehowa na bangi bantu, kino nyi nkilombeno kikite Yesu nabene na balongi baye bashingwe mwimu. Pabambile shi: “Nka bu bibaadi Yaaya mukite kilombeno na’ami,” abimweneka shi Yesu baadi esambila kilombeno kibaadi Yehowa mukite naaye kya kwikala bu “tshiite-mwakwadi bwa looso bu bibaadi Melkisedeke.”​—Eb. 5:5, 6.

16. Kilombeno kipya, akilombasha mwanda kinyi bwa beena Kidishitu bashingwe mwimu?

¹⁶ Balongi ba Yesu 11 abaadi ‘bashale balamate kwadi mu bitompwanga byaye.’ Kilombeno kya Bufumu kibaadi mukite nabo, kibaadi akibashinkamisha shi abaadi na kya kwikala na Yesu pamune mwiyilu na kushala mu mankwasa a Bufumu bwa kumunana bu mbafumu na kufuba bu batshiite-mwakwidi. Kadi, wawa mwabi taubaadi na kyakwimeena nka penda kwi baaba balongi 11. Yesu baadi mutukile mutumiibwa Yowano mu kimonwa na kwakula shi: “Mutshokodi, naamupa kushikama naami pa lupuna-nsulu lwande, byandji ami naamu mutshokole na mwende mu kushikama na Nshami pa lupuna-nsulu lwaye.” (Bif. 3:21) Byabya, beena kidishitu bashingwe mwimu 144 000, nyi bakite kilombeno kya  Bufumu. (Bif. 5:9, 10; 7:4) Kino nyi nkilombeno kikite bwashi bapete matalwa a kumunana pamune na Yesu mwiyilu. Bino bi mumune na mukashi abasangula kwi nfumu bwa kumwibakila. Dingi, Bifundwe abilesha beena Kidishitu bashingwe mwimu bu “mukashi” a Kidishitu, “kamame shii mulwishibwe” mulayibwe bwa kwibakilwa na Kidishitu.​—Bif. 19:7, 8; 21:9; 2 Kod. 11:2.

17, 18. (a) Patuula mu kikoso bilombeno bisamombo bibatwisambila bi mu kwipushena na Bufumu. (b) Bwakinyi twi balombene kwikala na lukumiino lunyingye mu Bufumu?

¹⁷ Bilombeno byooso byatubataluula mu ino miisambo ibidi, abiisambila mwanda umune sunga ingi myanda i na muulo ukata itale Bufumu. (Tala kashibo akamba shi: “Mushindo aukalombasha Efile Mukulu mpango yaaye” mu mwisambo ushaale.) Bino abishinkamisha shi yaya mpango ya Bufumu i mu kwipushena. Twi balombene kwikala bakulupile na kushinkamisha shi Yehowa akyebe kufuba na Bufumu bwa Mesiya bwa kulombasha binyibinyi mpàngo yaye ya kumbangilo bwa nsenga na bantu.​—Bif. 11:15.

¹⁸ Twi balombene kwikala na mpaka shi myanda ikwete kukita Bufumu ayikyebe kutwadila bantu myabi ya looso su? Na lukulupilo looso, twi balombene kulungula na katshintshi shi Bufumu bw’Efile Mukulu nyi abukapudisha makyenga a bantu bwa looso. Byabya, tulunguleyi na muloo ooso byabya binyibinyi kwi bangi!​—Mat. 24:14.