1, 2. Bwakinyi abitungu wekale na mukunkushi nsaa yoodi mbalo yoshowuku? Yehowa mmwitupe mukunkushi kinyi?

BANDA kunangushena shi okwete kutambuka mu kabaaka kakata. Nsenga ikwete kwenda na kushintuluka, nsaa ayipuku kipapi kikata akibwesha lufufi mu mpese yoso. Mbibofule bwa shi oshimine. We kuuka kwa kwenda naminyi? Wekala na lukalo lwa muntu sunga kintu kya nkukunkusha. Bi kwikala kaamo kabetamina bu boussole, nguba, nyenyenyi, karte ka nsenga, GPS sunga muntu auku kaaka kabaaka kalolo. Bi na muulo  kwikala na mukunkushi, mwanda kuuka eshinda dya kwenda kwi kupaasha muwa oobe.

² Atupetaa nkalakashi i bungi mu nshalelo etu, ingi nsaa twikupusha bu’twe bashimine. Anka bwa kwitukunkusha, Yehowa mmwitupe kondo k’eshimba. (Shake 1:17) Tutaluuleyi bwa kuuka shi kondo k’eshimba nkinyi na akafubaa naminyi. Akupu atulongo bya kwikalongyesha, bya kunemeka ka bangi na bilombene kondo k’eshimba ke selele kulongamisha nshalelo etu.

3. Kondo ketu k’eshimba nkinyi?

³ Kondo k’etu k’eshimba, nkyabuntu kikile buwa akifiki kwi Yehowa. Ngobesha ya kushinguula ki buwa na ki bubi i mwatudi. Kishima kya mu kina Greeke kyabadi bele mu Bible bwa kulesha “kondo k’eshimba” akipatuula “kwiuka obe nabeene.” Su kondo k’etu k’eshimba akafubu kalolo, aketukwasha bwa kwitaluula. Ke kwitukwasha bwa kutundula bi binangu byetu na kululama koso. Aketukunkusha ku myanda i buwa na kusuuka myanda i bubi. Ke kwitwikasha dingi na muloo nsaa yatwata bitshibilo bi buwa sunga kwitutopeka su tubaata bitshibilo bi bubi.—Tala Mayi a ku nfudilo 5.

4, 5. (a) Nkinyi kibakitshikile pabadi Adame na Eeva bapele kupushiisha kondo kabo k’eshimba? (b) Temuna bileshesho bya mu Bible abilesha abifubaa kondo k’eshimba?

⁴ Oso a kwatudi e kukumiina kukookyela kondo kaye k’eshimba sunga kupela. Adame na Eeva abapelele kupushiisha kondo kabo k’eshimba, abo nkukita mulwisho. Kunyima eshimba nkwibatopeka, anka nsaa tayibaadi ipwe kukila. Abapwile kukutwa kukookyela Efile Mukulu. (Kibangilo 3:7, 8) Sunga  mbibabadi na kondo k’eshimba kapwidikye na abauku shi bi bubi kupela kukookyela Efile Mukulu, abatshile kitshibilo kya kupela kupushiisha kondo kabo k’eshimba.

⁵ Aku namu, bantu bebungi bakutwe kupwidika abaadi bapushiishe kondo kabo k’eshimba. Yoobo baadi kileshesho ki buwa. Mwanda batshile bitshibilo bi buwa, bambile shi: “Eshimba dyande ta dyampîshîshe [kuntopeka] efuku sunga ndjimune.” (Yoobo 27:6, EEM) Pabakwile Yoobo bwa “eshimba” dyaye, baadi akwila kondo kaye k’eshimba, bukome bwaye bwa kuuka ki buwa na ki bubi. Kadi Daavide bapelele kupushiisha kondo kaaye k’eshimba aye nkukutwa kukookyela Yehowa. Kunyima, baadi mwitopekye ngofu na eshimba dyaaye dibadi “adimukupila.” (1 Samwele 24:5) Kondo k’eshimba ka Daavide nyi kabaadi akamulungula shi, bibakitshine bibaadi bubi. Kupushiisha kondo kaye k’eshimba, kubadi kumukwashe bwa kupela kukita dingi wawa mulwisho.

6. Bwakinyi atwamba shi kondo ketu k’eshimba mbwedi bwa kwi Efile Mukulu?

⁶ Mpa na bantu bashi’abauku Yehowa, abauku shi kwi myanda i buwa na i bubi. Bible amba shi: “Nnangunangu yabo ayibatopeka . . . mu imo myanda na kwibabingisha mu ingi.” (Beena-Looma 2:14, 15) Bu kileshesho, bantu be bungi abauku shi kwipaa sunga kwiba kwi bubi. Sunga shi t’abebitundulaa, bakwe kupushiisha kondo kabo k’eshimba, bukome bwa kuuka ki buwa na ki bubi bwabadi bebele munda kwi Yehowa. Bakwete dingi kulonda mayi a Efile Mukulu, sunga bya binyibinyi bya kitako bitupe Yehowa bwa shi tumone bya kwata bitshibilo bi buwa.

7. Bwakinyi kondo ketu k’eshimba ke kwitudimba?

 ⁷ Kadi ingi nsaa, kondo ketu k’eshimba ke kwitudimba. Bu kileshesho, ke kulwishibwa na binangu byetu bikutwe kupwidika na kwitukunkusha mwishinda di bubi. Kondo k’eshimba ke buwa takafikaa bisumanga nya. (Kibangilo 39:1, 2, 7-12) Abitungu kwikalongyesha. Bwa kwitukwasha, Yehowa mmwitupe kikudi ki selele na mayi a kulonda a mu Bible. (Beena-Looma 9:1) Tubandeyi kutala byatudya kulongyesha kondo ketu k’eshimba.

8. (a) Binangu byetu bi kulwisha kondo ketu k’eshimba naminyi? (b) Nkinyi akitungu twiyipushe kumpala kwa kwata kitshibilo?

⁸ Bangi bantu abapwandikishaa shi, kutemesha kondo kaabo k’eshimba nkulonda mweneno aabo. Abamono shi be kukita kyoso kyabakumiina kyabamono bu ki buwa. Kadi mweneno etu ta mmupwidikye nya, na e kwitudimba. Binangu byetu bi kwikala na bukome bwa kulwisha kondo ketu k’eshimba. Bible amba shi: “Ta kwi kikile eshimba dya muntu bulamalama, ta kwi muntu ashingûla byadidi.” (Yeelemiya 17:9) Nyi bwakinyi twi kubanga kumona shi, kintu kampanda ki buwa sunga kyekala bubi. Kileshesho, kumpala kwashi Mpoolo afikye mwina Kidishitu, baadi akyengyesha bafubi b’Efile Mukulu ngofu na baadi amono shi bibaadi akitshi bi buwa. Mu mweneno aaye, baadi na kondo k’eshimba ke buwa. Kadi kunyima bakwile shi: “Yehowa nyi antshibila kiimu.” (1 Beena-Kodinda 4:4; Bikitshino 23:1; 2 Timote 1:3) Pabalongyele Mpoolo abipushaa Yehowa pabitale bibaadi akitshi, bamwene shi abitungu ashitulukye. Eyendo, kumpala kwa kwata  kitshibilo, abitungu twiyipushe shi, ‘Yehowa akumiina shi nkite kinyi?’

9. Kutshina Efile Mukulu akupatuula kinyi?

⁹ Patudi bafule muntu t’atukuminaa kumwinyongosha. Twi bafule Yehowa, nyi bwakinyi t’atukuminaa kukita kintu akimwinyongosha. Abitungu twikale na moo ukata wa kupela kumwinyongosha. Neemiya nkileshesho kikata kwatudi. Bapelele kufubisha mwasu waye wa bu guvernere bwa kukimba bupeta. Bwakinyi? Bambile shi, mwanda baadi ‘atshinyi Efile Mukulu.’ (Neemiya 5:15) Neemiya tabaadi akumiina kukita kintu kilombene kwinyongosha Yehowa. Anka bu Neemiya, atwe namu atutshinaa kukita kintu ki bubi bwa kupela kwinyongosha Yehowa. Twi kulonga akisankisha Yehowa p’atubadika Bible.—Tala Mayi a ku nfudiilo 6.

10, 11. Mmayi kinyi a kulonda a mu Bible aetukwasha bwa kwata bitshibilo bi buwa pabitale maalwa?

¹⁰ Kileshesho, mwina Kidishitu e kwata kitshibilo kya kutoma sunga kupela kutoma maalwa. Mmayi kinyi a mu Bible alombene kumukwasha bwa kwata kitshibilo ki buwa? Tala ano apeela: Bible ta mmupele kutoma maalwa. Anka, amba shi, nfinyo nyi nkyabuntu ky’Efile Mukulu. (Misambo 104:14, 15) Kadi, Yesu balungwile balongi baye shi tabekalanga “ba nkodi ba maalwa.” (Luka 21:34, EEM) Mpoolo namu balungwile beena Kidishitu bwa shi basukye ‘miloo ibubi na bu nkodi bwa maalwa.’ (Beena-Looma 13:13) Bambile shi ba nkodi ba malwa “tabakapyana Bufumu bw’Efile Mukulu.”—1 Beena-Kodinda 6:9, 10.

¹¹ Mwina Kidishitu e kwiyipusha shi: ‘Maalwa e na muulo kinyi kwandi? Abitungu nka ngikale nao bwa  kukisha kapapi? Natomaa malwa bwa kwisangasha? Ne kutaluula bungi bwa malwa bwantomaa su? * Ne kukisha kapapi bi buwa na benami su takwi malwa?’ Twi kuteka dingi Yehowa bwa shi etukwashe twate bitshibilo bi buwa. (Badika Misambo 139:23, 24.) P’atukitshi byabya, atulongyesha kondo ketu k’eshimba bwa shi katentekyeshe mayi a kulonda a mu Bible. Anka bu byatukyebe kwibimona, kwi bibungi abitungu kukita.

12, 13. Bwakinyi kondo ketu k’eshimba ke kwilekena na ka bangi? Twi kukila na kuno kwilekena naminyi?

¹² Tondo twetu tw’eshimba ntwilekene. Kondo kobe k’eshimba ke nkutadiila shi okite kintu kampanda kyabamono kwi mungi shi ki bubi. Bu kileshesho we kukumiina kutoma maalwa, aku namu mungi apele kwiatoma. Bwakinyi bantu babidi be kwikala na mweneno mwilekene?

¹³ Mweneno a muntu pabitale kintu kampanda, e kukunkushibwa na mbalo yaadi mukudile, kifuko kyaaye, myanda yadi mupete mu nshalelo, na ingi myanda. Pabitale maalwa, muntu e kuleka kutoma maalwa, mwanda shi pangi tabaadi oobesha kwikanda ku kukolwa. (1 Banfumu 8:38, 39) Byabya, su opa muntu maalwa bwa kutoma apela, we kukita kinyi? Bi nkutapa kwishimba? We kutungunuka na kumushishikila su? We kumwipusha bwa shi akulungule kyapelela? Nya, mwanda onemeka kondo kaye k’eshimba.

14, 15. Mwanda kinyi ubaadi umwekye mu mafuku a Mpoolo? Elango kinyi di buwa dibatushile Mpoolo?

 ¹⁴ Mu mafuku a Mpoolo mutumibwa, kubakitshikile mwanda ubaadi aulesha bilekene tondo tw’eshimba twa bantu. Ungi mwita, abaadi abafiki nao mu kisalwe kunyima kw’abo kwiufubisha mu lulangwilo lwa madimi na kwiulambula ma nkishi. (1 Beena-Kodinda 10:25) Mpoolo tabaadi amono shi kuula wawa mwita na kwiudya kwi bubi nya. Bwaye’ye, bidibwa byoso mbituukile kwi Yehowa. Anka, bangi bakwetu babaadi abalangwila ma nkishi kala, tababaadi na yawa mweneno nya. Abaadi abamono shi bi bubi kudya wawa mwita. Mpoolo bambile shi: ‘T’abilwisha kondo kande k’eshimba. Ne na matalwa a kudya kyoso kyankumiina su?’

¹⁵ Mpoolo tabaadi munangushene byabya nya. Baadi mwate binangu bya bakwabo na muulo, aye nkupela kukita ingi myanda ibaadi na matalwa a kukita. Mpoolo bambile shi, t’abitungu tukite nka “akitusangasha” nya. Bambile dingi shi: “Mwanda Kidishitu ta mmukite kibamusangashanga.” (Beena-Looma 15:1, 3) Anka bu Yesu, Mpoolo baadi anemeka mweneno a bangi kukila aaye.—Badika 1 Beena-Kodinda 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Bwakinyi t’abitungu shi tutshibile mukwetu kiimu pabitale abimutakula kondo kaye keshi shi akite?

¹⁶ Twi kukita naminyi su kondo k’eshimba ka muntu kamutadiila bwa kukita mwanda watumono bu wi bubi? Abitungu tudimukye, tatumutopekanga sunga kwamba shi mweneno eetu nyi e buwa, aaye e bubi. (Badika Beena-Looma 14:10.) Yehowa mmwitupe ketu kondo k’eshimba bwatudya kwitaluula, kushii kutshibila bangi kiimu. (Mateo 7:1) Tatukumiina  shi bitshibilo byetu bitweshe kwiabulushena mu kakongye. Anka, tukimbe mishindo yoso ya kutwesha kifulo na buumune.—Beena-Looma 14:19.

17. Nkinyi kikitshikile kondo k’eshimba ka bangi?

¹⁷ Mpyeele mutumibwa bafundjile shi: ‘Ikalayi n’eshimba di buwa.’ (1 Mpyeele 3:16) Bi malwa, mwanda nsaa i bantu abalenguula miiya ya Yehowa, kondo kabo k’eshimba t’akebatopeka dingi nya. Mpoolo bambile shi, kaaka kondo k’eshimba ‘nkedibwe kitampi na kyaamo.’ (1 Timote 4:2, Kilombeeno kipya 2014) Kasha  tobopile kaalo? Pobopiile kaalo, kikoba kyobe kibaadi kishaale na mukofu, mu mushindo oshokupusha kintu. Su muntu atungunuka na kukita bubi, kondo kaye k’eshimba ‘akapapa’ kunyima, akalekye kufuba.

18, 19. (a) Kwitopeka na kupusha buufu akwitulongyesha kinyi? (b) Twi kukita kinyi su tukwete kwitopeka bwa mulwisho watudi bapwe kutonda?

¹⁸ Nsaa y’atwitopeka, kondo ketu k’eshimba kakwete kwitulungula shi kyatukitshine ki bubi. Bino abitukwasha bwa kutundula kyatukitshine na kupela kwalukiila dingi ku kyanka. Bilubilo byetu abitulongyesha bwa shi tatwibikitanga dingi. Bu kileshesho, pabaadi Nfumu Daavide mukite mulwisho, kondo kaye k’eshimba kabamutakwile mu kwilanga kwishimba. Baadi mushikwe kibakitshiine aye nkwata kitshibilo kya kukookyela  Yehowa mu mafuku aafiki. Muyiile bibamwene, bakwile shi, Yehowa e na “kalolo na lusa.”—Misambo 51:1-19; 86:5; tala Mayi a ku nfudilo 7.

¹⁹ Kadi bangi be kushaala abetopeka bwa milwisho yabo ya kala itababapwile kwilanga kwishimba. Kwitopeka kwi kukyengyesha muntu, abanga kwipusha bu shi na kinemo. Su opusha byabya, tentekyesha shi twe kushintuula myanda ibapwile kukitshika. Sunga byekala shi boodi ouku kalolo ki buwa na ki bubi, Yehowa mmupwe nkufwila lusa, na yaya milwisho ngikatushwe. We mutoshibwe ku meso a Yehowa na uuka shi, binobino okwete kukita bi buwa. Eshimba dyobe di kwikala nka adikutopeka, kadi Bible amba shi: “Efile Mukulu mmukile mashimba etu ku bukata.” (Badika 1 Yowano 3:19, 20.) Bino abilesha shi, kifulo na lusa  lwaye mbikile byatwitopeka sunga buufu bwetu ku bukata. Shinkamisha shi Yehowa mmupwe nkufwila lusa. Nsaa ayikumiina muntu lusa lwa Yehowa, kondo kaye k’eshimba akekala mu kufukama na ekala na muloo wa kumufubila.—1 Beena-Kodinda 6:11; Beena-Ebelu 10:22.

20, 21. (a) Uno mukanda wi kwanka bwa nkukwasha bwa shi okite kinyi? (b) Yehowa mmwitupe bulungantu kinyi? Twi kwibufubisha naminyi?

²⁰ Uno mukanda wi kwanka bwa nkukwasha bwa shi olongyeshe kondo kobe k’eshimba, bwa shi kekale akakudimusha na nkukalwila mu ano mafuku a ku nfudilo. Aukukwasha bwa shi otumikile mayi akulonda a mu Bible mu myanda ilekene ya mu nshalelo oobe. Eyendo shi uno mukanda tawitupa mulongo wa miiya ayilesha kya kukita mu mwanda oso nya. Twi na nshalelo mwipushene na “mwiya wa Kidishitu,” ao wimene mu mayi a kulonda a Efile Mukulu. (Beena-Ngalatea 6:2, Kilombeeno kipya 2014) Pakushii mwiya, tatwi balombene kukita mwanda wibubi na twebingisha shi tatwibamone mwiya aupele wanka. (2 Beena-Kodinda 4:1, 2; Beena-Ebelu 4:13; 1 Mpyeele 2:16) Kadi, atufubisha bulungantu bwetu bwa kulesha Yehowa shi twibamufule.

²¹ Nsaa y’atunangushena ku mayi a kulonda a mu Bible na kwiatumikila, atulongo bya kufubisha ‘kyuubishi kyetu kya kushinguula’ na kunangushena bu abinangushena Yehowa. (Beena-Ebelu 5:14) Paapa, atwikala na kondo k’eshimba kalongyeshibwe, kalombene kwitukunkusha, na kwitukwasha bwa kushaala mu kifulo ky’Efile Mukulu.