Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

MIISAMBO YA BANGILO | GUVERNEMA ABASHI BYA KUTSHIBA MILOMO

Bubi bwa Guvernema atshibiibwa milomo

Bubi bwa Guvernema atshibiibwa milomo

Mbapushishe guvernema atshibibwa milomo bu kufuba bibubi na matalwa bwa buwa bobe’be nabene. Wawa mwanda taubabangile kala. Bu kileshesho, mu Bible mwi mwiiya ubaadi aupele kutshibwa milomo mu bilumbu, aulesha shi kutshibwa milomo kubabangile takudi bipwa bikile pa 3 500. (Efilu 23:8) Byabya, kutshibibwa milomo nta penda kutambula makuta mu bufiebufie nya. Ingi nsaa bakata ba mbulamatadi abatshibibwa milomo, abataa bintu, na mifubo ishii ibalombene, sunga kuyiba makuta. Abafubaa dingi na matalwa aabo bwa kutadiila bakwabo sunga ba kuuku baabo abakitshi bibubi.

Sunga kutshiba milomo kwekala mu ma ndumbulwilo ooso a bantu, abimweneka shi kutshiba kwa milomo nkukilekile mu guvernema. Muyile rapore ayilesha mushindo wi kutshiba kwa milomo mu nsenga ishima (Baromètre mondial de la corruption) ya mu 2013, bantu booso abakumiina shi kwi ndumbulwilo itano i na bantu bakwete kutshibwa milome ngofu, yaya ndumbulwilo nyi: Tusaka twa myanda ya politike, ba mpulushi, bena mudimo ba mbulamatadi, bakata abelaa miya mwiumbo, na bakata abafubishaa miya. Tubande kutaluula ingi rapore ayilesha uno mwanda kalolo.

  • AFRIQUE: Mu 2013, beena mudimo ba mbulamatadi 22 000 ba mu Afrique du Sud mbebakwate pamwanda wa kutshibibwa milomo.

  • AMÉRIQUE: Mu 2012, mu Brésil mbakwate bantu 25 mwanda mbafube na makuta a myanda y’eumbo bwa kuula bintu bya myanda ya politique. Munkatshi mwa baaba bantu mubaadi mukunkushi a kisaka a kala, nyi muntu mukata a kabidi mwiumbo.

  • ASIE: Mu Séoul, mu Corée du Sud, bantu 502 abafwile mu nshibo ibapoone mu 1995. Bantu abatalulaa myanda abasangeene shi bakata ba kibundji abaadi bebatshibe milomo na kukumiina shi baaba abafubisha bafube na sima mulwile na kupela kulonda miiya ya kudimukila masaku ya kwibaka.

  • EUROPE: Cecilia Malmström, afubaa mu Commission Européenne des affaires intérieures amba shi: “Mushindo upalakane kutshiba kwa milomo mu Europe awitukemesha,” akula dingi shi “Mpàngo ya beena politique ya kukasha kutshiba milomo tangilombane nya.”

Kutshibwa milomo kwa guvernema nkupalakane ngofu. Susan Rose-Ackerman, mulongyeshi auku ngofu myanda ya kupela kutshiba milomo, mmufunde shi abitungu “kushintuula myanda ibungi mu mushindo ukwete guvernema kukita midimo ya kuula na kuudishanga bintu.” Sunga myanda ayimweka shi tangilombene kushintuluka, Bible alesha shi kushintuluka kukata akukyebe kukitshika binyibinyi.